1, 2. Fílipaidi, Paul dóó Sáílas haa biʼdiilyaa? (Áłtsé naashchʼąąʼígíí níníłʼı̨́.)

DÍÍ áhoodzaa. Tłʼéʼííłníiʼgo, yilʼaadii Paul dóó halneʼii Sáílas éí Fílipai kin tahgi awáalyaa náwóneʼé jizké. Tsin bigházdéesʼeez dóó hwííshgháán nídaznéeshaalgo hoł hodiniihgo biniinaa doo nahojiʼnáágóó jizké. (Acts 16:23, 24) Jı̨́įgo ooʼáałgo, diné nichxǫ́ʼógo nidaakaígíí hachʼįʼ niikaigo dahasił, nidaʼiiniih bá hazʼą́ągi tʼáá ájíłah chʼídahooshóód. Áádóó tsxı̨́įłgo baa hwiinístʼįįd. Haʼééʼ hakʼi nidayiizǫ́ǫzgo tsin yee nídahoneesxaal. (Acts 16:16-22) Doo ákótʼéégóó há nahootʼą́! Paul éí Rome dineʼé nilı̨́, áko aa hwiinítʼįįd hazhóʼó ádeidoolííł ńtʼééʼ. *—Footnote níníłʼı̨́.

² Awáalya tʼah ndi jizdáago, Paul éí áhóótʼįįd yę́ę, dóó diné Fílipaidi kéédahatʼínígíí baa tsízdeezkééz. Paul kintahgóó tázhdííyáago éí Jew dineʼé bikin biiʼ áłah  náʼádleehdi bee dahólǫ́, ndi Fílipaidi bee ádin. Áko Jew dineʼé tooh nílı̨́ı̨́ léiʼ bibąąhjįʼ ákweʼé sodizin biniyé náhootʼaah. (Acts 16:13, 14) Fílipai kintahgi Jew dineʼé hastóí neeználtʼéego dooísh hólǫ́ǫ da, éísh biniinaa áłah náʼádleehígi bee ádin? Fílipaidi kéédahatʼínígíí Rome dineʼé danilı̨́įgo yee áda dahaʼniih. (Acts 16:21) Paul dóó Sáílas éí Jew dineʼé danilı̨́, éí shı̨́ı̨́ biniinaa Fílipai kéédahatʼínígíí Rome dineʼé doo jílı̨́į da danízin. Éí doo tʼáá íiyisí nihił béédahózin da. Ákondi Paul dóó Sáílas doo ákótʼéégóó awáalyaa góneʼ yah hoʼdoonilgo nihił béédahozin.

3. Paul awáalyaa góneʼ abiʼdooltʼeʼgo, haʼátʼíísh biniinaa doo bił ákótʼée da? Áádóó haitʼéego ádaa tsídeezkééz?

³ Haʼátʼíísh biniyé Fílipai chʼíníyá, Paul shı̨́ı̨́ yaa nitsízkééz. Díkwíí shı̨́ı̨́ nídeezid yę́ędą́ą́ʼ, Paul éí Aegean Sea tʼáá náánáłahdi Asia Minor hoolyéedi nijighá. Áadi nijigháago, Jesus éí God biníłchʼi diyinii bee Paul łahgóó nahojilneʼgo nihoníłtłʼah. Éí náánáłahjigo níyol hooʼish nahalin. (Acts 16:6, 7) Ndi, háajigoshąʼ? Trówasgi nijighá, Paul éí bił áhoodzaago, ábiʼdooʼniid: “Hágo, Masedóniya kéyahjįʼ” díínááł. Jiihóvah íinízinii bééhoozin! Tʼáadoo hodiinaʼí Paul éí Masedóniyadi níyá. (Acts 16:8-10 yíníłtaʼ.) Ákondi, haa hoodzaa? Masedóniyadi jiníyá yę́ę bikéédóó, awáalyaa góneʼ tʼóó abiʼdooltʼeʼ! Haʼátʼíísh biniyé Paul ákóbiʼdiilyaaígíí, Jiihóvah yá hoołʼaʼ? Haa nízaajįʼ awáalya jizdáa doo? Paul díí ádaa tsídeezkéezgo ndi, beʼoodląʼ bidziilgo aʼdóólzin dóó yaa bił hózhǫ́ǫgo aʼdóólzin. Paul dóó Sáílas éí ‘sodilzingo sin bee Diyin God bichʼįʼ hojitaał.’ (Acts 16:25) God bitsʼą́ą́dę́ę́ʼ bee achʼįʼ hózhǫ́ náhásdlı̨́įʼii éí bijéí dóó bintsékees yaa áhályą́.

4, 5. (a) Haitʼéego Paul nahalingo nihí ałdóʼ ákóhootʼé? (b) Haitʼéego Paul ákóhootʼéhígíí tʼáadoo naólníní yę́ę łahgo ádzaa?

⁴ Paul nahalingo, niísh ałdóʼ łahda ákónítʼé? Nahatʼá bikʼehgo áʼdíílííł nínízingo, łahda shı̨́ı̨́ God shíká anilyeed ábidííniid dóó biníłchʼi diyinii bikʼehgo íʼiinilaa baa ákoninizı̨́ı̨́ʼ daatsʼí. Ákondi bikéédóó éí daʼníłtłʼaaígíí dahólǫ́, doodaiiʼ neʼiiná nitsaago łahgóó átʼé silı̨́ı̨́ʼ. (Ecclesiastes 9:11) Kʼad, nátʼą́ą́ʼ baa nitsínááníkeesgo, haʼátʼíísh biniyé ákóhoodzaaígíí Jiihóvah yee hoołʼaʼ shı̨́ı̨́ nínízin. Jiihóvah tʼáá átʼé bee baʼíínílíigo, haʼátʼíísh yee níká adoolwoł? Paul dóó Sáílas abiʼdidoolníłígíí binahjįʼ nihił bééhodoozįįł.

⁵ Paul dóó Sáílas hataałgo, tʼáadoo naólnínígíí áhooníiłgo baa hahoolzhiizh. Áłtsé, niʼ hideesʼnááʼ silı̨́ı̨́ʼ. Tʼáadoo hooyání awáalyaa bidáádílkał ąą ádaadzaa. Ńtʼééʼ bee dah dahoʼdiistłʼónígíí kʼidaʼoostʼah. Paul éí łaʼ awáalyaaí atíʼádóólnééh lágo yidííniid. Áádóó tʼáá átʼé bighan hazʼánígíí baptize ádabiʼdilyaa. Biiskánígo, naatʼáaniishchíín éí awáalyaa bisiláo ayiiłʼaad. Éí Paul dóó Sáílas, Rome dineʼé dajílı̨́įgo yaa ákodaniizı̨́ı̨́ʼ. Paul dóó Sáílas awáalyaadę́ę́ʼ chʼééhoʼdeeʼnil dóó nílá nááhtʼash hoʼdooʼniid. Naatʼáaniishchíín dajisiiʼígíí bił béédahózin, áko Paul dóó Sáílas hazhóʼó awáalyaadę́ę́ʼ bił chʼíjíkai. Ákondi Paul dóó Sáílas  kintahgi chʼéébiʼdeeʼnilgo, áłtsé Lídiya ániid baptize ábiʼdilyaago hágoóneeʼ yidííniid. Tʼáá bohónéedzą́ągo éí Fílipaidi nihibrothers dabidziilgo ádaʼdiilnííł. (Acts 16:26-40) Tʼáadoo hodiinaʼí łahgo ádzaa!

6. Kʼad éí haʼátʼíí baa nídadíitʼįįł?

⁶ Áhoodzaaígíí, haʼátʼíí bitsʼą́ą́dóó bídahwiilʼą́ą́ʼ? Jiihóvah tʼáadoo naólníní ííłʼı̨́įgo átʼé. Azhą́ shı̨́ı̨́ nihichʼįʼ nidahwiiʼnáa ndi, nihidaʼdiiłʼáhígíí tʼáadoo ayóó baa nitsídeiikeesí. Éí Paul yéigo bijéí nayiisnááʼ. Nihił béédahózin biniinaa, bibrothers Fílipaidi éí bidaʼdiiłʼáhígíí dóó God bitsʼą́ą́dę́ę́ʼ bee achʼįʼ hózhǫ́ náhásdlı̨́įʼii naaltsoos yichʼįʼ íʼiilaa. Philippians 4:6, 7 Paul yikʼeʼashchínígíí díí bídahwiidiilʼááł. (Yíníłtaʼ.) Jiihóvah tʼáadoo naólníní áyííłʼįįd yę́ę Diyin Bizaad biiʼdę́ę́ʼ, baa dahaneʼígíí baa nídadíitʼįįł. Índída “God bitsʼą́ą́dę́ę́ʼ bee achʼįʼ hózhǫ́ náhásdlı̨́įʼii” nihichʼįʼ nidahwiiʼnáago Jiihóvah tʼáá átʼé bee badaʼííníidlíigo haitʼéego nihíká adoolwołgo baa nídadíitʼįįł.

7. Paul éí brothers Fílipaidi íʼiilyaaígíí haʼátʼíísh yee naʼneeztą́ą́ʼ, dóó haʼátʼíí bitsʼą́ą́dóó bídahwiidiilʼááł?

⁷ Fílipaidi brothers éí Paul binaaltsoos dayííłtaʼgo, haʼátʼíí yaa nitsídadeezkééz? Paul dóó Sáílas ábiʼdiilyaa yę́ę áádóó Jiihóvah doo naólnínígóó bíká eelwodgo, éí ląʼí yéédaalniih. Paul haʼátʼíí yee naʼnitin? Díí yee naʼnitin: Tʼáadoo baa níniʼí. Sodadoołzin, áko “God bitsʼą́ą́dę́ę́ʼ bee achʼįʼ hózhǫ́ náhásdlı̨́įʼii, akʼidiʼyiitįįh tʼáá ałtso yiláahdi átʼéii” naa doolyééł. Haʼátʼíísh áhyiłní? Paul kóní: “God bitsʼą́ą́dę́ę́ʼ bee achʼįʼ hózhǫ́ náhásdlı̨́įʼii” éí ayóó átʼéii baa hózhǫ́ǫgo baa nitsídaakees. Azhą́ shı̨́ı̨́ nihichʼįʼ anídahaztʼiʼígíí hashtʼeʼ dooníłígíí doo nihił béédahózin da ndi, Jiihóvah bił bééhózin. Áádóó éí tʼáadoo naólníní ííłʼı̨́įgo átʼé.—2 Peter 2:9 yíníłtaʼ.

8, 9. (a) Azhą́ shı̨́ı̨́ Paul doo ákótʼéégóó tiʼhoozniiʼ ndi, haʼátʼíí yáʼátʼéhígíí binahjįʼ áhóótʼįįd? (b) Haʼátʼíí biniinaa brothers Fílipaidi éí Paul bizaad tʼáá íiyisíí yaa dajoosdliʼ?

⁸ Paul éí brothers Fílipaidi bichʼįʼ íʼiilyaaígíí shı̨́ı̨́ dabidziilgo ádabósin. Éí binahjįʼ neeznáá nááhaídą́ą́ʼ dóó wóshdę́ę́ʼ, haʼátʼíí Jiihóvah bee bíká análwoʼgo yaa nitsídadeezkééz. Azhą́ shı̨́ı̨́ Jiihóvah éí Paul dóó Sáílas doo ákótʼéégóó tiʼhoozniiʼgo yee hoołʼaʼ ndi, “haneʼ yáʼátʼéehii bichʼą́ą́h” yaa yááłtiʼ. (Philippians 1:7) Fílipaidi naatʼáaniishchíín éí Daʼoodlání ádaaniidígíí tsʼídá doo atínádeiidoodlíił da. Paul éí Rome dineʼé nishłı̨́ níigo, éí shı̨́ı̨́ biniinaa íhoołʼaahii Luke bá ashjaʼósingo Fílipaidi tʼah nijigháá ńtʼééʼ. Áko  Luke éí Fílipaidi Jesus ániidígo dayoosdląądígíí áká aníjílwoʼ.

⁹ Fílipaidi, díí brothers éí Paul naaltsoos íʼiilaaígíí dayííłtaʼ. Doo tʼáá hó íizhnízinígíí átʼée dago bił béédahozin. Paul yéigo tiʼhoozniiʼ. Azhą́ shı̨́ı̨́ Romedi awáalyaa góneʼ jizdáá ndi, brothers bichʼįʼ naaltsoos ájiilaa. Éí “God bitsʼą́ą́dę́ę́ʼ bee achʼįʼ hózhǫ́ náhásdlı̨́įʼii” ííshjání áyiilaa.—Philippians 1:12-14; 4:7, 11, 22.

10, 11. Nihichʼįʼ anídahaztʼiʼgo haʼátʼíísh ádadiilnííł, dóó haʼátʼíísh bíká íitʼı̨́į doo?

¹⁰ Diyin Bizaad ání: “Tʼáadoo haʼátʼíhída nihidaʼdiiłʼáhí.” Ákondi “God bitsʼą́ą́dę́ę́ʼ bee achʼįʼ hózhǫ́ náhásdlı̨́įʼii” nihił hólǫ́ǫ doo. Haash yitʼéego nihíká adoolwoł? Paul ánínígíí éí díí nihił ííshjání ííłʼı̨́: Nihichʼįʼ anídahaztʼiʼgo, sohodizin éí nihíká adoolwoł. Áko nihidaʼdiiłʼáhígíí danihíniʼgo, tʼóó sodadiilzin. (1 Peter 5:​6, 7 yíníłtaʼ.) Jiihóvah bichʼįʼ sodilzingo, tʼáá íiyisí naa áhályą́ą doo, baʼíínílíi doo. Tʼáá ałtsoní Jiihóvah bitsʼą́ą́dę́ę́ʼ bee nikʼihojidlíhígíí, éí tʼáá áłahájįʼ ahéheeʼ bidiní. Áádóó díí tsʼídá baa wóneʼ lágo, Jiihóvah “tʼáá ałtso tʼáá íiyisí yilááh neelʼą́ągo bibee adziilii yee nihiiʼ naalnishígíí yee łaʼyidoolíiłgo yíneelʼą́.”—Ephesians 3:20.

¹¹ Paul dóó Sáílas nahalingo, Jiihóvah doo naólníní yee nihíká adoolwołgo átʼé. Azhą́ shı̨́ı̨́ doo tʼóó bikʼeh ayóigo áhoodzaa da ndi, bídin niidlínígíí yee nihíká adoolwoł. (1 Corinthians 10:13) Ákondi, doo tʼóó Jiihóvah bibaʼ jizdáa da, áádóó shá hashtʼeʼ yidoolííł doo jidínóozįįł da. Bíká sodadiilzinígíí bił nideilnish. (Romans 12:11) Nihisodizin bił nideilnishgo, éí binahjįʼ Jiihóvah yee nihikʼijidlíi doo. Díí bénéiilniih doo: Jiihóvah tʼáá íiyisíí yilááh neelʼą́ągo nihaa dooleeł. Łahda, doo naólnínígíí nihá ííłʼı̨́. Kʼad díí bídahwiidiilʼááł: Doo naólnínígíí bee Jiihóvah badaʼííníidlíigo bidziil ííníilzin doo.

12. (a) Naatʼáanii Senákerib háká yisʼą́ągo, áko Naatʼáanii Heziikáíyah haash jíítʼįįd? (b) Jiihóvah áátʼįįdígíí, haʼátʼíísh bitsʼą́ą́dóó bídahwiidiilʼááł?

¹² Diyin Bizaad deiyíníiltaʼgo, Jiihóvah ląʼígo tʼáadoo naólníní áyiilaaígíí bikʼidaniitą́ą́ʼ. Heziikáíyah éí Júdah binaatʼáanii jílı̨́ yę́ędą́ą́ʼ, Asíriya binaatʼáanii Senákerib éí Júdah dóó bikin haalʼáii yisná. Ákondi Jerúsalem tʼahdoo yisnáa da. (2 Kings 18:​1-3, 13) Ńtʼééʼ Senákerib éí Jerúsalem yichʼįʼ naazbaaʼ. Áko Naatʼáanii Heziikáíyah haash jíítʼįįd? Áłtsé, Jiihóvah nihíká anilyeed níigo bichʼįʼ sozdoolzin. Áádóó halneʼii Aizéíyah éí, Haash dadiiʼnííł? níigo yínaʼádééłkid. (2 Kings 19:5, 15-20) Heziikáíyah béeso wókeedígíí éí Senákerib baazhnínil. (2 Kings 18:14, 15) Heziikáíyah éí Jerúsalem anaaʼ hakʼijįʼ haleehígíí biniinaa hashtʼeʼ ádajiidzaa. (2 Chronicles 32:2-4) Kʼad haa hóótʼįįd? Jiihóvah bidiyingo naalʼaʼí łaʼ éí Senákerib bisiláo 185,000 ánéelą́ąʼgo ałtso íísdįįd. Díí éí Heziikáíyah doo naólníní yę́ę áhoodzaa!—2 Kings 19:35.

13. (a) Jóseph ádzaaígíí, haʼátʼíísh bitsʼą́ą́dóó bídahwiidiilʼááł? (b) Sárah doo naólnínígíí haash jiidzaa?

 ¹³ Jóseph ádzaaígíí baa nitsíníkees. Ííjipdi awáalya góneʼ jizdáago, Jóseph shı̨́ı̨́ naaki góneʼ naatʼáanii hooʼááłígíí jílı̨́įgo, doo baa tsízdeezkéez da. (Genesis 40:15; 41:39-43; 50:20) Jóseph íizhnízinígíí éí Jiihóvah tʼáá aaníigo aláahdi bá áhoodzaa. Áádóó Jóseph naakidi bimásání Sárah ałdóʼ baa nitsíníkees. Sárah są́ jizlı̨́įʼgo ndi Jiihóvaásh yee hasʼą́ągo binahjįʼ hayáázh tʼáá hó jidoołchíiłgo, díísh Sárah nijólí? Sárah éí Áízak doochíłígíí doo ndi há bohónéedzą́ągo baa nitsíjíkees ńtʼééʼ.—Genesis 21:1-3, 6, 7.

14. Haʼátʼíísh binahjįʼ Jiihóvah badaʼííníidlíi doo?

¹⁴ Dííshjı̨́įdi nihichʼįʼ anídahaztʼiʼígíí éí Jiihóvah doo tʼáá ákǫ́ǫ́ nihá hashtʼeidoolííł da. Jiihóvah nihá ayóigo áhodoonííł, doo deíníikeed da. Ákondi Jiihóvah bá ndaalʼaʼí yę́ę doo naólnínígóó yíká eelwod nihił béédahózin. Tʼahdoo łahgo ánáʼnéeh da. (Isaiah 43:10-13 yíníłtaʼ.) Éí binahjįʼ badaʼííníidlíi doo. Jiihóvah tʼáá aaníigo bibee adziilii yee nihíká adoolwoł, áko tʼáá bí íinízinii bedaʼiilʼı̨́į doo. (2 Corinthians  4:7-9) Heziikáíyah, Jóseph dóó Sárah haʼátʼíísh bitsʼą́ą́dóó bídahwiidiilʼááł? Azhą́ shı̨́ı̨́ yéigo tiʼdahwiiʼnííh ndi, Jiihóvah tʼáá áłahjįʼ bikʼeh dahoniilʼı̨́įgo éí nihíká adoolwoł.

15. Nihichʼįʼ anídahaztʼiʼ ndi, haitʼéego “God bitsʼą́ą́dę́ę́ʼ bee achʼįʼ hózhǫ́ náhásdlı̨́įʼii” nihee dahólǫ́? Dóó haitʼéego nihá bohónéedzą́?

¹⁵ Azhą́ shı̨́ı̨́ nihichʼįʼ anídahaztʼiʼ ndi, haitʼéego “God bitsʼą́ą́dę́ę́ʼ bee achʼįʼ hózhǫ́ náhásdlı̨́įʼii” nihee dahólǫ́? Jiihóvah bił kʼé dadiiʼnínígíí niłdzilgo ádeíníilzin doo. Éí Christ Jesus beʼiinaʼ ninéidiníʼánígíí tʼéiyá binahjįʼ Jiihóvah bikʼis dííleełgo bohónéedzą́. Jesus beʼiinaʼ ninéidiníʼánígíí éí Jiihóvah yee nihaa jooshbaʼ. Jesus beʼiinaʼ ninéidiníʼánígíí binahjįʼ nidaʼayiilzihígíí nihá yóóʼiidiiʼaah. Éí biniinaa nihíniʼ hashtʼedítʼéii doo, áádóó bił áhánígo ádeíníilzin.—John 14:6; James 4:8; 1 Peter 3:21.

16. “God bitsʼą́ą́dę́ę́ʼ bee achʼįʼ hózhǫ́ náhásdlı̨́įʼii” nihaa yílyáago, haa hodoonííł? Łaʼ baa chʼíhoníʼaah.

¹⁶ “God bitsʼą́ą́dę́ę́ʼ bee achʼįʼ hózhǫ́ náhásdlı̨́įʼii, akʼidiʼyiitįįh tʼáá ałtso yiláahdi átʼéii” nihaa yílyáago, haa hodoonííł? Diyin Bizaad áníigo, éí nihijéí dóó nihintsékees “yaa áhályą́ą doo.” (Philippians 4:7) Saad “yaa áhályą́ą doo” éí siláołtsooí łaʼ dah yikahígíí, éí kin haalʼáhígíí łaʼ yichʼą́ą́h naakaigo áhyiłní. Siláołtsooí łaʼ dah yikáhígíí éí Fílipaidi kéédahatʼínígíí yaa ádahalyą́. Tłʼéeʼgo ndi, kin haalʼáhígíí yaa ádahalyą́ągo, éí biniinaa diné nizhónígo daʼałhosh łeh. Tʼáá ákótʼéego, “God bitsʼą́ą́dę́ę́ʼ bee achʼįʼ hózhǫ́ náhásdlı̨́įʼii” nihee dahólǫ́ǫgo, áko nihijéí dóó nihintsékees doo dabíniʼ da. Jiihóvah éí nihaa áhályą́ą́ dóó niheʼiinaʼ nizhónígo yiiltʼih doo nízin. (1 Peter 5:10) Áádóó nihidaʼdiiłʼáhígíí dóó danihíniʼígíí bitsʼąą nihaa áhályą́.

17. Ayóó átʼéego achʼįʼ nahwiiʼná baa hoolzhíishgo, haʼátʼíísh bee Jiihóvah badaʼííníidlíigo yee nihíká adoolwoł?

¹⁷ Ayóó átʼéego achʼįʼ nahwiiʼná kʼadę́ę baa hoolzhíísh. (Matthew 24:21, 22) Haa danihidoolíłígíí doo nihił béédahozin da. Ákondi, éí baa hoolzhiizhígíí biniinaa doo yéigo nihił yeeʼ da doo. Azhą́ shı̨́ı̨́ tʼáá ałtsoní Jiihóvah íidoolíłígíí doo nihił béédahozin da ndi, nihiDiyin God béédahoniilzin. Nihił béédahoozingo éí ałkʼidą́ą́ʼ bá ndaalʼaʼígíí bedaʼoodląʼ niłdzilígíí éí Jiihóvah tʼáadoo naólnínígíí yee yíká eelwod. Haʼátʼííshı̨́ı̨́ bee ádahoodzaago ndi, Jiihóvah éí tʼáá bí íinízinígíí tʼáá aaníí íidoolíiłgo átʼé. Áádóó ałdóʼ tʼáadoo naólnínígíí íidoolíiłgo átʼé! “God bitsʼą́ą́dę́ę́ʼ bee achʼįʼ hózhǫ́ náhásdlı̨́įʼii,” ałʼąą átʼéego nihaa yílyáago, áko Jiihóvah “tʼáá ałtso yiláahdi” átʼéego nihá ííłʼı̨́.