Ayitsano Sayense yi Yema le Bhayibele?
Phetolo ya Bhayibele
Le mo Bhayibele go se puku ya tsa sayense, mara mo yi bolabola ka sayense yi fo korola. Lebelela tse dingwana tso di šupetsang gore Bhayibele yi yema le sayense, le gore go na le tso Bhayibele yi di hlayang tsa sayense tsa gore ke mo di šiyana kgole le tso ne di bolabola ke batho bo ne ba phela mo Bhayibele yi ngwadiwa, tsona ke tsowa:
Legedimo le lefase go na le mo di thommeng gona. (Genesi 1:1) Mara batho ku botala ne ba re legedimo le lefase a go na ye a di makiyeng, ba re ke mo go hlakahlakanne ke mokane dilo dya fo thomisa dya dulisega gabutši. Mabhabhilona wona ne ma dumela gore medimo yo yi makiyeng legedimo le lefase yi tšwa ga mawatle ka mabedi. Ba bangwana ba ku botala ba re legedimo le lefase di tšwa teng ga lekata legolo.
Ka mokgo legedimo le lefase di berekang ka gona di ba di lawola ke melawo ya go lawola hlago, dilo a di fo timakegela ka gore “modimo” o fo ba a nyaka go maka se sengwana. (Jobo 38:33; Jeremiya 33:25) Dilo tso batho ba di hlayang tsa lefaseng ka mokana ga lona tsa gore a di šiyo, di tšhutisa gore medimo yone yi na le dipelo tse di phifadu, yi hlupa batho le gore batho a go na so ba ka se makang gore ba thogo tipasopa gore medimo yowa yi sa kwisi go baba.
Lefase le flo dula ho sebakabakeng. (Jobo 26:7) Batho ba go tlala ba ku botala ke mo ba dumela gore lefase ke sepsyatla, le thegiye ke motho wa go ba le matšhika kela phoolwane ya go tshwana le kgokong kela khudu.
Meetši ya ma kenang dinokeng le didiba ma moyafala ma tšwa mawatleng le go gongwana ke mokane maa boya go le pula, kapoko kela sefako. (Jobo 36:27, 28; Mmolabodi 1:7; Jesaya 55:10; Amosi 9:6) Magerika ya ku botala ne ma dumela gore meetši ya ma leng ho dinokeng ma nyuga ma tšwa ga meetši ya ma leng ka ho fasefase ga mobu, fote tsotsone ba yye ba di tshepa go segela gana hala ga 300 ya mengwaga ya go fela.
Dithaba dya wa dya boya dya yema, fote dithaba tso di leng gona, ku botala ne di le fase ga meetši. (Pisalema 104:6, 8) Mara tso batho ba di hlayang tsa gore a di šiyo ke gore dithaba gore di be ka mokgo di makiye ke medimo.
Mo re dula re yediye tsotsone, di re gelepa gore re dule re philegiye. Molawo wo ne wo neyiwwe setšhaba sa Maisirayele ke mo wo re ba hlatswe dikobo mo ba ka tshwara setopo, fote ne wo re mo motho a na le bolwele bya go tshelelana a ye a dule thoko go segela a fola le gore mo ba fetsa go papa ba fatele. (Lifitiko 11:28; 13:1-5; Dotoronoma 23:13) Mara Maegepita ne ma berekisa dihlare tsa gore ma di gahlanisiye le mapapa ya motho, mo ma yalafa dithogo kela ga gore motho o kwalele.
Ayitsano go na le dilo tsa sayense tsa gore Bhayibele yi bolabodiye tsa gore a yi tsona?
Mo motho a ka fatisisa tso di leng ka ho Bhayibeleng o nyoko bona gore Bhayibele yi fo korola. Ke tsowa tse dingwana tsa gore batho a ba di kwisisi ka sayense tsa gore Bhayibele ya korola mo yi bolabola ka tsona:
Dilo tso batho ba di hlayang tsa gore a di šiyo: Bhayibele yi re legedimo le lefase di makiwwe ka kobodi ya matšatši, fote letšatši ka lloši le na le 24 ya diawara.
Nnete: Bhayibele yi re Modimo o makiye legedimo le lefase ku botala. (Genesi 1:1) Fote matšatši ya go bolabodiwang ka wona ga tema ya mathomo ya Genesi, ya mo dilo di makiwa, a yi matšatši ya re ma tlwayeleng mara ke nako ya go lefa ya gore a ba hlaye gore yi lefiye go segela kaye. Gabutšibutši nako yo legedimo le lefase di makiwweng ka yona ba re di makiwwe ka “letšatši” ka lloši.—Genesi 2:4.
Dilo tso batho ba di hlayang tsa gore a di šiyo: Bhayibele yi re dimilane di makiwwe botala letšatši le soko ba gona.—Genesi 1:11, 16.
Nnete: Bhayibele yi šupetsa gore letšatši, la gore le lona ke nanedi ya ku “magedimong,” le makiwwe go soko ba le dimilane. (Genesi 1:1) Go khanya go segele lefaseng ka “letšatši” la mathomo la gore le yemela ke nako ya go lefa yo re sa yi tšibing, mo dilo di thomisa go makiwa. Mo sebakabaka se thomisa go yela ka “letšatši” la kararo mo dilo di makiwa, go khanya ke mo go na le matšhika ya go maka gore dilo di thogo gola mo lefaseng. (Genesi 1:3-5, 12, 13) Ke mokane ka nthago, letšatši le yye la bonagala gabutši mo lefaseng.—Genesi 1:16.
Dilo tso batho ba di hlayang tsa gore a di šiyo: Bhayibele yi re letšatši le dukuluga lefase.
Nnete: Mmolabodi 1:5 yi re: “Letšatši le ya hlaba la boya la dikela, ke mokane la boyela mo ne le le gona la thomisa go hlaba fote.” Mara lengwalo lowa le bolabola ka mokgo letšatši le dukulugang ka gona mo motho a le lebelele a le ho lefaseng. Gana byalo re fo re “letšatši le ya hlaba” fote ‘le ya dikela,’ mara re ya di tšiba gore lefase ke lona la gore le dukuluga letšatši.
Dilo tso batho ba di hlayang tsa gore a di šiyo: Bhayibele yi re lefase le psyatlalele.
Nnete: Bhayibele yi berekisa mantsu ya gore “go segela dipolekeng tsa kgole tsa lefase” mo yi rela lefaseng ka mokana ga lona; sowa a se rele gore lefase le psyatlalele kela gore le na le dikhona. (Mebereko 1:8) Di fo tshwana le ka mantsu yawa ya gore “dikhona ka dine tsa lefase,” a ma rele gore le na le dikhona, ma fo rela lefase ka mokana ga lona. Go fo tshwana le mo motho a berekisa khamphase ya gore yi na le Borwa, Bohlabela, Bodikela le Lebowa, a di rele gore lefase lowa le na le kanne ya dikhona.—Jesaya 11:12; Luka 13:29.