Lentšu la Jehofa le a Phela

Dintlha tše Kgolo go tšwa Pukung ya Esera

PUKU ya Beibele ya Esera e tšwetša pele pego ya ditiragalo tšeo puku ya Dikoronika tša Bobedi e feleleditšego ka tšona. Mongwadi wa yona e lego moperisita Esera, o thoma pego ka taelo yeo e ntšhitšwego ke Kgoši Korese wa Peresia yeo e dumelelago mašaledi a ba-Juda ao a lego bothopša Babele gore a boele nageng ya gabo ona. Pego e fela ge Esera a gata megato ya go hlwekiša bao ba ilego ba itšhilafatša ka batho ba nageng yeo. Ka kakaretšo, puku ye e akaretša nako ya nywaga e 70—go tloga ka 537 go ya go 467 B.C.E.

Esera o na le morero o kwagalago wa go ngwala puku ye: go bontšha kamoo Jehofa a phethagaditšego kholofetšo ya Gagwe ya go lokolla batho ba Gagwe bothopša kua Babele le ya go tsošološa borapedi bja therešo kua Jerusalema. Ka gona, Esera o lebiša tlhokomelo ditiragalong feela tše di lego mabapi le morero wo. Puku ya Esera ke pego ya kamoo tempele yeo e ilego ya agwa lefsa ka gona le kamoo borapedi bja Jehofa bo ilego bja tsošološwa go sa šetšwe kganetšo le go se phethagale ga batho ba Modimo. Pego ye ke e kgahlišago kudu go rena ka gobane le rena re phela nakong ya tsošološo. Batho ba bantši ba kgeregela “thabeng ya Morêna,” gomme lefase ka moka le kgaufsi le go “tlala tsebô ya letaxô la Morêna.”—Jesaya 2:2, 3; Habakuku 2:14.

TEMPELE E AGWA LEFSA

(Esera 1:1–6:22)

Ge ba arabela taelong ya Korese ya go ba lokolla, ba-Juda ba ka bago 50 000 bao ba lego bothopša ba boela Jerusalema ka tlase ga boetapele bja Mmuši Serubabele, goba Sesebatsara. Kapejana, bao ba boilego bothopša ba bea aletare lefelong la yona gomme ba thoma go direla Jehofa dihlabelo.

Ngwageng o latelago, ba-Isiraele ba thea motheo wa ngwako wa Jehofa. Manaba a tšwela pele a šitišana le modiro wa go aga lefsa gomme mafelelong a atlega tabeng ya go hwetša taelo e tšwago ka mošate ya gore modiro o emišwe. Moporofeta Hagai le moporofeta Sakaria ba kgothatša batho e le gore ba ka thomološa go aga tempele go sa šetšwe thibelo. Go boifa go ganetša taelo e sa fetogego ya Peresia yeo mathomong e ilego ya ntšhwa ke Korese go ile gwa dira gore manaba a bona a emele ka thoko. Nyakišišo ya semolao e tšweletša taelo ya Korese mabapi le “Ngwakô wa Modimo wa Jerusalêma.” (Esera 6:3) Modiro o tšwela pele gabotse gomme o fihla bofelong.

Dipotšišo tša Mangwalo di a Arabja:

1:3-6—Na ba-Isiraele bao ba sa kago ba ithapela go boela nageng ya gabo bona ba be ba fokola tumelong? Ba bangwe ba ka ba ba ile ba se boele Jerusalema ka gobane ba be ba rata dilo tše di bonagalago goba ba be ba sa tšeele borapedi bja therešo godimo, eupša se e be e se therešo maemong ka moka. Sa pele, leeto la dikhilomithara tše 1 600 la go ya Jerusalema le tšere dikgwedi tše nne goba tše hlano. Go oketša moo, go dula nageng yeo e bilego lešope ka nywaga e 70 le go thoma modiro wa go aga lefsa gona moo go be go tla nyaka matla a mantši a mmele. Ka baka leo, maemo ao a sa kgahlišego, a bjalo ka go babja mmeleng, botšofadi le boikarabelo bja lapa, ke ao ka ntle le pelaelo a ilego a thibela ba bangwe gore ba se boele nageng ya gabo bona.

2:43—Ba-Nethinime e be e le bomang? Ba e be e le  batho bao e sego ba-Isiraele ka tswalo bao ba bego ba hlankela tempeleng e le makgoba goba bahlanka. Gare ga bona go be go e-na le ditlogolo tša ba-Gibeoni tša mehleng ya Jošua le ba bangwe “ba ba bexo ba beilwe ke Dafida le baxolo xore ba dirišê Ba-Lefi.”—Esera 8:20.

2:55—Barwa ba bahlanka ba Salomo e be e le bomang? Ba e be e se ba-Isiraele gomme ba be ba neilwe ditokelo tše di kgethegilego tirelong ya Jehofa. Ba ka ba ba ile ba hlankela e le bamangwalo goba bangwalolodi kua tempeleng goba boemong bjo bongwe bja tša taolo.

2:61-63—Na mathopša ao a boelago nageng ya gabo ona a boetše le Seetša le Toko tšeo di bego di dirišwa ge go be go nyakega karabo e tšwago go Jehofa? Bao ba bego ba ipolela gore ba tšwa lešikeng la boperisita bao ba paletšwego ke go tseba lešika la gabo bona ba ka ba ba ile ba diriša Seetša le Toko go hlatsela seo. Esera o bolela ka se e le seo se ka bago se ile sa direga. Mangwalo ga a na pego ya go dirišwa ga Seetša le Toko ka nako yeo goba ka morago ga moo. Ba-Juda ba dumela gore Seetša le Toko di ile tša nyamelela ge go be go senywa tempele ka 607 B.C.E.

3:12—Ke ka baka la’ng “bakxalabyê ba ba bonexo Ngwakô wola wa kxalê” wa Jehofa ba ile ba lla? Bakgalabje ba ba be ba gopola kamoo tempele yeo e ilego ya agwa ke Salomo e bego e le e botse kudu ka gona. Motheo wa tempele e mpsha woo ba bego ba o lebeletše ba be ba o “bôna è se selô” ge o bapetšwa le wa pele. (Hagai 2:2, 3) Ba ile ba ipotšiša ge e ba maiteko a bona a be a tla buša letago la tempele yela ya kgale. Ba ka ba ba ile ba ikwa ba nyamile, gomme ka baka leo ba ile ba lla.

3:8-10; 4:23, 24; 6:15, 16—Go aga tempele lefsa go tšere nywaga e mekae? Motheo wa tempele o ile wa thewa ka 536 B.C.E.—ka “ngwaxa wa bobedi wa xe ba boetše Jerusalêma.” Modiro wa go aga o ile wa emišwa mehleng ya Kgoši Arithasasitha, ka 522 B.C.E. Thibelo e ile ya tšwela pele go fihlela ka 520 B.C.E., e lego ngwaga wa bobedi wa Kgoši Dario. Tempele e ile ya fetšwa ka ngwaga wa botshelela wa pušo ya gagwe, goba ka 515 B.C.E. (Bona lepokisi le le nago le sehlogo se se rego “Dikgoši tša Peresia go Tloga ka 537 go ya go 467 B.C.E.”) Ka gona, go agwa ga tempele go tšere nywaga e ka bago e 20.

4:8–6:18—Ke ka baka la’ng ditemana tše di ile tša ngwalwa ka se-Arama? Karolo ye e akaretša kudu dikopi tša mangwalo a tšwago go bahlankedi ba mmušo a yago go dikgoši le dikarabo tša dikgoši tšeo. Esera o ile a di kopolla go tšwa dipegong tša batho bohle tše di ngwadilwego ka se-Arama, e lego leleme la kgwebo le la semmušo leo le bego le dirišwa ka nako yeo. Dikarolo tše dingwe tša Beibele tše di ngwadilwego ka leleme le la bogologolo la se-Semite ke Esera 7:12-26, Jeremia 10:11 le Daniele 2:4b–7:28.

Seo re Ithutago Sona:

1:2. Seo Jesaya a ilego a se porofeta nywageng e ka bago 200 pejana se ile sa phethagala. (Jesaya 44:28) Diporofeto tše di lego ka Lentšung la Jehofa ga di palelwe.

1:3-6. Go etša ba bangwe ba ba-Isiraele bao ba  ilego ba šala Babele, Dihlatse tša Jehofa tše dintši ga di kgone go tsenela tirelo ya nako e tletšego goba go hlankela mo go nyakegago thušo e kgolo gona. Lega go le bjalo, di thekga le go kgothatša bao ba kgonago go dira bjalo gomme di ntšha meneelo ya boithatelo bakeng sa go tšwetša pele modiro wa go bolela ka Mmušo le wa go dira barutiwa.

3:1-6. Kgweding ya bošupa ya 537 B.C.E. (Tishri, yeo e sepedišanago le September/October), babotegi bao ba boetšego nageng ya gabo bona ba ile ba dira sehlabelo sa bona sa mathomo. Ba-Babele ba be ba šwahletše Jerusalema ka kgwedi ya bohlano (Ab, yeo e sepedišanago le July/August) ya 607 B.C.E. gomme ba feditše go senya motse ka morago ga dikgwedi tše pedi. (2 Dikxoši 25:8-17, 22-26) Go etša ge go boletšwe e sa le pele, tshenyego ya Jerusalema ya nywaga e 70 e fedile ka nako e swanetšego. (Jeremia 25:11; 29:10) Selo le ge e le sefe seo Lentšu la Jehofa le se bolelago e sa le pele se a phethagala.

4:1-3. Mašaledi ao a botegago a ile a gana kholofetšo ye a bego a e neilwe yeo e ka bago e ile ya bolela go hloma kgwerano le barapedi ba maaka. (Ekisodo 20:5; 34:12) Ka mo go swanago, barapedi ba Jehofa lehono ga ba tšee karolo medirong ya go tswakanya ditumelo.

5:1-7; 6:1-12. Jehofa a ka tsena ditaba gare e le gore batho ba gagwe ba atlege.

6:14, 22. Go tšea karolo ka mafolofolo modirong wa Jehofa go dira gore a re amogele le go re putsa.

6:21. Go bona tšwelopele ya modiro wa Jehofa go ile gwa tutueletša ba-Samaria bao ka nako yeo ba bego ba phela nageng ya Juda le ba-Juda bao ba boetšego nageng ya gabo bona bao ba bego ba tutueditšwe ke mekgwa ya boheitene gore ba dire diphetogo tše di nyakegago maphelong a bona. Na ga se ra swanela go tšea karolo ka mafolofolo modirong wo re o abetšwego ke Modimo, go akaretša le modiro wa go tsebatša ka Mmušo?

ESERA O TLA JERUSALEMA

(Esera 7:1–10:44)

Go fetile nywaga e 50 ga e sa le go tloga mola ngwako wa Jehofa o agilwego lefsa o kgakotšwe. Ngwaga ke wa 468 B.C.E. Esera o tloga Babele a e-ya Jerusalema gomme o sepela le mašaledi a batho ba Modimo gotee le tšhelete ya moneelo. O hwetša’ng ge a fihla gona moo?

Bakgoma ba kgoši ba botša Esera gore: “Sethšaba sa Isiraele le baperisita le Ba-Lefi xa ba ka ba ikaroxanya le dithšaba tša dinaxa tšé makxapheng a tšôna.” Go oketša moo, “bakxôma le baxolo e bile ke bôná ba-êta-pele bosenying byoo.” (Esera 9:1, 2) Esera o tšhogile. O kgothaletšwa go “tia matla [gomme a] dirê!” (Esera 10:4) Esera o gata megato e swanetšego ya go lokiša diphošo, gomme batho ba arabela ka tsela e swanetšego.

Dipotšišo tša Mangwalo di a Arabja:

7:1, 7, 11—Na ditemana tše ka moka di bolela ka Arithasasitha yo a ilego a emiša modiro wa go aga? Aowa. Arithasasitha ke leina goba sereto seo se dirišwago go dikgoši tše pedi tša Peresia. Mohlomongwe yo mongwe e be e le Bardiya goba Gaumata, yo a ilego a laela gore modiro wa tempele o emišwe ka 522 B.C.E. Arithasasitha wa mehleng ya ge Esera a be a e-tla Jerusalema ke Arithasasitha Longimanus.

7:28–8:20—Ke ka baka la’ng ba-Juda ba bantši kua Babele ba be ba sa nyake go ya le Esera Jerusalema? Gaešita le ge go be go fetile nywaga e fetago 60 ga e sa le go tloga mola sehlopha sa pele sa ba-Juda se boetše nageng ya gabo sona, e be e le batho ba sego kae feela bao ba bego ba dula Jerusalema. Go boela Jerusalema go be go bolela go thomološa bophelo maemong a thata le a kotsi. Boemo bja Jerusalema ya mehleng yeo bo be bo sa nee ditebelelo tše di kgahlišago tša dilo tše di bonagalago go ba-Juda bao ba ka bago ba be ba atlega kua Babele. Se sengwe gape e be e le leeto le kotsi leo ba bego ba swanetše go le sepela. Bao ba boelago nageng ya gabo bona ba be ba swanetše  go ba le tumelo e matla go Jehofa, ba fišegele borapedi bja therešo gomme ba be le sebete sa go huduga. Gaešita le Esera o ile a imatlafatša ka gore letsogo la Jehofa le na le yena. A kgothatšwa ke Esera, malapa a 1 500—mohlomongwe e lego palo ya batho ba 6 000—a ile a arabela. Ka morago ga gore Esera a gate megato e oketšegilego, ba-Lefi ba 38 le ba-Nethinime ba 220 ba ile ba arabela.

9:1, 2—Go nyalana le batho ba dinaga tše di ba dikologilego e be e le molaba o mogolo gakaaka’ng? Setšhaba seo se tsošološitšwego se be se swanetše go hlokomela borapedi bja Jehofa go fihlela Mesia a e-tla. Go nyalana le badudi ba bangwe ba naga bao e sego ba-Isiraele e be e le molaba e le ruri borapeding bja therešo. Ka baka la ge ba bangwe ba be ba nyalane le batho bao ba rapelago medimo ya diswantšho, setšhaba ka moka se ile sa feleletša se huetšwa ke ditšhaba tša baheitene. Borapedi bjo bo sekilego bo ka ba bo ile bja se sa ba gona lefaseng. Ka gona, Mesia o be a tla tšwa kae? Ga go makatše gore Esera o ile a tšhošwa ke go bona seo se bego se diregile!

10:3, 44—Ke ka baka la’ng bana ba be ba bewa le basadi? Ge nkabe bana ba ile ba šala, kgonagalo ya gore basadi bao ba gomišitšwego ba boe go tla go nyaka bana ba bona e be e tla ba e kgolo. Go oketša moo, bana ba banyenyane ka kakaretšo ba nyaka tlhokomelo ya bo-mmago bona.

Seo re Ithutago Sona:

7:10. E le morutwana yo mafolofolo le morutiši yo a nago le bokgoni wa Lentšu la Modimo, Esera o re beela mohlala. Ka thapelo, o ile a hlama pelo ya gagwe gore a hwetše keletšo Molaong wa Jehofa. Ge a be a dutše a o bala, Esera o be a lebišitše tlhokomelo ka mo go feletšego go seo Jehofa a bego a se bolela. Esera o ile a diriša seo a ithutilego sona gomme a katanela go ruta ba bangwe.

7:13. Jehofa o nyaka bahlanka bao ba nago le boikemišetšo bjo bobotse.

7:27, 28; 8:21-23. Esera o ile a tumiša Jehofa, a mo kgopela ka go tšwa pelong pele ga ge a ka tšea leeto le letelele le le kotsi la go ya Jerusalema, gomme o be a ikemišeditše go ipea kotsing bakeng sa letago la Modimo. Ka baka leo, o re beela mohlala o mobotse.

9:2. Re swanetše go tšeela godimo temošo ya gore re nyale ‘feela Moreneng.’—1 Ba-Korinthe 7:39.

9:14, 15. Ditlwaelano tše mpe di ka dira gore re se ke ra amogelwa ke Jehofa.

10:2-12, 44. Batho bao ba nyetšego basadi ba baditšhaba ba ile ba sokologa ka boikokobetšo gomme ba phošolla ditsela tša bona tše di fošagetšego. Tsela yeo ba bego ba nagana ka yona le ditiro tša bona e be e le mohlala.

Jehofa o Phethagatša Dikholofetšo tša Gagwe

Ruri puku ya Esera ke ya bohlokwa go rena! Ka nako e swanetšego, Jehofa o phethagaditše kholofetšo ya gagwe ya gore o tla lokolla batho ba gagwe bothopša Babele gomme a tsošološa borapedi bja therešo kua Jerusalema. Na seo ga se matlafatše tumelo ya rena go Jehofa le dikholofetšong tša gagwe?

Nagana ka mehlala yeo puku ya Esera e re neago yona. Mohlala wa boineelo go Modimo o ile wa bewa ke Esera le mašaledi ao a ilego a boela nageng ya gabo ona bakeng sa go tšea karolo go tsošološweng ga borapedi bja therešo kua Jerusalema. Le gona puku ye e gatelela tumelo ya badiiledi bao ba bego ba boifa Modimo le boemo bja kgopolo bja boikokobetšo bja badiradibe bao ba sokologago. Ka kgonthe, mantšu a Esera ao a buduletšwego a nea bohlatse bjo bo kwagalago bja gore “Lentšu la Modimo ké le le phelaxo, ké le matla.”—Ba-Hebere 4:12.

[Tšhate go letlakala 18]

DIKGOŠI TŠA PERESIA GO TLOGA KA 537 GO YA GO 467 B.C.E.

Korese yo Mogolo (Esera 1:1) o hwile ka 530 B.C.E.

Cambyses, goba Ahasiwerosi (Esera 4:6) 530-22 B.C.E.

Arithasasitha—Bardiya goba (Esera 4:7) 522 B.C.E. * (O bolailwe

Gaumata ka morago gago buša ka

dikgwedi tše šupago

feela)

Dario I (Esera 4:24) 522-486 B.C.E.

Xerxes, goba Ahasiwerosi * 486-75 B.C.E.

(O bušitše e le

mmuši-gotee le Dario I

go tloga ka

496-86 B.C.E.)

Arithasasitha Longimanus (Esera 7:1) 475-24 B.C.E.

[Mengwalo ya ka tlase]

[Seswantšho]

Ahasiwerosi

[Seswantšho go letlakala 17]

Korese

[Seswantšho go letlakala 17]

Lefsika la Korese le be le e-na le molao wa gore mathopša a boele dinageng tša gabo ona

[Mothopo]

Cylinder: Photograph taken by courtesy of the British Museum

[Seswantšho go letlakala 20]

Na o tseba seo se bego se dira gore Esera e be morutiši yo a nago le bokgoni?