Go Kgomarela Tumelo ka Tlase ga Kgateletšo ya Bonkgwete

KA GE GO ANEGA MICHAEL DASEVICH

“Morago kua Jeremane re be re thuntšha Dihlatse tša Jehofa. Na o bona sethunya sela?” mohlankedi wa ma-Gestapo o ile a botšiša a dutše a šupa sethunya seo se lego sekhutlong. “Nka go hlaba ka tšhoša e bile ka se ipone molato le gatee.”

Ke be ke e-na le nywaga e 15 feela ge ke be ke lebeletšana le tšhošetšo ye nakong ya ge ma-Nazi a thopile naga ya gešo ka 1942.

KE BELEGWE ka November 1926 motsaneng o monyenyane kgaufsi le Stanislav (yeo ga bjale e bitšwago Ivano-Frankivs’k), yeo ka nako yeo e bego e le karolo ya Poland. Nakong ya Ntwa ya II ya Lefase, go tloga ka September 1939 go ya go May 1945, tikologo ya rena e ile ya thopša la pele ke Soviet Union, ke moka ka lebakanyana ya ba Jeremane, gomme mafelelong ya ba ma-Soviet gape. Ka morago ga ntwa e ile ya fetoga karolo ya Repabliki ya Ukrainian Soviet Socialist, gomme ge Soviet Union e kgaotša go ba gona ka 1991, e ile ya ba karolo ya Ukraine.

Tate wa Mopoliši le mma wa mo-Belorussia e be e le ditho tša Kereke ya Katholika ya Gerika. Eupša ka nako yeo, ka 1939, basadi ba babedi bao e bego e le ba phuthego ya Dihlatse tša Jehofa tše 30 motsaneng wa kgaufsi wa Horyhliady ba ile ba re sepedišetša pukwana ya Universal War Near. E ile ya hlalosa ditiragalo tšeo ke bego ke di bona di direga. Ka gona, ge pukwana e botšiša gore, “Ke lebaka lefe la kgonthe leo le dirago gore ditšhaba di kgeregele ntweng?” ke ile ka ela hloko kudu tlhaloso yeo e theilwego Beibeleng yeo e e neilego.

Ntwa e be e se bjona feela bothata bja rena kua Ukraine. Go be go na le tlala e šoro. Melao ya Tonakgolo ya Soviet e lego Joseph Stalin e ile ya lebiša go go išwa ga batho Russia ka kgapeletšo. Go tlaišega mo ke ilego ka go bona go ile gwa ntira gore ke hlahlobe Beibele ka kelohloko. Ke ile ka kgopela Hlatse ya kua Horyhliady gore e ithute Beibele le nna.

Motsana wa rena wa Odajiv o ka mošola ga Noka ya Dniester go tloga Horyhliady, gomme dinako tše sego kae ka beke, ke be ke tshela noka yeo ka seketswana bakeng sa dithuto tša-ka tša Beibele. Ka August 1941, nna gotee le kgaetšedi ya-ka Anna re ile ra kolobetšwa nokeng yeo gotee le ba bangwe ba babedi.

Go Botšološišwa ka mo go Tseneletšego ke Ma-Gestapo

Go thopa naga ga Majeremane go thomile ka 1941, e bile go sa šetšwe tšhošetšo e tšwelago pele ya go otlwa, ga se ra ka ra emiša modiro wa rena wa Bokriste. Ngwageng o latelago ke ile ka thoma go bula madibogo, ke sepela ka paesekele. E be e se kgale kudu ka morago ga moo mo ke ilego ka ba le ngangišano le mo-Gestapo wa Mojeremane yo go boletšwego ka yena mathomong. Se ke seo se ilego sa direga.

 Ge ke le tseleng ya go ya gae ke boa bodireding ka letšatši le lengwe, ke ile ka etela Bakriste-gotee le nna ba babedi, mma le morwedi. Monna wa morwedi o be a ganetša tumelo ya rena e bile o be a ikemišeditše go hwetša moo mosadi a bego a hwetša dipuku tša Beibele gona. Letšatšing leo ke be ke sa rwala dipuku feela eupša gape le dipego mabapi le bodiredi bja Bakriste-gotee le nna. Monna o ile a mpona ge ke e-tšwa ka ntlong.

O ile a goeletša ka gore: “Ema!” Ke ile ka tšea mokotla wa-ka gomme ka kitima.

O ile a goeletša ka gore: “Ema! Lehodu!” Badiri ba mašemong ba ile ba nagana gore ke swanetše go ba ke utswitše se sengwe, ka gona ba ile ba nkgapeletša go ema. Monna o ile a nkiša seteišeneng sa maphodisa, moo mohlankedi wa Gestapo a bego a le gona.

Ge a bona dipuku tšeo di lego ka mokotleng wa-ka, mohlankedi o ile a goeletša ka Sejeremane ka gore: “Rutherford! Rutherford!” Ke be ke sa nyake mofetoledi go lemoga gore ke eng seo se bego se mmefediša. Leina la Joseph F. Rutherford, yo e bego e le mopresidente wa Watch Tower Bible and Tract Society, le be le tšwelela letlakaleng la leina la dipuku tšeo di gatišwago ke Dihlatse tša Jehofa. Ka gona monna o ile a mpea molato wa go ba moratiwa wa mosadi wa gagwe. Maphodisa le mohlankedi wa Gestapo ba be ba kgona go bona gore se e be e le go hloka tlhaologanyo, ka ge mosadi wa gagwe e be e le yo mogolo ka mo lekanego go ka ba mma. Ka gona ba ile ba thoma go mpotšiša dipotšišo.

Ba be ba nyaka go tseba gore ke nna mang le gore ke tšwa kae, gomme ka mo go kgethegilego ba nyaka go tseba moo ke hweditšego gona dipuku. Eupša ke be nka se ba botše. Ba ile ba mpetha ka makga a sego kae gomme ba thoma go dira metlae ka nna, ka morago ga moo ba ile ba ntswalelela ka lebatong la ka tlase. Ke ile ka botšološišwa lebaka la matšatši a mararo a latetšego. Ke moka ke ile ka išwa ofising ya mohlankedi wa Gestapo, moo a ilego a ntšhošetša ka gore o tla ntlhaba ka lerumo la gagwe. Ke tšere lebakanyana ke sa tsebe ge e ba o be a tla phethagatša tšhošetšo ya gagwe. Ke ile ka inamiša hlogo, gomme seo se bego se bonagala e le setu sa nako e telele se ile sa latela. Ke moka ka mo go sa letelwago a re: “O ka sepela.”

Bjalo ka ge o ka bona, boboledi ka nako yeo e be e le tlhohlo e kgolo bakeng sa rena, go le bjalo le ka go swara diboka tša rena. Re ile ra bina Segopotšo sa lehu la Kriste sa ngwaga le ngwaga ka April 19, 1943 re diriša diphapoši tše pedi tša ntlo kua Horyhliady. (Luka 22:19) Ge re be re le kgaufsi le go thoma seboka sa rena, re ile ra kwa sello seo se bego se bontšha gore maphodisa a be a batamela ntlo. Ba bangwe ba rena re ile ra khuta tšhengwaneng, eupša kgaetšedi ya-ka Anna le basadi ba bangwe ba bararo ba ile ba ya lebatong la ka tlase. Maphodisa a ile a ba hwetša gomme a ba ntšha ka o tee ka o tee bakeng sa go ba botšološiša. Ba ile ba feta diiring tša go swarwa makgwakgwa, e bile o tee wa bona o be a gobetše o šoro.

 Sebopego sa Lefase se a Fetoga

Selemong sa 1944, Majeremane a ile a goma gomme ma-Soviet a ile a boela tikologong ya rena. Bjalo ka bahlanka ba Jehofa, re ile ra kgomarela melao ya motheo ya Beibele yeo re bego re phela ka yona ge re be re dutše re le ka tlase ga go thopša ke Nazi. Re ile ra gana go ba le karolo le ge e le efe modirong wa bohlabani goba wa dipolitiki. Potego ya rena ya go botegela melao ya motheo e bjalo ya Beibele kapejana e ile ya lekwa.—Jesaya 2:4; Mateo 26:52; Johane 17:14.

Matšatšing a sego kae feela, ma-Soviet a ile a thoma go tšea masogana ka moka bakeng sa tirelo ya tša bohlabani. Seo se ilego sa dira gore ditaba di befele pele, ma-Soviet e be e se ona feela ao a bego a nyaka go kalatša. Balatedi ba ba tiilego ba Ukraine ba ile ba nyakišiša ka mo go tseneletšego tikologong bakeng sa masogana, ao ba ilego ba a iša sethokgweng bakeng sa go a tlwaetša bjalo ka ba ba lwago. Ka gona rena Dihlatse re ile ra bewa ka tlase ga boemo bjo thata bja go swanela go bontšha boema-gare bja rena go dihlopha tše pedi tšeo di ganetšanago—ma-Soviet le balatedi ba tiilego.

Dihlopha tše tše pedi di ile tša hlasela motse wa rena, tša tlogela balatedi ba tiilego ba babedi ba bolailwe setarateng seo se lego ka ntle ga ntlo ya rena. Babuši ba Soviet ba ile ba tla legaeng la rena go tlo hwetša ge e ba re be re tseba bao ba hwilego. Bahlankedi bao ba tlilego ba ile ba phetha ka go sepela le nna le go ntsenya madireng a bona, ao a bego a bopa sehlopha sa mašole a Poland. Ka gobane ke be ke le wa setlogo sa Poland, ke be ke swanetše go tsenywa lelokelelong la bona.

Nna gotee le Dihlatse tše dingwe tše nne, re ile ra gana go tsenywa madireng, ka gona re ile ra tšewa ka setimela ra išwa Dnipropetrovs’k, toropo e ka bago bokgole bja dikhilomithara tše 700 go ya ka bohlabela. Gona moo, ka morago ga go hlalosa gore re ka se hlankele bohlabani ka baka la ditumelo tša rena tše theilwego Beibeleng, re ile ra tswalelelwa ge melato malebana le rena e be e dutše e lokišetšwa. Ge re tšwelela kgorong ya tsheko, re ile ra hwetša gore modudi yo e lego monyakišiši e be e le mo-Juda. Tabeng ya go iphemela, yeo monyakišiši a ilego a e theetša ka kelohloko, re ile ra hlalosa ditumelo tša rena. Re ile ra bolela ka dilo tšeo re bego re tseba gore di tla mo kgahliša, go akaretša le kgatelelo ya ba-Isiraele le go phološwa ga bona ke Moše Egipita.

Nakong ya dikgwedi tšeo kgoro ya tsheko e di tšerego go re ahlolela, re be re beilwe ka seleng le bagolegwa ba bangwe ba ka bago 25. Ge ba e-kwa gore re ganne go tsenela bohlabani, ba ile ba goeletša ka gore: “Le banababo rena!” Lega go le bjalo, go se go ye kae re ile ra utolla gore e be e se Dihlatse eupša e be e le ma-Baptist. Ba be ba rata go tsenela bohlabani, eupša ba ile ba golegwa ge ba gana go rwala dibetša.

Ka May 1945, ge re dutše re le kgolegong kua Dnipropetrovs’k, re ile ra tsošwa gare ga bošego ke go lla ga dithunya le megoo yeo e bego e e-tšwa bodulong bja mašole le ditarateng ka ntle. Re be re ipotšiša ge e ba e be e le kgaruru, ntwa goba mokete. Mesong e latelago difihlolong, re ile ra kwa ditaba go tšwa lefelong la go kota meriri: Ntwa e fedile! Go se go ye kae ka morago ga moo, kgoro ya tsheko e ile ya tsebiša kotlo ya rena. Kotlo e swanago e ile ya newa rena le ma-Baptist—nywaga e lesome dikampeng tša kgolego.

Kampa ya Kgolego Kua Russia

Rena Dihlatse tše hlano re ile ra romelwa kampeng ya kgolego kua Russia. Ka morago ga leeto la setimela la dibeke tše pedi, mafelelong re ile ra fologa Sukhobezvodnoje, mo e ka bago dikhilomithara tše 400 ka bohlabela bja Moscow. Sukhobezvodnoje e be e le lefelo la taolo la dikampa tše 32 tša bašomi leo le nabilego kgaufsi le seporo. Kampa e nngwe le e nngwe e be e e-na le bagolegwa ba dikete. Ka morago ga dikgwedi tše tshela ke le Sukhobezvodnoje, ke ile ka romelwa go Kampa No. 18. Bagolegwa ba bantši moo e be e le disenyi goba disenyi tša tša dipolitiki.

Babuši ba ile ba re nea modiro wa go rema dihlare, woo e bego e le modiro o thata kudu. Ka dinako tše dingwe re be re swanela go sepela lehlweng leo le fihlago mathekeng, re ripe dihlare ka saga, gomme re goge dikutu lehlweng. Gatee ka beke, ka Sontaga ka morago ga difihlolo, ke ile ka ba le sebaka sa go hlalosetšana selo se itšego sa Beibele le Dihlatse tše dingwe tše nne kampeng. Tše e be e le diboka tša rena. Ka ngwaga o mongwe re ile ra ba ra binela Segopotšo ka ntlong ya go hlapela. Re ile ra diriša seno sa blackberry ka gobane re be re se na beine yeo re ka e dirišago bjalo ka seswantšhetšo sa madi a Jesu.

 Maikwelo a go arolwa e be e le a feteletšego. Ke ile ka tšhollela pelo ya-ka go Jehofa, yo a ilego a mmatlafatša go fo swana le ge a ile a matlafatša Eliya ge moporofeta yo a be a imelwa ke maikwelo a swanago. (1 Dikxoši 19:14, 18) Modimo o ile a nthuša go bona gore re be re se noši. Ruri e be e le kokwane e tsepamego le e tiilego bophelong bja-ka, gaešita le ka tlase ga maemo ao a thata.

Dikampa tše dingwe kgaufsi le Sukhobezvodnoje e nngwe le e nngwe e be e e-na le Dihlatse tše mmalwa, e bile re be re kgona go ba le kgokagano e sa kgaotšego le tšona nako le nako ka Hlatse yeo mošomo wa yona o bego o e dumelela go etela dikampa ka moka. E be e dira bjalo ka mmaditsela, e fetiša dipuku ka gare le ka ntle ga dikampa. Se se ile sa re kgontšha go abelana dipuku tše dinyenyane tšeo re bego re na le tšona. Se se itlhatsetše e le kgothatšo gakaakang!

Go Boela Morago Ukraine

Ka tokollo yeo e ilego ya tsebišwa ke Mmušo, kotlo ya-ka e be e fokoditšwe go tloga go nywaga e lesome go ya go e mehlano. Ka gona, ka April 1950, ke ile ka boela phuthegong ya gešo kua Horyhliady. Modiro wa rena kua Ukraine o be o sa dutše o le ka tlase ga thibelo, e bile dikotsi tša go ba le karolo bodireding e be e le tše kgolo. Eupša go be go le bjalo le ka meputso.

Kapejana ka morago ga go boa ga-ka, ke ile ka boledišana le monna yo a bego a bitšwa Kozak, yo a bego a dula Zhabokruky, motsaneng wo o ka bago dikhilomithara tše 20 go tloga legaeng la-ka. Ke ile ka mmotšiša kamoo bophelo bo mo swerego ka gona gotee le lapa la gagwe. Ke be ke tseba gore bašomi ba dipolaseng tša mmušo ba be ba belaela mabapi le kamoo ba ka kgotsofatšago dinyakwa tša motheo, ka gona ke be ke tseba gore potšišo e bjalo e be e le tsela e botse ya go thoma poledišano. Ke ile ka hlalosa gore Beibele e boletše e sa le pele mabapi le go hlaelela ga dijo le dintwa bakeng sa mehla ya rena. (Mateo 24:3-14) O be a nyaka go tseba ka mo go oketšegilego. Ka gona ke ile ka mo etela gape. Dibeke ka go latelelana ke be ke sepela dikhilomithara tše 40 goba go feta moo le go tloga Zhabokruky go yo ithuta Beibele le lapa la ga-Kozak. Dikotsi, go sa bolelwe ka nako e ntši yeo e akareditšwego, di be di lebetšwe ge ba ga-Kozak ba be ba kolobetšwa ka August 1950.

Kapejana ka morago ga ge ba ga-Kozak ba kolobeditšwe ba ile ba išwa bothopša gotee le Dihlatse tše dingwe tše dikete. Ba ba ile ba kgobokanywa kapejana ke mašole ao a itlhamilego mathomong a April 1951 e bile—ka ntle le tsheko—ba išwa Siberia. Gona mo ba ga-Kozak le bagwera ba-ka ba bangwe ba bantši ba ile ba gapeletšwa go dira legae la bona le lefsa. *

Go malapa a 15 a Dihlatse kua Horyhliady, ke a 4 feela ao a ilego a rakwa. Lega go le bjalo, diphuthegong tše dingwe palo ya Dihlatse tšeo di ilego tša rakwa e be e le e phagamego kudu. Go lelekwa mo ga batho ka bontši go be go rulagantšwe bjang? Babuši ba be ba na le lelokelelo la Dihlatse ka gona ba be ba kgona go kgobokanya palo e kgolo ya bona ka go rata. Go bonala eka lelokelelo le ile la hlangwa ka 1950, ge ke be ke sa le kgolegong kua Russia, ka gona leina la-ka le be le se gona. Kgwedi pele ga moo, ka March 1951, ke ile ka nyala Fenia, mohlanka yo a botegago wa Jehofa. Lapa la bo-Fenia ka moka le be le thopilwe, eupša o ile a phologa madimabe a swanago ka gobane o be a nyalane le nna gomme gona bjale o be a bitšwa ka sefane sa-ka, seo se bego se se gona lelokelelong.

Diteko tše Thata tša Tumelo

Ka morago ga go tšewa, rena bao re bego re sa dutše re le gae re ile ra swanelwa ke go rulaganya  modiro gape. Ke ile ka kgopelwa go hlokomela diphuthego tšeo di lego kgaufsi le tikologo ya Ivano-Frankivs’k, moo gaešita le ka morago ga go tšewa, go bego go sa dutše go na le Dihlatse tše ka bago 30 tšeo di bego di šetše phuthegong e nngwe le e nngwe ya tše 15. Bjalo ka mmetli yo a itšhomago, ke be ke na le lenaneo leo le feto-fetogago le maemo, ka gona ke be ke kopana ka sephiring le banabešo go tšwa phuthegong e nngwe le e nngwe gatee ka kgwedi.

Gantši re be re kopana bošego mabitleng mo re bego re kgonthišegile gore re noši. Taba-kgolo yeo e bego e ahla-ahlwa e be e le gore ke bjang go bego go ka kgonthišetšwa gore diphuthego ka moka di na le dipuku tša Beibele. Ka dinako tše dingwe re be re hwetša makasine wa Morokami wo o lego nakong wa Sepoliši goba se-Romania gomme ra o fetolela ka se-Ukraine. Lega go le bjalo, babuši ba be ba dula ba re beile leihlo, ba leka go hwetša le go fediša metšhene ya rena ya bogologolo ya go dira dikopi.

Eupša bothata bja rena bjo bogolo e be e le gore re be re arogane le banababo rena ba Bakriste dinageng tše dingwe, go akaretša le bao ba lego Brooklyn, New York, bao ba bego ba etelela pele modirong wa rena wa Bokriste. Mafelelo e bile a gore diphuthego tša rena gantši di be di kgopišwa ke go hloka botee, mabarebare le boradia. Dihlatse tše dingwe di ile tša tlogela mokgatlo gomme tša bopa dihlopha tša kganetšo. Maaka le ditaba tše fošagetšego di ile tša ba tša phatlalatšwa mabapi le bao ba etelelago pele kua Brooklyn.

Ka gona, bontši bja rena re ile ra hwetša gore diteko tša rena tše thata kudu tša tumelo e be e se mafelelo a tlaišo e tšwago go balwantšhi eupša e be e le ntwa magareng ga diphuthego. Gaešita le ge ba bangwe ba ile ba kgetha go se sa hlwa ba rapela le rena, re ile ra hwetša gore go be go le bohlokwa go swarelela mokgatlong le go letela Jehofa gore a lokiše dilo. Ka lethabo, bontši bja Dihlatse tikologong ya rena di ile tša dira seo. Ke thabela gape go bolela gore bontši bja bao ba ilego ba tlogela mokgatlo ba ile ba lemoga phošo ya bona gomme ka morago ba boa go tlo hlankela Jehofa le rena.

Gaešita le dinakong tšeo tše thata tša go arogana, re ile ra swarega ka bodiredi bja phatlalatša e bile ra ba ra šegofatšwa ka mo go humilego. Re ile ra bona meputso e megolo gakaakang! Nako le nako ge ke e-ba gona Thutong ya rena ya Puku ya Phuthego, ke gopola ka ditšhegofatšo tša Jehofa. Motho yo mongwe le yo mongwe o tee go ba 20 goba go feta moo sehlopheng sa rena sa thuto o thušitšwe ke ditho tša lapa la-ka go ithuta therešo.

Batswadi ba-ka le kgaetšedi ya-ka Anna ka moka ba hwile, ba be ba dutše ba botegela Jehofa. Nna le Fenia re sa dutše re le mafolofolo ka mo re ka kgonago ka gona go hlankeleng Jehofa. Nako ruri e sepetše ka pela. Nakong ya nywaga e 30 e fetilego, Dihlatse tša Jehofa Ukraine di ile tša bona ditiragalo tše huduago maikwelo tšeo go sa kgonegego go di bolela tabeng ye e kopana. Eupša ke kgotsofalela go lebelela morago nywageng ya-ka e mentši ya tirelo go Jehofa, ke holofela gore o tla dula e le kokwane le mothekgi wa-ka yo a tiilego, ka gobane o bolela ka yena ka noši gore: “Nna Jehofa ga ke ešo ka fetoga.”—Maleaki 3:6, PK.

[Mongwalo wa ka tlase]

[Seswantšho go letlakala 20]

Nna le Fenia ka 1952

[Seswantšho go letlakala 22]

Ke e-na le Fenia lehono