Alhazen o belegetšwe Basra yeo ga bjale e lego kua Iraq, mo e ka bago ka 965 C.E. O be a kgahlegela go ithuta ka dinaledi, dikhemikhale, dipalo, tša kalafo, mmino, seetša, physics le direto. Ke selo sefe seo se kgethegilego, seo re ka mo lebogago bakeng sa sona?

Taba ya Alhazen e be e tumile gohle. E be e le ya mabapi le gore o be a ka fetoša go elela ga noka ya Nile mo e nyakilego go ba mengwaga e 1 000 pele modiro woo o ka dirwa kua Aswân ka 1902.

Go bolelwa gore Alhazen o be a tloga a ikemišeditše go fediša mafula le komelelo kua Egipita ka go aga letamo la go phatša nokeng ya Nile. Ge Mmuši wa kua Cairo e lego al-Hakim a ekwa ka seo Alhazen a naganago go se dira, o ile a mo laletša Egipita gore a tle a age letamo leo. Lega go le bjalo, ge Alhazen a bona noka yeo o ile a lemoga gore modiro woo o be o le ka godimo ga matla a gagwe. Ka ge Alhazen a be a boifa go otlwa ke mmuši yo a bego a tumile gampe ka go ba yo a hlokago tekatekano, o ile a itira segaswi go fihlela mmuši yoo a ehwa ka morago ga mengwaga e 11, e lego ka 1021. Nakong yeo Alhazen o be a na le nako e ntši ya gore a phegelele dilo tše dingwe ge a be a le sepetleleng sa batho bao ba babjago monaganong.

Nakong ya ge a be a lokollwa sepetlele, Alhazen o be a ngwadile karolo e kgolo ya dibolumo tše šupago tša Book of Optics, tšeo di tšewago e le tše dingwe tša “dipuku tše bohlokwa historing ya physics.” Ka dibolumong tšeo o hlalositše diteko tšeo a di dirilego mabapi le sebopego sa seetša, tšeo di akaretšago kamoo seetša se aroganago ka gona go ya ka mebala ya sona, kamoo se phadimago diiponeng le sebopego sa sona ge se tloga selong se sengwe se eya go se sengwe. O ile a ba a ithuta ka tsela yeo leihlo le bonago ka yona gotee le sebopego le go šoma ga lona.

 Dibolumo tša Alhazen di be di fetoletšwe ka Selatine go tšwa go Searaba lekgolong la bo-13 la mengwaga. Ka morago ga moo go tšere mengwaga e makgolo diithuti tša Yuropa di dutše di tsopola dibolumo tšeo. Dilo tšeo Alhazen a di ngwadilego ge a hlalosa dilentshe di ile tša theela badiri ba digalase tša mahlo ba Yuropa motheo. Badiri bao ba digalase tša mahlo ba ile ba bea lentshe e nngwe ka pele ga e nngwe e le ge ba hlama thelesekopo le maekrosekopo.

Ge Alhazen a be a thoma go aga seo se swanago le phapoši ya leswiswi yeo go bego go tšeelwa dinepe ka go yona, o ile a tšweletša dintlha tša motheo tšeo di thekgago mekgwa yeo e dirišwago ge go tšewa dinepe. O ile a aga “phapoši ya leswiswi” yeo go yona seetša se tsenago ka lešobana le lenyenyane kudu, gomme sa godiša seswantšho seo se lebeletšego fase sa selo seo se lego ka ntle lebotong la ka gare ga phapoši yeo.

Mengwageng ya bo-1800, go ile gwa tsenywa dipoleite tša go tšea dinepe phapošing ya leswiswi yeo go tšeelwago dinepe ka go yona bakeng sa gore dinepe tšeo di gatišetšwe sa ruri. Seo se ile sa feleletša ka eng? Go ile gwa tšweletšwa khamera. Dikhamera ka moka tša mehleng yeno, ge e le gabotse le leihlo ka bolona, di diriša tsela ya motheo yeo e bego e šoma ge go be go tšewa dinepe ka phapošing ya leswiswi. *

Karolo e kgahlišago kudu ya dipuku tša Alhazen e be e le go dira ga gagwe nyakišišo ka dilo tša tlhago ka kelohloko le ka thulaganyo. Mokgwa wo a bego a dira dilo ka wona o be o sa tlwaelega mehleng ya gagwe. E be e le yo mongwe wa banyakišiši ba mathomo ba go dira diteko e le go bona gore dilo tšeo di bego di bolelwa di a kgonega. Le gona, o be a sa tšhabe go ganetša selo seo batho ba se dumelago eupša se se na bohlatse bjo bo se thekgago.

Molao wa motheo wa thutamahlale ya mehleng yeno o ka akaretšwa ka polelwana e rego: “Bontšha seo o se dumelago ka mediro!” Ba bangwe ba tšea Alhazen e le “mohlami wa mokgwa wa thutamahlale wa mehleng yeno.” Ka baka leo, re na le dilo tše dintši tšeo re ka mo lebogago bakeng sa tšona.