•  Na go tloga go nyakega gore ke fokotše mmele?

•  Tsela e kaone ya go fokotša mmele ke efe?

•  Seo nka se dirago

•  Seo dithaka tša gago di se bolelago

 Bafsa ba bangwe ba re ba nyaka go fokotša mmele. Eupša . . .

•   Bantši ba tshwenyega ka gore ba lebelelega bjang go e na le gore ba tshwenye ka gore ba phetše gabotse mmeleng. Batho ba bangwe ba leka go diriša dilo tšeo ba naganago gore di ka dira gore ba fokotše mmele ka pela, go swana le go itima dijo goba go nwa diphilisi tša go fokotša mmele. Gantši mekgwa yeo ga e šome e bile ka dinako tše dingwe e ka ba kotsi.

   Hailey o re: “Banenyana ba bangwe ga ba je, e le gore ba fokotšege ka pela. Se gantši se gobatša mebele ya bona gomme sa dira gore mebele yeo e tšee nako go fola goba go boela sekeng.”

•   Batho ba bantši bao ba tshwenyegilego ka go fokotša mmele, gantši o hwetša gore ga go hlokagale gore ba o fokotše. O ka hwetša gore mebele ya bona e gabotse, eupša bona ba ipona ba nonne ge ba ipapetša le dithaka tša bona goba batho bao ba ba bonago thelebišeneng.

   Paola o re: “Ge ke be ke na le mengwaga e 13, ke be ke ipapetša le bagwera ba ka. Ke be ke ipotša gore ba tla nthata kudu ge nka swana le bona, seo se be se ra gore ke be ke swanetše go ba yo mosesane go lekana le lehlokwana.”

 Ka lehlakoreng le lengwe, bafsa ba bangwe ba tloga ba swanetše go fokotša mebele ya bona. Mokgatlo wa Lefase wa tša Maphelo o bega gore . . .

•   Lefaseng ka moka, bafsa ba e ka bago ba dimilione tše 340 bao ba lego mengwageng e 5 go ya go ye 19 ba nonne kudu.

•   Ka 1975, bafsa ba mengwaga e 5 go ya go e 19 bao ba bego ba nonne kudu, ba be ba dira diperesente tše nne feela. Ka 2016 palo ya bafsa bao e ile ya gola go fihla go diperesente tše 18.

•   Dinageng tše dintši lefaseng ka moka, go tletše batho ba go nona kudu.

•   Batho ba go nona kudu ba gona le dinageng tšeo di diilago, gaešita le malapeng ao batho ba gona ba sa jego dijo tša phepo.

 O ka kgetha go diriša mokgwa ofe?

1.   Go itima dijo.

2.   Go itšhidulla le go ja dijo tša Phepo.

3.   Go nwa diphilisi tša go fokotša mmele.

 Karabo e nepagetšego ke efe? Ke ya bobedi: Go itšhidulla le go ja dijo tša phepo.

 Go itima dijo goba go se je mohuta o itšego wa dijo go ka dira gore motho a fokotšege ka pela. Eupša mekgwa yeo ga ya lokela mmele e bile e ka go lwatša, le gona gantši seo se ka dira gore ge o boela o eja dijo tšeo o bego o tlwaetše go di ja, o boele o none.

 Ka lehlakoreng le lengwe, ge e ba o leka ka gohle go ja dijo tša phepo le go itšhidulla, o tlo ikwa o phetše gabotse. Ngaka ya monagano, Michael Bradley, a o re: “Mokgwa o šireletšegilego wa go fokotša mmele wo o ka dirago gore motho a se ke a feleletša a lwala, ke wa gore ganyenyane-ganyenyane a fetoše dijo tšeo a di jago le go fela a itšhidulla.” Seo se ra gore’ng? Seo se ra gore ge e ba o nyaka go fokotša mmele o se ke wa latela tsela e itšego ya go ja, eupša fetoša tsela yeo o jago ka yona le go fela o itšhidulla.

 Beibele e re kgothaletša gore re “be ba lekanetšego mekgweng,” gomme seo se akaretša le mekgwa ya rena ya go ja. (1 Timotheo 3:11) E bile e bolela ka go lebanya gore re se ke ra ja kudu. (Diema 23:20; Luka 21:34) O naganne ka dikeletšo tšeo tša Beibele, leka go latela mekgwa e latelago gore o kgone go phela gabotse mmeleng:

•   Ithute gore go ja dijo tše di nago le phepo go akaretša eng.

   Ga se gore o swanetše go ila dijo tše itšego ka mo go feletšego, eupša go ba le tsebo e nyenyane ka dijo tša phepo go ka go thuša gore o tsebe dijo tšeo di loketšego mmele. Go ja dijo tšeo di nago le phepo ke tsela e kaonekaone ya go fokotša mmele.

•   Itšhidulle ka mehla.

   Nagana ka mediro ya letšatši le letšatši yeo e ka go thušago gore o itšhidulle. Ka mohlala, go e na le gore o namele lifithi sepela ka ditepisi. Go e na le gore o bapale dipapadi tša bidio, tšwela ka ntle o sepelasepele.

•   Kgetha go ja dijo tše di nago le phepo go e na le go ja tšeo di se nago phepo.

   Sophia yo e sa le go yo mofsa o re: “Ke leka go dula ke na le dijo tšeo di nago le phepo tša go swana le dienywa le merogo. Seo se nthuša gore ke se ke ka lekega go ja dijo tšeo di sa lokelago mmele wa ka.”

•   Iketle ge o eja.

   Batho ba bangwe ba ja ka lebelo kudu moo e lego gore ga ba ikwe le gore ba khoše. Ka gona, leka go se je ka lebelo. Emanyana pele o ka ya go ngwatha dijo tše dingwe. O ka hwetša gore ga wa swarwa ke tlala go etša kamoo o naganago ka gona.

•   Hlokomela gore o ja di-calorie tše dikaakang.

   Bala tsebišo yeo e bontšhago gore dijo di na le di-calorie tše dikaakang. Ka mohlala: Di-coldrink, dijo tša makhura le di-dessert di na le di-calorie tše dintši, e bile di ka dira gore o none.

•   Dira dilo ka go lekalekana.

   Sara wa mengwaga e 16, o re: “Go ile gwa ba le nako yeo ke bego ke dula ke tshwenyegile kudu ka gore dijo di na le di-calorie tše dikaakang, mo e lego gore ge ke bona poleiti ya dijo ke be ke no nagana ka di-calorie fela. Ka dinako tše dingwe, o ka fela o ikweša ka go ja dijo tše bose le ge di na le di-calorie tše dintši.

 Tšhišinyo: Bolela le ngaka ya gago ge e ba o tshwenyega ka go nyaka go fokotša mmele. Ka ge e šetše e tseba boemo bja gago bja tša maphelo e ka go nea ditšhišinyo tšeo di ka go thušago go fokotša mmele.