Ndelebɛbo Fofolɛ Ne Mɔ Sikalɛpɛlɛ
Wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anu, Ɛzinzalɛ Arane ne ɛyɛ nzenzaleɛ wɔ ndelebɛbo mɔɔ yɛlɛ ye wɔ Yizikeɛle ngapezo ne mɔ anu dɔɔnwo la anu. Ndelebɛbo fofolɛ dɔɔnwo wɔ buluku ɛhye, Bɛva Nɔhalɛ Ɛzonlenlɛ Bɛzie Ɛkɛ Ne Bieko! anu. Nea saa ɛbahola wɔabua kpuya ɛhye mɔ a.
Duzu a tease abɔdeɛ ne mɔ anyunlu nna nna ne gyi ɛkɛ maa a?
Ndelebɛbo dɛba: Tease abɔdeɛ, anzɛɛ kyɛlɔbe ne mɔ anyunlu nna ne ko biala gyi ɛkɛ maa Gyihova subane titili nna ne anu ko biala.
Ndelebɛbo fofolɛ: Tease abɔdeɛ ne mɔ anyunlu nna ne ko biala gyi ɛkɛ maa Gyihova subane titili nna ne, noko saa ɛnea ɔ muala ɛbɔ nu a, bɛ nyunlu nna ne gyi ɛkɛ maa ye subane ne kɔsɔɔti. Bieko, bɛ nyunlu nna nna ne maa yɛte kɛzi Gyihova tumi ne nee ye anyunlunyia ne le kpole la abo kpalɛ.
Deɛmɔti yɛyɛ nzenzaleɛ la: Wɔ Baebolo ne anu, bɛta bɛfa nɔma nna bɛgyinla ɛkɛ bɛmaa debie mumua anzɛɛ mɔɔ di munli. Ɔti, saa ɛnea bɛ nyunlu nna ne mɔ ɛbɔ nu a, bɛtɛla subane ngoko nna ala—bɛle Gyihova subane ne mɔ kɔsɔɔti mɔɔ yɛ nwanwane la adiabo. Bieko, bɛ nyunlu ko biala gyi ɛkɛ maa abɔdeɛ mɔɔ lɛ anyunlunyia, anwosesebɛ nee tumi la. Noko abɔdeɛ mɔɔ bɛlɛ tumi la agyakɛnugyinlavolɛma nna ne mɔɔ bɛva kyɛlɔbe ne mɔ anyunlu nna ne bɛyɛ nwolɛ nvoninli la, amuala wɔ Gyihova belemgbunli ebia ne abo. Ɛhye si zo kɛ Gyihova le Tumivolɛ Bedevinli mɔɔ nea ninyɛne kɔsɔɔti azo a.
Nrenyia ne mɔɔ lɛ kɛlɛhɛlɛvolɛ ɛnke toba ne la gyi ɛkɛ maa nwane?
Ndelebɛbo dɛba: Nrenyia ne mɔɔ lɛ ɛnke toba ne la gyi ɛkɛ maa menli mɔɔ bɛkpokpa bɛ la mɔhama ne. Ɔlua edwɛkɛhanlɛ nee ɛdoavolɛyɛlɛ gyima ne azo, ɛnɛ menli mɔɔ bɛkpokpa bɛ la ɛlɛyɛ “menli ekpunli kpole” ne anu amra anwoma zo nzonlɛ wɔ sɛkɛlɛneɛ adenle zo.—Yek. 7:9.
Ndelebɛbo fofolɛ: Nrenyia ne gyi ɛkɛ maa Gyisɛse Kelaese. Ɔbayɛ menli ekpunli kpole ne nzonlɛ wɔ mekɛ mɔɔ bɛbua bɛ ndɛne kɛ bɛle mboane wɔ “anwongyelelɛ kpole” ne anu la.—Mat. 24:21.
Deɛmɔti yɛyɛ nzenzaleɛ la: Gyihova ɛva ndɛnebualɛ ne ɛwula ɔ Ra ne asa anu. (Dwɔn 5:22, 23) Kɛ mɔɔ Mateyu 25:31-33 ka la, ɔbabua “mboane” ne mɔ yɛɛ “mbɔnkye” ne mɔ ndɛne mɔɔ li awieleɛ.
Asoo tuutuu mediema mraalɛ Ɔhola nee Ɔhɔleba, gyi ɛkɛ maa Kilisienemaanle ne mɔɔ Katelekema nee Protɛstantema diedi ɛmaa bɛ nuhua ɛhyɛ la?
Ndelebɛbo dɛba: Ɔhola (Yizilayɛ suakpole Samɛlea), kpanyinli ne le Kateleke asɔne ne anwo nvoninli; Ɔhɔleba (Dwuda suakpole Gyɛlusalɛm), ekyi ne le Protɛstante asɔne ne anwo nvoninli.
Ndelebɛbo fofolɛ: Tuutuuma ɛhye mɔ ɛngyi ɛkɛ ɛmmaa Kilisienemaanle ne foa biala wɔ ngapezo adenle zo. Emomu, ɛkɛ ne mɔɔ bɛwɔ la boa yɛ maa yɛnwu kɛzi Gyihova te nganeɛ wɔ bɛdabɛ mɔɔ ɛnee mekɛ bie bɛle ye nɔhavoma na bɛbɔle sunsum nu tuutuu ɛbɛla anwo la. Ɔte nganeɛ ko ne ala wɔ adalɛ ɛzonlenlɛ kɔsɔɔti anwo.
Deɛmɔti yɛyɛ nzenzaleɛ la: Ngɛlɛlera ne ɛleka biala ɛngile kɛ Ɔhola nee Ɔhɔleba gyi ɛkɛ maa Kilisienemaanle ne wɔ ngapezo nu. Ɛnee Yizilayɛ nee Dwuda le Gyihova aye mɔ mɔɔ bɛdi nɔhalɛ, noko Kilisienemaanle ne nee Gyihova ɛtɛnyianle agɔnwolɛvalɛ biala. Eza Nyamenle menli ne mɔɔ bɛanli nɔhalɛ mɔɔ bɛva bɛ bɛtoto tuutuunli nwo wɔ tile 16 nee 23 la maa yɛnyia anyelazo kɛ nzenzaleɛ bara. Noko Kilisienemaanle ne mɔɔ boka Babelɔn Kpole ne anwo la ɛnlɛ anyelazo.
Asoo Kilisienemaanle ne le tete Gyɛlusalɛm mɔɔ kpɔkyele la anwo neazo?
Ndelebɛbo dɛba: Gyɛlusalɛm mɔɔ anli nɔhalɛ la gyi ɛkɛ maa Kilisienemaanle ne wɔ ngapezo nu. Ɔti, Gyɛlusalɛm ɛzɛkyelɛ ne le Kilisienemaanle ne ɛzɛkyelɛ ne anwo nvoninli.
Ndelebɛbo fofolɛ: Mɔɔ Gyɛlusalɛm mɔɔ anli nɔhalɛ yɛle la—awozonlezonlenlɛ nee ɛbɛlatane ne—kakye yɛ Kilisienemaanle ne, noko ɛnɛ yɛnga ye bieko kɛ ɔle Gyɛlusalɛm anwo neazo.
Deɛmɔti yɛyɛ nzenzaleɛ la: Debie biala ɛnle Ngɛlɛlera ne anu zɔhane. Nɔhalɛ ɛzonlenlɛ hɔle zo wɔ tete Gyɛlusalɛm, noko bie ɛtɛkɔle zo ɛlɛ wɔ Kilisienemaanle ne anu. Eza Gyihova vale hyɛle Gyɛlusalɛm mekɛ bie, noko anyelazo zɛhae bie ɛnle ɛkɛ ɛmmaa Kilisienemaanle ne.
Kɛzi mbowule welera ne anwo ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne rale nu ɛ?
Ndelebɛbo dɛba: Bɛvale menli mɔɔ bɛkpokpa bɛ mɔɔ bɛyɛle bɛ kpɔdekpɔde la bɛhɔle akɛlɛzonlenlɛ nu wɔ Babelɔn Kpole ne anu wɔ 1918, ɛnee ɔle kɛ asɛɛ bɛwu la. Mekɛ ezinra ɛhye rale awieleɛ wɔ mekɛ mɔɔ Gyihova yɛle bɛ ye Belemgbunlililɛ ne nolobɔlɛma bieko wɔ 1919 la.
Ndelebɛbo fofolɛ: Sunsum nu akɛlɛzonlenlɛ nu mɔɔ bɛhɔle mɔɔ ɛnee ɔle kɛ asɛɛ bɛwu la hyɛle, ɔbɔle ɔ bo kolaa na 1918 ara, wɔ ɛvoya mɔɔ tɔ zolɛ nwiɔ Y.M. yɛɛ ɔrale awieleɛ wɔ 1919 Y.M. Na ɔ nee Gyisɛse hwiiti ne nee ndile ne anwo ɛrɛlɛ ne mɔɔ ɛnee ɔbali ɛvolɛ dɔɔnwo la zɔho bɛ nwo.
Deɛmɔti yɛyɛ nzenzaleɛ la: Akɛlɛzonlenlɛ nu mɔɔ tete Yizilayɛma hɔle la hyɛle, ɔbɔle ɔ bo wɔ 740 K.Y.M. yɛɛ ɔrale awieleɛ wɔ 537 K.Y.M. Ɛnee mbowule ne le “welera” anzɛɛ “bɛwe kpalɛ,” ɛhye kile kɛ menli mɔɔ mbowule ɛhye gyi ɛkɛ maa bɛ la wule hyɛle kpalɛ. Na bɛka mbowule ne mɔɔ bɛbanyia ngoane bieko la anwo edwɛkɛ kɛ bɛbayɛ ye ngyikyingyikyi, ɛhye kile kɛ ɔbalie mekɛ.
Duzu a mbaka nwiɔ ne mɔɔ bɛfa bɛabɔ nwo la kile a?
Ndelebɛbo dɛba: Mgbakyemgbakyenu rale mekɛ ezinraa bie anu wɔ Ewiade Konle I anu ɛdeɛ, noko nɔhavoma mɔɔ bɛkpokpa bɛ la yɛle ko bieko wɔ 1919.
Ndelebɛbo fofolɛ: Ngapezo ne zile zo kɛ Gyihova bamaa ye sonvolɛma ayɛ ko. Wɔ 1919 anzi mekɛ bie anu, menli mɔɔ bɛlɛ azɛlɛ ye azo anyelazo mɔɔ bɛ nwo ɛlɛso la ɛraboka menli mɔɔ bɛkpokpa bɛ la anwo. Ekpunli nwiɔ ne ɛbɔ nu ɛlɛsonle Gyihova kɛ ekpunli ko.
Deɛmɔti yɛyɛ nzenzaleɛ la: Ngapezo ne ɛnga kɛ ɔle baka ko a bɛkpakyele nu bɛmaanle ɔyɛle mbaka nwiɔ yɛɛ akee nzinlii bɛvale bɛbɔle nwo bɛmaanle ɔyɛle baka ko a. Ɛhye ati, ngapezo ne ɛnga kɛ ekpunli ko bie anu bahyɛ na nzinlii bɛarayɛ ko. Emomu, ɔka kɛzi ekpunli ngakyile nwiɔ babɔ nu ayɛ ko la anwo edwɛkɛ.
Gɔgo mɔɔ vi Meegɔgo la a le nwane?
Ndelebɛbo dɛba: Gɔgo mɔɔ vi Meegɔgo la le ngapezo duma maa Seetan wɔ mekɛ mɔɔ bɛdule ye bɛvile anwuma lɔ la.
Ndelebɛbo fofolɛ: Gɔgo mɔɔ vi Meegɔgo la gyi ɛkɛ maa maanle maanle mɔɔ baha abɔ nu ara nɔhalɛ sonvolɛma anwo zo wɔ anwongyelelɛ kpole ne anu la.
Deɛmɔti yɛyɛ nzenzaleɛ la: Ngapezo mɔɔ fale Gɔgo anwo—kɛ bɛbava ye bɛamaa nloma kɛ aleɛ na bɛazie ye wɔ azɛlɛ ye azo—la kile kɛ ɔnle sunsum nu abɔdeɛ. Bieko, ye ɛtetalɛ ne nee ɛtetalɛ mɔɔ azɛlɛ ye azo maanle maanle bava ara Nyamenle menli ne anwo zo mɔɔ wɔ Daneɛle nee Yekile mbuluku ne mɔ anu la zɔho bɛ nwo.—Dan. 11:40, 44, 45; Yek. 17:14; 19:19.
Asoo Yizikeɛle nwunle sunsum nu ɛzonlenlɛsua kpole ne mɔɔ Pɔɔlo hilehilele nu nzinlii la?
Ndelebɛbo dɛba: Ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu ɛzonlenlɛsua ne nee sunsum nu ɛzonlenlɛsua ne le ko.
Ndelebɛbo fofolɛ: Tɛ sunsum nu ɛzonlenlɛsua ne mɔɔ bɛvale bɛziele ɛkɛ wɔ 29 Y.M. la a Yizikeɛle nwunle ye a, emomu kɛzi bɛhilehilele nɔhalɛ ɛzonlenlɛ nu wɔ Mosisi Mɛla ne anu mɔɔ bɛbava bɛazie ɛkɛ ne bieko wɔ akɛlɛzonlenlɛ ne anzi la a ɔnwunle ye a. Kɛzi Pɔɔlo hilehilele sunsum nu ɛzonlenlɛsua ne anu la twe adwenle kɔ gyima mɔɔ Gyisɛse rayɛle, kɛ Ɛsɔfo Kpanyinli Kpalɛ ɔvi 29 kɔdwu 33 Y.M. la azo. Yizikeɛle ɛdeɛ ne anga ɛsɔfo kpanyinli ne anwo edwɛkɛ biala, emomu ninyɛne mɔɔ bɛbayɛ bɛ fofolɛ wɔ sunsum nu mɔɔ ɔbɔle ɔ bo wɔ 1919 Y.M. la. Ɛhye ati, yɛmkpondɛ kɛzi bɛbara nu kpole kenle bie la. Emomu, ɛzukoalɛdeɛ mɔɔ fale Gyihova nɔhalɛ ɛzonlenlɛ nwo ngyinlazo ne mɔ anwo mɔɔ wɔ nu la a ɔwɔ kɛ yɛfa yɛ adwenle yɛkɔ zo titili a.
Deɛmɔti yɛyɛ nzenzaleɛ la: Ngakyile wɔ ɛzonlenlɛ azua nwiɔ ɛhye mɔ avinli wɔ ndenle bie mɔ anu. Kɛ neazo la, bɛvale nane dɔɔnwo bɛbɔle afɔle wɔ Yizikeɛle ɛdeɛ ne anu; noko wɔ sunsum nu ɛdeɛ ne anu, bɛbɔle afɔle “kokye” ala. (Hib. 9:11, 12) Wɔ ɛvoya dɔɔnwo kolaa na Kelaese ara la anu, ɛnee mekɛ ɛtɛdwule kɛ Gyihova da sunsum nu ɛdeɛ ne anwo nɔhalɛ mɔɔ anu le kuloonwu la ali.
