Na Diabolo o Gona?

“Go bile le nako historing ya Kereke ya Bokriste yeo ka yona diabolo, e lego Beletsebulu goba Sathane, kgoši ya bobe, e bego e le selo sa kgonthe le motho yo matla go etša palong e fokotšegago ya batho bao ‘Modimo’ e sa dutšego e le sebopego se se bjalo lehono; diabolo e bile selo seo ba-Juda le Bakriste ba pele ba itlhametšego sona gore ba hlame kgopolo ya seka-motho, sebopego sa seka-phoofolo bobeng bjo ba bo bonego kgaufsi le bona. Ka morago Bakriste ba ile ba lemoga gore se e be e le selo sa nonwane seo se se nago motheo wa kgonthe gomme ba ile ba mo lahla ka sephiri.”​—“All in the Mind​—A Farewell to God,” ka Ludovic Kennedy.

BJALO ka ge mongwadi le mogaši wa ditaba Ludovic Kennedy a bolela, ka nywaga-kgolo e mentši ga go le o tee Bojakaneng yo a bego a belaela go ba ga kgonthe ga Diabolo. Go e na le moo, go bjalo ka ge Moprofesara Norman Cohn a e bea ka gore Bakriste ka dinako tše dingwe ba be ba “laolwa ke matla a Sathane le batemona ba gagwe.” (Europe’s Inner Demons) Go laolwa mo go be go sa lekanyetšwa feela go balemi ba tlasana, ba sa rutegago. Ka mohlala, Moprofesara Cohn o re, tumelo ya gore Diabolo o bile gona ka sebopego sa phoofolo gore a okamele bobe le ditirelo tša mahlabiša-dihlong, “ga se ya thoma dinonwaneng tša bontši bja bao ba sa rutegago, eupša ka mo go fapanego, e thomile ponong ya lefase ya bahlomphegi ba bohlale.” “Bahlomphegi [ba] ba bohlale”​—go akaretša le baruti ba rutegilego​—ba be ba ikarabela ka masolo a go tsoma baloi ao a fsietšego go phatša Yuropa go tloga lekgolong la bo-15 go ya lekgolong la bo-17 la nywaga ge kereke le balaodi ba setšhaba go thwe ba ile ba tlaiša le go bolaya ba 50 000 bao ba bego ba latofatšwa ka go ba baloi.

Ke mo go sa makatšego gore ba bantši ba ganne seo ba se lebelelago e le dikgopolo tše di lwantšhago maikwelo tša tumela-khwele ka Diabolo. Gaešita le morago kua ka 1726, Daniel Defoe o ile a kwera tumelo ya batho ya gore Diabolo e be e le ntatauwane e boifišago “ya go ba le maphego a mmankgagane, dinaka, maoto a maphata, mosela o motelele, leleme la maphakga le dika tše dingwe tše swanago le tšeo.” O boletše gore, dikgopolo tše bjalo e be e le “dilo feela tša boikgopolelo tše e sego tša tlhaologanyo” tšeo di tšweleditšwego ke “batšweletši ba diabolo le bahlami ba diabolo” bao ba “hlalefeditšego lefase la go hloka tsebo ka diabolo yo ba itlhametšego yena.”

Na yeo ke pono ya gago? Na o dumela gore “diabolo ka kgonthe ke selo seo se hlamilwego ke motho ka baka la dibe tša gagwe ka noši”? Polelo yeo e tšwelela ka go The Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible, gomme ba bantši bao ba ipolelago gore ke Bakriste ba nagana bjalo. Jeffrey Burton Russell o re, bo-rathutatumelo ba Bojakane, ka kakaretšo ba “hlokomologile Diabolo le batemona bjalo ka mešaletša ya ditumela-khwele.”

Lega go le bjalo, go batho ba bangwe, Diabolo ke wa kgonthe. Ba bolela gore go swanetše go ba  go e-na le mohuta o itšego wa matla a phagametšego motho, a kotsi ao a hlohleletšago bobe bjo bo apareditšego ka mo go tseneletšego historing ya motho. Russell o re: “Dipoifo tšeo lekgolo la bo-masome-pedi la nywaga le di tšweleditšego,” di nea lebaka le lengwe leo ka lona “go dumela go Diabolo go tšwelelago gape ka lebelo ka morago ga go hlokomologwa ka nako e telele.” Go ya ka mongwadi Don Lewis, bontši bja batho ba mehleng yeno ba rutegilego bao ba “amogelago ka boikgodišo” ditumela-khwele le dipoifo tša “bagologolo ba bona ba bego ba sa rutega” ke bao “ba bušago ba kgahlišwa ke lebaka la bobe selong seo se phagametšego tlhago.”​—Religious Superstition Through the Ages.

Ka gona, therešo ke efe ka taba ye? Na Diabolo e fo ba selo sa bošilo sa tumela-khwele? Goba na ke motho yo a ka tšeelwago hlogong gaešita le mo lekgolong la bo-21 la nywaga?

[Seswantšho go letlakala 4]

Ka ge bo bontšhitšwe seswantšhong se seo se setilwego ke Gustave Doré, ditumela-khwele tša kgale di be di swantšha Diabolo e le seka-motho le seka-phoofolo

[Mothopo]

The Judecca​—Lucifer/The Doré Illustrations For Dante’s Divine Comedy/Dover Publications Inc.