Bohlatse Bja Gore Jesu Kriste O Ile A Phela Mo Lefaseng

BATHO ba bantši ga se ba ka ba gahlana le rathutamahlale yo a tumilego Albert Einstein. Dinageng tše dingwe, bontši bja batho ga ba tsebe le gore ke mang. Lega go le bjalo, dipego tše di ka botwago ka dilo tše a di fihleletšego di hlatsela gore o kile a ba gona. Tutuetšo ya gore o ile a ba gona e ka bonwa dilong tšeo di dirišwago tša tša thutamahlale tšeo a di utolotšego. Ka mohlala, batho ba bantši ba holwa ke mohlagase, woo ka dinako tše dingwe o fehlwago go ithekgilwe ka dilo tšeo a di fihleletšego.

 Tsela e swanago ya go bea mabaka e ka dirišwa go Jesu Kriste, yoo go dumelwago gore ke monna yo a nago le tutuetšo e kgolo kudu historing. Seo se ngwadilwego ka yena se nea bohlatse bjo bo sa belaetšego bja gore o ile a ba gona. Gaešita le ge mongwalo wa Jakobo wo o utolotšwego morago bjale, woo o hlalositšwego sehlogong se se fetilego e ka ba wo o kgahlišago, go ba gona ga Jesu ga se gwa ithekga ka selo se goba selo le ge e le sefe sa bokgabo. Therešo ke gore, re ka hwetša bohlatse bja gore Jesu o ile a ba gona go seo bo-radihistori ba lefase ba se ngwadilego ka yena gotee le balatedi ba gagwe.

Bohlatse bja Bo-radihistori

Ka mohlala, nagana ka bohlatse bja Flavius Josephus, e lego radihistori wa lekgolong la pele la nywaga yoo e bego e le Mofarisei. O ile a bolela ka Jesu Kriste ka pukung ya Jewish Antiquities. Gaešita le ge ba bangwe ba na le pelaelo mabapi le go ba ga kgonthe ga tšhupetšo ya pele moo Josephus a boletšego ka Jesu e le Mesia, Moprofesara Louis H. Feldman wa Yunibesithi ya Yeshiva o bolela gore ke ba sego kae feela bao ba belaetšego go ba ga kgonthe ga tšhupetšo ya bobedi. Fao Josephus o itše: “[Moperisita o mogolo Anania] o ile a bokanya baahlodi ba lekgotla la Sanhedrine gomme a tliša pele ga bona monna yo a bitšwago Jakobo ngwanabo Jesu yo a bego a bitšwa Kriste.” (Jewish Antiquities, XX, 200) Ee, Mofarisei, e lego setho sa sehlopha seo ba bantši bao ba se kgomarelago e bego e le manaba a Jesu a kgonthe, o ile a dumela go ba gona ga “Jakobo, ngwanabo Jesu.”

Tutuetšo ya gore Jesu o ile a ba gona e ile ya bontšhwa ke mediro ya balatedi ba gagwe. Ge moapostola Paulo a be a golegilwe kua Roma mo e ka bago ka 59 C.E., banna ba bagolo ba Juda ba ile ba mmotša gore: “Ge e le mabapi le sehlotswana se re a tseba gore kae le kae se bolelwa ka go ganetšwa.” (Ditiro 28:​17-22, NW) Ba ile ba bitša barutiwa ba Jesu gore ke “sehlotswana se.” Ge e ba kae le kae ba be ba bolelwa ka go ganetšwa, gona bo-radihistori ba lefase ba be ba tla ngwala pego ka bona, na ga go bjalo?

Tacitus, yo a belegwego mo e ka bago ka 55 C.E. gomme a lebelelwa e le yo mongwe wa bo-radihistori ba tsebegago kudu ba lefase, o ile a bolela ka Bakriste ka pukung ya gagwe ya Annals. Ka pegong ya mabapi le go bewa ga bona molato ke Nero wa go baka mollo o mogolo wo o ilego wa aparetša Roma ka 64 C.E., o ngwadile gore: “Nero o ile a latofatša ka go tia le go tlaiša o šoro sehlopha seo se bego se hloilwe ka baka la go hloya ga sona dilo tše itšego, seo batho ba bego ba se bitša Bakriste. Kriste yo leina le le tšwago go yena, o ile a ahlolelwa lehu nakong ya pušo ya Tiberius ka diatleng tša mmušiši Pontio Pilato.” Ditaba tše di feletšego tša pego ye di swana gabotse le tsebišo ya Beibele yeo e lego mabapi le Jesu.

Mongwadi yo mongwe yo a boletšego ka Jesu le balatedi ba gagwe e be e le Pliny yo Monyenyane, e lego mmušiši wa Bithynia. Mo e ka bago ka ngwaga wa 111 C.E., Pliny o ile a ngwalela Mmušiši Trajan, go mmotšiša mabapi le kamoo a swanetšego go swara Bakriste ka gona. Pliny o ngwadile gore, batho bao ba bego ba latofatšwa ka maaka gore ke Bakriste ba be ba tla tšwela pele ba rapela medimo le go rapela sehlwa-seeme sa Trajan, e le feela go hlatsela gore ga se bona Bakriste. Pliny o ile a tšwela pele ka gore: “Go bolelwa gore, o ka se kgone go gapeletša bao e tlogago e le Bakriste go latela ditirelo tše.” Seo se hlatsela gore go ba gona ga Kriste ke taba ya kgonthe, gomme balatedi ba gagwe ba be ba ikemišeditše go  lahlegelwa ke maphelo a bona ka baka la tumelo ya bona go yena.

Ka morago ga go dira kakaretšo ya ditšhupetšo tša bo-radihistori ba lekgolong la pele le la bobedi la nywaga tšeo di bolelago ka Jesu Kriste le balatedi ba gagwe, The Encyclopædia Britannica (tokollong ya 2002) e phetha ka gore: “Dipego tše tšeo di ikemetšego di hlatsela gore mehleng ya bogolo-golo gaešita le baganetši ba Bokriste ga se ba ka ba belaela go ba ga Jesu wa histori, e lego seo se ilego sa ganwa la mathomo le ka mabaka a fokolago bofelong bja ngwaga-kgolo wa bo-18, ngwaga-kgolong wa bo-19 le mathomong a ngwaga-kgolo wa bo-20.”

Bohlatse bja Balatedi ba Jesu

The Encyclopedia Americana e re: “Testamente e Mpsha e nea mo e nyakilego go ba bohlatse ka moka bja histori bja go phela lefsa le go hwa ga Jesu gotee le ditlhaloso tša pele tša Bokriste tša go ba ga gagwe yo bohlokwa.” Bantšha-diphošo ba ka no se dumele Beibele e le bohlatse bja gore Jesu o ile a ba gona. Lega go le bjalo, ditsela tše pedi tša go bea mabaka tšeo di theilwego dipegong tša Mangwalo di ka thuša kudu-kudu go bontšha gore Jesu o ile a phela lefaseng.

Bjalo ka ge re bontšhitše, dikgopolo-kakanywa tše dikgolo tša Einstein di hlatsela gore o ile a ba gona. Ka mo go swanago, dithuto tša Jesu di hlatsela taba ya go ba gona ga gagwe e le ya kgonthe. Tšea ka mohlala Thuto ya Thabeng, e lego thuto e tumilego kudu yeo Jesu a ilego a e nea. (Mateo, dikgaolo 5-⁠7) Moapostola Mateo o ile a ngwala kamoo thuto yeo e ilego ya kgoma batho ka gore: “Mašaba a batho a tlabya ke thutô ya xaxwe, ka xobane à ba ruta bo-ka E a naxo le matla.” (Mateo 7:​28, 29) Mabapi le kamoo thuto ye e ilego ya kgoma batho ka gona nywaga-kgolong e fetilego, Moprofesara Hans Dieter Betz o itše: “Ditutuetšo tšeo di tlišitšwego ke Thuto ya Thabeng, ka kakaretšo di fetetše kudu ka kua ga mellwane ya bo-Juda le Bokriste, gaešita le setšo sa ka Bodikela.” O okeditše ka gore thuto ye “ke e ipiletšago ka tsela e makatšago lefaseng ka bophara.”

Nagana ka mantšu a latelago a lebanyago le a šomago a bohlale ao a hwetšwago Thutong ya Thabeng a rego: “Xe motho a Xo phasola thama ya xo le letona, O mo sêkêxêlê le e nngwê.” “Itoteng xore tokô ya lena e se bê ya xo dirwa pele xa batho.” “Ké xôna, Le se kê la belaêlêla tša ka moswana, xobane la ka moswana le tlo ipelaêlêla tša lôna.” “Dipheta tša lena Le se di lahlêlê dikolobê.” “Kxopêlang; ké mo Le tl’o xo fiwa.” “Tšohle tše Le rataxo xore batho ba Le dirêlê tšôna, le lena Le ba dirêlê tšôna-tšeo.” “Tsênang ka kxôrô e pitlaxanexo.” “Le tlo ba tseba ka dienywa tša bôná.” “Sehlare se se botse, e ka ba sefe le sefe, ké sôna se enywaxo dienywa tše di botse.”​—Mateo 5:​39; 6:​1, 34; 7:​6, 7, 12, 13, 16, 17.

Ka ntle le pelaelo o ka ba o kwele tše dingwe tša dipolelwana tše goba moko wa tšona. Mohlomongwe di šetše di fetogile diema ka leleme la gago. Tše ka moka di tšerwe Thutong ya Thabeng. Tutuetšo yeo thuto ye nago le yona bathong ba bantši le ditšong e hlatsela ka go tia gore “morutiši yo mogolo” o ile a ba gona.

Anke re akanye gore motho yo mongwe o hlamile motho yo a bitšwago Jesu Kriste. A re re motho yoo o be a hlalefile kudu gore a ka hlama dithuto tšeo Jesu a retwago ka tšona ka Beibeleng. Na o be a ka se dire gore Jesu e be yo a amogelegago ka mo go kgonegago bathong ka kakaretšo gotee le dithuto tša gagwe? Lega go le bjalo, moapostola Paulo o itše: “Ba-Juda ké ba-lla-mehlôlô; Ba-Gerika ké ba-nyaka-mahlale. Xe e le rena re baxoeledi ba Kriste Mmapolwa; Ba-Juda ba tla ba re ké kxopišô; Ba-Gerika ba tla ba re ké bošilo.” (1 Ba-Korinthe 1:​22, 23) Molaetša wa gore Kriste o kokotetšwe koteng e be e se wo o gogelago go ba-Juda goba baditšhaba. Lega go le bjalo, yoo e be e le Kriste yo Bakriste ba lekgolong la pele la nywaga ba bego ba tsebatša ka yena. Ke ka baka la’ng go bolelwa ka Kriste yo a kokotetšwego koteng? Tlhaloso e nnoši yeo e kgotsofatšago e tla ba gore bangwadi ba Mangwalo a Bakriste a Segerika ba ile ba ngwala therešo ya mabapi le bophelo bja Jesu le lehu la gagwe.

Tsela e nngwe ya go bea mabaka yeo e thekgago go ba ga Jesu wa histori e hwetšwa modirong wa barutiwa ba gagwe wa go bolela ka dithuto tša gagwe ba sa lape. Mo e nyakilego go ba nywaga e 30 ka morago ga ge Jesu a thomile bodiredi bja gagwe, Paulo o ile a kgona go bolela gore ditaba tše dibotse di be di ‘anegetšwe dibopiwa tšohle tša tlase ga legodimo.’ (Ba-Kolose 1:​23) Ee, dithuto tša Jesu di ile tša aparetša lefaseng ka moka  la bogologolo go sa šetšwe kganetšo. Paulo, yoo ka boyena a ilego a tlaišwa e le Mokriste, o ngwadile gore: “Xomme xe Kriste à s’a tsoxa, xôna se re se tsebatšaxo ké lefêla, ’me le tumêlô ya lena ké ya lefêla.” (1 Ba-Korinthe 15:​12-17) Ge e ba go bolela ka Kriste yo a sa kago a tsošwa e be e le ga lefeela, gona go bolela ka Kriste yo a sego a ka a ba gona le ka mohla e be e tla ba ga lefeela le go feta. Ge re bala pego ya Pliny yo Monyenyane, Bakriste ba lekgolong la pele la nywaga ba be ba ikemišeditše go hwela tumelo ya bona go Kriste Jesu. Ba ile ba bea maphelo a bona kotsing ka baka la Kriste ka gobane e be e le wa kgonthe, o ile a phela lefaseng bjalo ka ge dipego tša Ebangedi di bega.

Le Bone Bohlatse

Go ba le tumelo tsogong ya Jesu Kriste e be e le selo sa pele se se nyakegago bakeng sa boboledi bja Bokriste. Ka leihlo la gago la kgopolo, le wena o ka bona Jesu yo a tsošitšwego ka go bona tsela yeo a kgomago batho ka gona lehono.

Pejana ga ge Jesu a ka kokotelwa koteng, o ile a nea boporofeta bjo bogolo mabapi le go ba gona ga gagwe nakong e tlago. O ile a bontšha gape gore o be a tla tsošwa e bile o be a tla dula ka letsogong le letona la Modimo a emetše nako ya go lebeletšana le manaba a gagwe. (Psalme 110:⁠1; Johane 6:​62; Ditiro 2:​34, 35; Ba-Roma 8:​34) Ka morago ga moo o be a tla gata mogato ka go raka Sathane le batemona ba gagwe legodimong.​—Kutollo 12:​7-⁠9.

Tšeo ka moka di tla direga neng? Jesu o neile barutiwa ba gagwe ‘pontšho ya go ba gona ga gagwe le ya bofelo bja tshepedišo ya dilo.’ Pontšho ya go hlaola go ba gona ga gagwe mo go sa bonagalego e be e akaretša dintwa tše dikgolo, go hlaelela ga dijo, ditšhišinyego, go tšwelela ga baporofeta ba maaka, go ata ga makgopo le mauba a šoro a malwetši. Ditiragalo tše bjalo tša masetla-pelo di be di swanetše go letelwa, ka gobane go rakwa ga Sathane Diabolo go be go tla bolela ‘madi-mabe go ba agilego lefaseng.’ Diabolo o theogetše lefaseng “à tuka boxale ka kudu; [a] tseba xe a sa šaletšwe ke lebakanyana fêla.” Go oketša moo, pontšho e akaretša go bolelwa ga ditaba tše dibotse tša Mmušo “lefaseng ka moka xore e bê bohlatse mo xo dithšaba tšohle.”​—Mateo 24:​3-14; Kutollo 12:​12; Luka 21:​7-⁠19.

Dilo tšeo Jesu a di porofetilego di diragetše. Ga e sa le go tloga ge Ntwa ya I ya Lefase e phulega ka 1914, re bone bohlatse bjo bo bopaganego bja go ba gona ga Jesu Kriste mo go sa bonagalego. O buša e le Kgoši ya Mmušo wa Modimo gomme o na le tutuetšo e makatšago. Taba ya gore o na le makasine wo ka seatleng sa gago ke bohlatse bja gore modiro wa go bolela ka Mmušo o tšwetšwa pele lehono.

E le gore o kwešiše ka mo go tšwelago pele tsela yeo go ba gona ga Jesu go go kgomago ka gona, o swanetše go ithuta Beibele. Ke ka baka la’ng o sa botšiše Dihlatse tša Jehofa mabapi le ditaba ka botlalo tša go ba gona ga Jesu?

[Caption on page 5]

Josephus, Tacitus le Pliny yo Monyenyane ba ile ba bolela ka Jesu Kriste le balatedi ba gagwe

[Caption on page 5]

All three images: © Bettmann/CORBIS

[Caption on page 7]

Bakriste ba pele ba be ba kgodišegile gore Jesu e be e le motho wa kgonthe