Go Fenya Mapheko Kua Panama

“PANAMA, leporogo la lefase.” Mo e ka bago nywageng e masome-hlano e fetilego, moano wo o ile wa bolelwa lenaneong le le tumilego la radio nageng yeo ya Amerika Bogare. Lehono moano wo o hlalosa maikwelo ao batho ba bantši ba nago le wona ka naga yeo.

Panama ke leporogo leo le kgokaganyago Amerika Leboa le Amerika Borwa. Go oketša moo, Leporogo la kgonthe leo le kopanyago Amerika Leboa le Amerika Borwa le selaganya Panama Canal yeo e tumilego kudu. Ka ge e le modiro o mogolo wa boentšineare, mokero wo o selaganya naga gomme o kopanya lewatle la Atlantic le la Pacific. Se se dira gore dikepe tše di tšwago lefaseng ka bophara di kgone go tshela ka nako ya diiri tše sego kae, e lego leeto leo mo gongwe le bego le tla di tšea matšatši goba dibeke di le lewatleng. Ee, Panama ke leporogo le bohlokwa la dikarolo tše dintši tša lefase.

Leporogo le Lefelo la Merafo-rafo

Panama gape e fetogile lefelo la batho ba merafo-rafo le ba ditšo tša mehuta-huta. Batho ba  gotee le ditšhaba tše dintši tša batho ba lefelong leo, ba dirile setšhaba sa merafo-rafo seo se tletšego gohle nageng ye e botse. Lega go le bjalo, na go a kgonega go fenya mapheko ao a bago gona a tša leago, a setšo, a bodumedi le a leleme ke moka gwa tšweletšwa botee bja kgopolo le bja morero bjoo bo theilwego ditherešong tša bohlokwa kudu tšeo di hwetšwago Lentšung la Modimo?

Ee, go a kgonega. Mantšu a moapostola Paulo ao a ngwadilwego go Baefeso 2:17, 18 a bontšha gore Bakriste ba lekgolong la pele la nywaga—Bajuda gotee le Bantle—ba ile ba kgona go fihlelela sona seo motheong wa mafelelo a kopanyago a sehlabelo sa Kriste. Paulo o ngwadile gore: “O [Jesu] tlile a bolela ditaba tše dibotse tša khutšo go lena, ba le lego kgole, le khutšo go bao ba lego kgaufsi, gobane ka yena rena ditšhaba ka bobedi, re kgona go batamela go Tate ka moya o tee.”

Le lehono ka mo go swanago, Dihlatse tša Jehofa di bolela “ditaba tše dibotse tša khutšo” kua Panama bathong gotee le dihlopheng tšeo di tšwago kgole, ka tsela ya moya gomme ka dinako tše dingwe le ka tsela ya kgonthe. Go ba le botee bjo bo thabišago gare ga bao ba ‘batamelago’ Jehofa. Ka baka leo, go hlomilwe diphuthego ka maleme a tshela kua Panama—ya Sepaniši, se-Cantona, Polelo ya Diatla ya Panama, Seisemane le maleme a mabedi a lefelong leo, e lego se-Kuna le se-Ngobere (se-Guaymí). Go a kgothatša go bona kamoo ditho tša ditšhaba tša maleme a di nago le botee ka gona borapeding bja tšona go Jehofa.

Go Fenya Mapheko Kua Comarca

Ma-Ngobe ke sehlopha se segolo dihlopheng tše seswai tša batho ba setlogo ba Panama. Se na le batho ba ka bago 170 000, bao bontši bja bona bo dulago lefelong le le ikadilego leo e sego kgale le bitšwa comarca goba lefelo la ka thoko. Karolo e kgolo lefelong le e na le dithaba tše di tletšego mafsika tša dithokgwa tšeo go fihlwago go tšona ka maoto feela, gotee le mafelo a mabopong ao go fihlwago go ona ka dikepe. Gantši metsana e agwa kgaufsi le dinoka tšeo e lego mekero ya kgaufsi bakeng sa dinamelwa, e bile e agwa le  mabopong. Badudi ba bantši ba kua comarca ba iphediša ka go bjala kofi dithabeng, ka go rea dihlapi goba ka go lema. Ba bantši ke ditho tša dikereke tša Bojakane. Lega go le bjalo, go na le bao ba kgomaretšego bodumedi bja lefelong leo bjo bo bitšwago Mama Tata. Ba bangwe ba retologela go bo-sukia (baperisita ba maleatlana) ba lefelong leo e le gore ba fodišwe ge ba babja goba ba nagana gore ba tlaišwa ke meoya e mebe. Gaešita le ge ba bantši ba bolela Sepaniši, leleme leo le kwešišwago gabotse ke se-Ngobere.

Go Sepela ka Diketswana Bakeng sa go Fihlelela Dipelo

Dihlatse tša Jehofa di lemoga gore go bohlokwa go thuša batho go ithuta therešo ka tsela yeo e sa fihlelelego menagano ya bona feela eupša gape e fihlelela le dipelo tša bona. Se se ka nea batho tutuetšo e nyakegago bakeng sa gore ba dire diphetogo tše di nyakegago maphelong a bona gore a dumelelane le melao ya motheo ya Beibele. Ka baka leo, badiredi bao e lego babulamadibogo ba kgethegilego bao ba abetšwego dikarolong tše seswai tše di fapanego tša lefelo le la ka thoko ba ithutile se-Ngobere ba thušwa ke Dihlatse tšeo di se bolelago tša lefelong leo.

Diphuthego tše 14 tšeo di theilwego lefelong leo di bontšha kgonagalo e kgolo kudu ya kgolo. Ka mohlala, nywageng e sego kae e fetilego, Dimas le Gisela, banyalani ba babulamadibogo ba kgethegilego, ba ile ba abelwa phuthegong e nyenyane ya bagoeledi ba ka bago 40 tikologong ya lebopong la Tobobe. Ba be ba sa kgone go tlwaela go tšea maeto a mantši ka seketswana bakeng sa go dira boboledi bathong ba ikokobeditšego kgaufsi le Lebopo la Atlantic. Dimas le Gisela ba ile ba hwetša gore meetse a ikhomoletšego a lewatle a kgona go fetoga kapejana maphoto a kotsi kudu. Ba be ba fela ba opelwa ke matsogo le mekokotlo ka morago ga go hudua seketswana ba e-ya metseng ka go latelelana ga yona. Tlhohlo e nngwe e be e le go ithuta leleme la lefelong leo. Lega go le bjalo, go ikgafa le go phegelela ga bona go ile gwa putswa ka 2001 ge batho ba ka bago 552 ba e-ba gona Segopotšong sa lehu la Kriste.

Ge o le koung ya Tobobe, o bona motsana wa Punta Escondida. Go ile gwa tšea lebakanyana sehlopha se senyenyane sa bagoeledi se tshela kou ka mehla ka seketswana—ge boemo bja leratadima bo be bo dumela—se e-ya dibokeng kua Tobobe, gomme dipego di be di bontšhitše gore go be go e-na le kgonagalo e kgolo ya gore go ka hlongwa phuthego e mpsha lefelong le. Go nagannwe ka seo, Dimas le Gisela ba ile ba kgopelwa gore ba hudugele Punta Escondida. Lebakeng la ka tlase ga nywaga e mebedi, sehlopha sa kua Punta Escondida se ile sa fetoga phuthego ya bagoeledi ba 28, yeo palogare ya bao ba bago gona polelong ya phatlalatša ya beke le beke e lego 114. Ka 2004 phuthego ye e mpsha e ile ya thaba kudu ge palomoka ya ba 458 ba e-ba gona Segopotšong sa lehu la Kriste.

Go Fenya Bothata bja go se Kgone go Bala le go Ngwala

Go fenya bothata bja go se kgone go bala le go ngwala go thušitše batho ba bantši ba dipelo tše di botegago go hlagolela tswalano ya kgaufsi kudu le Jehofa. Go bile bjalo ka Fermina, kgarebe yeo e tšwago lefelong la dithabeng la comarca. Baromiwa ba Dihlatse bao ba šomago lefelong la lekatana moo a bego a dula gona ba ile ba mo hwetša a thabela kudu molaetša wa Mmušo. Ge ba be ba ithapela go  ithuta Beibele le yena, o ile a araba ka gore o tla rata go ithuta mo go oketšegilego. Lega go le bjalo, bothata bjona bo be bo le gona. O be a bolela Sepaniši gotee le se-Ngobere, eupša o be a sa kgone go bala goba go ngwala maleme ao ka bobedi. Yo mongwe wa baromiwa o ile a ithapela go mo ruta, a diriša poroutšha ya Apply Yourself to Reading and Writing. *

Fermina e be e le morutwana yo a kgahlišago kudu, a lokišetša dithuto tša gagwe ka mafolofolo, a dira mošomo wa gagwe ka moka wa gae gomme a itlwaetša mmiletšo ka phišego. Lebakeng la ngwaga, o be a tšwetše pele kudu go ka ithuta poroutšha ya O ka ba Mogwera wa Modimo!* Ge diboka di rulagantšwe, Fermina o ile a thoma go ba gona. Lega go le bjalo, ka baka la go diila ga lapa la gagwe, o be a thatafalelwa kudu ke go lefelela tšhelete ya go ya dibokeng le bana ba gagwe. Yo mongwe wa babulamadibogo yo a bego a lemogile boemo bja Fermina, o ile a šišinya gore a naganele go roka diaparo tša setšo tša se-Ngobe ke moka a di rekiše. Go sa šetšwe dinyakwa tše dingwe tša nama, Fermina o ile a dira bjalo gomme a kgonthišetša gore tšhelete yeo a e hwetšago o e dirišetša go ya dibokeng tša Bokriste feela. Gona bjale yena le lapa la gagwe ba hudugetše lefelong le lengwe, gomme o tšwela pele moyeng. Ga ba thabišwe feela ke ge ba fentše bothata bja go se kgone go bala le go ngwala, eupša sa bohlokwa kudu, ba thabišwa ke ge ba tseba Jehofa.

Go Fenya Bothata bja Bofoa

Kua Panama, malapa a mantši ao a nago le ditho tše di nago le bothata bja go se kwe gabotse a bonagala a e-na le dihlong. Ka dinako tše dingwe, ditho tšeo di tingwa thuto ya mohuta le ge e le ofe. Difoa tše dintši di ikwa di lahlilwe e bile di phaelwa ka thoko, ka ge go le thata go boledišana le tšona.

Ka gona go ile gwa ba molaleng gore go be go swanetše go dirwa selo se itšego bakeng sa go fihlelela batho bao ba sa kwego gabotse ka ditaba tše dibotse. Ka kgothatšo ya molebeledi wa mosepedi, sehlopha sa babulamadibogo ba fišegago gotee le ba bangwe ba ile ba thoma go ithuta Polelo ya Diatla ya Panama. Boitapišo bja bona bo ile bja putswa.

Bofelong bja ngwaga wa 2001, go be go šetše go hlomilwe sehlopha sa polelo ya diatla Motseng wa Panama. Bao ba bego ba e-ba gona dibokeng e be e le ba ka bago 20. Ge bana babo rena le dikgaetšedi ba thoma go tseba polelo ya diatla gabotse, ba ile ba kgona go fihlelela ba bantši bao ba bego ba thoma go kwa therešo ya Beibele ka leleme la bona. Dihlatse tše dintši tšeo di nago le bana bao ba sa kwego gabotse le tšona di ile tša thoma go ba gona dibokeng gomme tša hwetša gore bana ba tšona ba be ba kgona go kwešiša gabotse dithuto tša Beibele gomme ba thoma go fišegela therešo. Gantši batswadi ba be ba ithuta go bolela polelo ya diatla gomme ka go rialo ba kgona go boledišana gabotse le bana ba bona. Batswadi ba be ba kgona go thuša bana ba bona moyeng  gomme ba hwetša gore lapa le a matlafala. Phihlelo ya Elsa le morwedi wa gagwe, Iraida, e bontšha se gabotse.

Hlatse yeo e šomago le sehlopha sa polelo ya diatla e ile ya kwela ka Iraida, ya mo etela gomme ya mo sepedišetša poroutšha ya Thabela Bophelo Lefaseng ka mo go sa Felego! * Iraida o ile a thabela kudu seo a ilego a kgona go ithuta sona diswantšhong tšeo di lego mabapi le lefase le lefsa. Go ile gwa thongwa thuto ya Beibele ka poroutšha yeo. Ge ba fetša go ithuta kgatišo yeo, ba ile ba diriša poroutšha ya Ke Eng Seo Modimo a se Nyakago go Rena?* Ka yona nako yeo, Iraida o ile a thoma go kgopela mmagwe gore a mo thuše go lokišetša le go mo hlalosetša tsebišo yeo.

Elsa o be a e-na le mehuta e mebedi ya mathata: Ka ge e be e se Hlatse, o be a sa tsebe therešo ya Beibele e bile a sa kwešiše polelo ya diatla. O be a boditšwe gore ga se a swanela go bolela le morwedi wa gagwe ka diatla ge e se gore morwedi wa gagwe o be a swanetše go ithuta go bolela. Ka baka leo, mma le morwedi ba be ba sa kgone go boledišana. A kgomilwe ke kgopelo ya Iraida ya gore a mo thuše, Elsa o ile a ikgopelela gore Hlatse ya phuthegong e ithute le yena. O itše: “Ke kgopetše ka baka la morwedi wa-ka, ka ge le ka mohla ke sa ka ka bona Iraida a thabile ka tsela ye.” Elsa o ile a kopanela le morwedi wa gagwe thutong gomme a ithuta polelo ya diatla. Ge Elsa a dutše a ipha nako e oketšegilego le morwedi wa gagwe, poledišano ka gae e ile ya kaonefala. Iraida o ile a thoma go kgetha kudu batho bao a gweranago le bona, gomme a tlwaelana le phuthego. Ga bjale Elsa le morwedi wa gagwe ba ya dibokeng tša Bokriste ka mehla. Elsa o sa tšwa go kolobetšwa, gomme Iraida o dira tšwelopele e lebišago pakaneng yeo. Elsa o anega gore ke gona a thoma go tseba morwedi wa gagwe le gore gona bjale ba kgona go boledišana ka dilo tše dintši tše bohlokwa tšeo bobedi bja bona ba di ratago.

Ga bjale palo ya bagoeledi ba Mmušo ba sehlopha sa polelo ya diatla seo se dirilwego phuthego ka April 2003, e goletše go 50 gomme bao ba bago gona dibokeng ba ka godimo ga palo yeo. Palo ya ka godimo ga tee-tharong ke difoa. Go thewa dihlopha tše dingwe tša polelo ya diatla ka ntle ga toropo ya Panama City. Gaešita le ge go sa dutše go e-na le mo gontši mo go swanetšego go dirwa karolong ye, ga go pelaelo gore go šetše go gatilwe mogato o mogolo go fenya bothata bja “go hloka poledišano” magareng ga batho ba dipelo tše botegago bao e lego difoa le Mmopi wa bona yo lerato, Jehofa Modimo.

Seo ke mafelelo a seo se diregago tikologong ka moka ya Panama. Gaešita le ge ba e-tšwa ditšong tše di sa swanego gotee le malemeng le ditlogong tše di sa swanego, ba bantši ba kopane borapeding bja Modimo a nnoši wa therešo. Therešo ya Lentšu la Jehofa e atlegile go fenya mapheko a poledišano nageng ye, yeo ba bantši ba e tšeago e le “leporogo la lefase.”—Baefeso 4:4.

[Mengwalo ya ka tlase]

[Mebapa go letlakala 8]

(Bakeng sa mongwalo o beakantšwego ka mokgwa wa kgatišo, bona kgatišo ka boyona)

LEWATLE LA CARIBBEAN

PANAMA

Tobobe

LEWATLE LA PACIFIC

Panama Canal

[Seswantšho go letlakala 8]

Basadi ba ma-Kuna ba swere mašela a kgabišitšwego

[Seswantšho go letlakala 9]

Moromiwa o dira boboledi go mosadi wa mo-Ngobe

[Seswantšho go letlakala 10]

Dihlatse tša Ngobe di namela seketswana di ya kopanong ya letšatši le le kgethegilego

[Diswantšho go letlakala 11]

Therešo ya Beibele e fenya mapheko a go fapana ga ditšo le maleme kua Panama

[Seswantšho go letlakala 12]

Thuto ya “Morokami” e swerwe ka polelo ya diatla

[Seswantšho go letlakala 12]

Elsa le morwedi wa gagwe e lego Iraida, ba thabela poledišano e agago

[Methopo ya Diswantšho go letlakala 8]

Ship and Kuna women: © William Floyd Holdman/Index Stock Imagery; village: © Timothy O’Keefe/Index Stock Imagery