Go Diregile’ng ka “Mošomo wa Bophelo ka Moka”?

GRAHAM * o šometše khamphani e kgolo ya Australia ka nywaga e 37. Nywageng ya gagwe ya mafelelong ya bo-50, o ile a newa gatee-tee temošo ya dibeke tše sego kae ya gore ditirelo tša gagwe ga di sa hlwa di nyakega. Re ka kwešiša kgakanego ya gagwe yeo e bonagatšago go tlabega le go kgomega ka mo go tseneletšego ka katlego ya gagwe ya bokamoso. Graham o ile a ipotšiša gore, ‘Go diregile’ng ka “mošomo [wa-ka] wa bophelo ka moka” wo ke bego ke nagana gore o tla swarelela go  fihlela ge ke fihla nywageng ya go rola modiro?’

Go ba gona, go lahlegelwa ga motho ke mošomo ga se mo go sa tlwaelegago goba selo se sengwe se sefsa. Lega go le bjalo, bogolo bja go lahlegelwa ke mošomo lefaseng ka bophara ke bjo bofsa molokong wa gona bjale wa bathwalwa. Ga go na pelaelo gore go na le mabaka a mantši a go lahlegelwa ke mošomo, eupša le legolo go bonala e le seo se bitšwago go fokotšwa mošomong. Go fokotšwa mošomong ke’ng, gomme go bakwa ke eng?

Go Fetoga ga Lefelo la Mošomo

Lehono maemo a tša boiphedišo a fetogile a lefase ka moka ka mo go oketšegilego. Se se ile sa lemogwa kudu-kudu kua United States mafelelong a bo-1970 ge dikhamphani di be di lemoga gore dipalo tše oketšegago tša bareki di reka dikoloi, ditlabakelo tša elektroniki le dithoto tše dingwe tše dintši tšeo di tšweletšwago moše wa mawatle.

Ka boiteko bja go phadišana le go fokotša theko ya ditšweletšwa, dikhamphani tša Amerika di thomile go fokotša palo ya bašomi le go kaonefatša mekgwa ya go tšweletša dilo le didirišwa. Mokgwa o šomišwago go fokotša sehlopha sa bašomi o tsebja e le go fokotšwa mošomong. Tshepedišo ye e be e dutše e hlaloswa e le “go fokotšwa ga bogolo bja sehlopha sa bašomi ka tsela ya thulaganyo, gantši ka go kopanywa ga go rakwa mošomong, ditlhohleletšo tša go rola mošomo pele ga nako, go šuthišwa le go fokotšega ka mokgwa wa tlhago.”

Ka nywaga e mentši e bile bašomi bao ba šomago mošomo o šilafatšago bao ba ilego ba kgongwa kudu ke go fokotšwa mešomong. Eupša mafelelong a bo-1980 le mathomong a bo-1990, tshepedišo ye e ile ya thoma go akaretša dipalo tše golago tša bašomi ba diofising, kudu-kudu bao ba lego maemong a taolo a magareng. Go se go ye kae ditshekamelo tše di ile tša kgoma ditšhaba ka moka tša diintaseteri. Le gona ge kgateletšo ya tša ditšhelete e tšwela pele, mebušo le bathwadi ba bangwe ba ile ba tsoma diphokotšo tša ditshenyagalelo ka go fokotšwa mo go tšwelago pele ga bašomi.

Go bašomi ba bantši, tšhireletšego ya tša mošomo ga e sa le gona. Mohlankedi wa mokgatlo wa tša mešomo o bolela gore: “Batho bao ba gafilego nywaga e 10, 15 goba e 20 ya go šoma ka potego e sa kwanantšhego, ba bone konteraka ya bona e sa belaetšego e kgaoga gomme ba tlošwa mešomong ka mo go sa letelwago.” Ka pukung ya gagwe ya Healing the Downsized Organization, Delorese Ambrose o hlalosa gore ka 1956 polelwana “motho yo a dumelelanago le mokgatlo” e be e hlamilwe bakeng sa go hlalosa mothwalwa yo a tlwaelegilego. O oketša ka gore: “Go sa šetšwe gore o šoma e le mošomi yo a tsenego mokgatlong wa bašomi goba e le molaodi, o neela boiketlo bja gagwe bja tša boiphedišo, bophelo bja tša leago le potego e sa kwanantšhego mokgatlong bakeng sa tšhireletšego—mošomo wa bophelo ka moka. Go molaleng gore kwano ye e ile ya robja mokgatlong wa mehleng yeno wa bathwadi le bathwalwa.”

Dimilione tša bašomi go dikologa lefase di lahlegetšwe ke mešomo ya tšona ka baka la go fokotšwa mešomong gomme ga go na sehlopha sa bathwalwa seo se phonyokgilego se sa kgongwa. United States e nnoši, palo e akaretšwago ya bathwalwa ke e kgolo, yeo e nago le ba dimilione bao ba lahlegelwago ke mešomo ya sa ruri. Go fokotšwa mošomong mo go swanago go diregile le dinageng tše dingwe tše dintši. Eupša dipalo-palo tše tše sa rego selo di nnoši ga di nee manyami a motho ao a lego ka kua ga tšona.

Mafelelo a Šoro

Graham yo go boletšwego ka yena mathomong a sehlogo se, o itše: “O tlaišwa ke kgobalo e itšego ya kgonthe ya monagano.” O bapiša go lelekwa ga gagwe le “bolwetši goba go lebeletšana le go tetelwa madi teng.”

Ge potego e sa kwanantšhego e sa putswe, batho ba ikwa ba lahleditšwe ka gobane boikgafo bjo ba bo diretšego khamphani ga bo lebelelwe e le bja bohlokwa. Kholofelo e a fela kudu-kudu ge bahlankedi bao e lego balaodi-pharephare ba amogela dipipa-molomo tša godimo bakeng sa go fokotša bašomi khamphaning. Go oketša moo, bokgoni bja motho yo a sa šomego bja go laola ditefelo tša go hira, dikoloto tše dingwe, tlhokomelo ya tša maphelo bakeng sa ditho tša lapa le ditshenyagalelo tša sekolo gotee le go tšwetša pele mokgwa wa gagwe wa bophelo, ditloša-bodutu le dithoto tša motho ka noši, bo bewa kotsing ke go lahlegelwa ga tšhoganyetšo ke ditseno tša ka mehla. Se se feleletša ka maikwelo a go itlhoboga le a go ba yo a se nago mohola.

Ka ge mošomo o swarelelago le o nago le morero o tlaleletša kudu maikwelong a go ba mohola ga motho ka noši, akanya ka mafelelo a nyamišago a go hloka mošomo go bao ba golofetšego, bao ba se nago bokgoni bja mošomo goba bao ba godilego ka nywaga. Nyakišišo ya Australia e utolotše gore batho ba magareng ga nywaga e 45 le 59 go be go na le kgonagalo e kgolo kudu ya gore e be bahlaselwa ba go lelekwa. Lega go le bjalo, se ke sehlopha sa nywaga yona yeo seo se hweditšego go le thata kudu go itumelelanya le phetogo.

Na go na le dikgetho tše dingwe? Mošomo wa nakwana  goba mošomo wa meputso ya tlase o kaone e le ka kgonthe go e na le go hloka mošomo. Lega go le bjalo, seo se ka feleletša ka boemo bja tlase bja go phela. Le gona go hweditšwe gore mo e ka bago karolo ya boraro feela ya bašomi bao ba rakilwego mešomong mafelelong e hwetša mešomo yeo e sa lefego go swana le ya pele. Se se oketša kgateletšo bophelong bja lapa.

Gaešita le mošomo wa gona bjale o ka no se tlaleletše khutšong ya monagano. Se ke ka gobane tebelelo ya go lahlegelwa ke mošomo nakong e tlago e na le mafelelo a sa lemogegego eupša e le a nyamišago. Puku ya Parting Company e re: “Go fagahlela go lahlegelwa ke mošomo go swana le go kgetha tsela e kaone ya gore o thulwe ke lori. Ke ka sewelo moo o hlahlobago gaešita le dikgopolo tše bohlale kudu, ka gobane ga o ke o bona lori ka mehla—goba go tlošwa ka mo go sa letelwago—pele ga ge e go pšhatlaganya.”

Go hloka mošomo go kgoma bjang bafsa? Ka morago ga ge nyakišišo e dirilwe ke kgoro ya thuto le thutamahlale, go ile gwa bolelwa se: “E nngwe ya dikgonthišetšo tše dikgolo tša ka ntle tša gore motho o fihlile bogolong ke go hwetša mošomo wa nako e tletšego wo o swayago mathomo a bophelo bja ‘kgonthe’ bja motho yo a godilego lefaseng la batho bao ba godilego gotee le go ya ka ditekanyetšo tša batho bao ba godilego tšeo di sepedišanago le boikemelo bja tša ditšhelete.” Ka gona, ge e ba go dumelwa gore go hloka mošomo go swaya mathomo a bophelo bja kgonthe bja motho yo a godilego, gona go hloka mošomo e ka ba mo go nyamišago go bafsa.

Go Phologa go Hloka Mošomo

Go lebeletšana le go lahlegelwa ke mošomo go dutše go bapišwa le go sepela go phatša lefelong la dithuthupi. Puku ya Parting Company e hlaola maikwelo ao a atilego kudu ao a kwewago a bjalo ka pefelo, dihlong, poifo, manyami le go ikwela bohloko. Go lebeletšana ka katlego le maikwelo a go thata. Mongwadi o re: “O neilwe kabelo e thata—go rulaganyetša bokamoso bja gago. Ga se wa kgopela kabelo ye, mohlomongwe ga o tsebe gore o tšwele pele bjang gomme gatee-tee o ka ikwa o tlogetšwe o nnoši.” Le gona go hlalosetša malapa a bona ka go rakwa ga bona ga tšhoganyetšo ke bjo bongwe bja mathata a magolo kudu ao bao ba hlokago mošomo ba lebeletšanago le ona.

Lega go le bjalo, go na le ditsela tše šomago bakeng sa go lebeletšana le mafelelo a go fokotšwa mošomong. Mogato wa pele ke go lekanyetša tsela ya gago ya bophelo ka bjako ka go rulaganya bakeng sa go phela mokgwa wa bophelo o bonolo go feta kamoo o bego o tlwaetše ka gona nakong e fetilego.

Mo go na le ditšhišinyo tše dingwe tšeo di ka go thušago bakeng sa go swaragana le boemo, gaešita le ge di sa bo rarolle ka mo go feletšego. Sa pele, lemoga gore go lahlegelwa ke mošomo mo go sa letelwago ke selo sa kgonthe mehleng yeno. Ka gona, go sa šetšwe nywaga ya gago gotee le phihlelo, rulaganyetša kgonagalo yeo e sa le pele ka tsela yeo o phelago bophelo bja gago ka yona.

Sa bobedi, e-ba šedi mabapi le go tšea sekoloto le ge e le sefe se segolo bakeng sa dilo tšeo di sego bohlokwa bakeng sa dijo le diaparo. Phela ka seo o nago le sona gomme o se ke wa gopola gore o ka lefela dikoloto ka ditseno tše o di hutšago go tšwa go go hlatlošwa mošomong goba dikoketšo tša ka mehla tša moputso. Kgopolo ya motheo ya maemo a tša boiphedišo a lehono ke gore go ka no se be le bokamoso bja nako e telele bjo go ka ithekgwago ka bjona.

Sa boraro, tsoma ditsela tša go nolofatša bophelo bja gago le go fokotša ditlamo tše di lego gona tša tša ditšhelete. Se se akaretša go se itsenye dikolotong bakeng sa dilo tšeo di sego bohlokwa ka go ba mokgweng o bonolo wa bophelo o lokilego ka mo go leka-lekanego.

Sa bone, hlahloba dipakane tša gago tša bophelo ka moka, tša moya le tša nama gomme o di bee nakong. Ke moka o ka kgona go lekanyetša diphetho ka moka go bapa le dipakane tša gago gomme o akanyetše mafelelo a tšona.

Sa mafelelo, o se ke wa lebelela ka go duma mokgwa wa bophelo wa ba bangwe setšhabeng sa geno bao ba phelago ka go seketša ganyenyane, gore o se ke wa thoma go kganyoga dilo tšeo ba nago le tšona gomme wa gokeletšwa mokgweng wa bona wa bophelo.

Tše ke ditšhišinyo tše sego kae tšeo di ka thušago wena le lapa la gago go phema moreo wa go ithekga ka lehumo la go tla le go tloga lefaseng leo le belaetšago kudu gotee le go lokologa dipelaelong tše dintši tšeo di bakwago ke mekgwa ya mehleng yeno ya go phela.

Felix Rohatyn, yo e kilego ya ba mmeeletši wa moadimiši o tsopotšwe a bolela gore: “Go na le selo se sengwe seo se fošagetšego ka tekanyo e kgolo setšhabeng sa gabo rena, ge go hloka mošomo ga motho yo mongwe go tswala lehumo la motho yo mongwe.” Seo se fošagetšego ka tekanyo e kgolo kudu ke tshepedišo ye yeo kgaufsinyane e tlago go tšeelwa sebaka ke lefase leo go lona polelwana “mošomo wa bophelo ka moka” e tlago go hwetša tlhaloso yeo e fetago kgole kakanyo ya rena ya gona bjale.—Jesaya 65:17-24; 2 Petro 3:13.

[Mongwalo wa ka tlase]