Kasin matibay ka? Asalim la kasi . . .

•   inateyan na inad-aro?

•   awalaan na graben sakit?

•   naapektoan na kalamidad?

 Ibabaga na saray researcher ya kaukolan tayoy magmaliw ya matibay odino agbasta onsusuko aliwa labat ya diad saray angkabaleg ya subok. Anggan saray angkelag a bengatlan makapa-stress ed sikatayo et nayarin panlapuan na sakit. Kanian importante ya napasalan moy magmaliw ya matibay balanglan melag labat odino seryoso iray problema.

•  Panon a nibagan matibay ka?

•  Akin et kaukolan moy magmaliw ya matibay?

•  Panon kan magmaliw ya matibay?

•  No antoy ibabaga na arum ya kabataan

 No matibay ka, sarasarag mon arapen iray pananguman tan problema ed bilay. Anggan saray totoon matibay et wala met iray problema da, balet sarag dan nalampasan iratan. Nayarin wala ray negatibon epekto ed sikara na dinalan da, pero kayari to itan et mas matibay la ra.

•   Lapud amin tayo et walay problema. Ibabaga na Biblia: “Samay maples ya ombatik et agnaynay a manatalo ed lumba, . . . tan saramay makabat et agnaynay ya ontatalona, ta say panaon tan saray ag-iilaloan a nagawa et onsasabid sikaran amin.” (Eclesiastes 9:11) Antoy naaralan tayod satan? Anggan saray maong ya totoo et maniirap, tan kaslakan et aliwan lapud walay ginawa ran aliwa.

•   Lapud naprotektaan ka no matibay ka. Oniay naobserbaan na sakey ya guidance counselor ed high-school: “Mas ondadakel iray estudyante ya oonlad opisinak ya grabe panaaburido da odino agda nakontrol so emosyon da lapu labat ta abebay nala da ed exam odino walay makapuy ya imbagad sikara na arum diad social media.” Imbaga to ya anggan singa melag labat iratan ya problema, no ag-amtan arapen na estudyante, nayarin onlesa iray “nanduruman sakit ed mental tan emosyon.” a

•   Lapud makatulong itan ed sika natan tan no adulto ka la. Oniay insulat nen Dr. Richard Lerner nipaakar ed saray pakakadismayaan tayo: “Say matalona tan marunong ed bilay ya adulto et agmet onsusuko anggano nadidismaya, sarag toy mangi-set na balon goal odino sarag toy mananap na duman paraan pian nagawaan toy labay ton gawaen.” b

•   Isipen no panon kaseryoso so problemam. Aral mon ibiig so angkabaleg ed saray angkelag labat ya problema. Ibabaga na Biblia: “Say makulangkulang et ipapatnag to a tampol so pansyodot to, balet say makabat a too et papalabasen toy panag-insulto.” (Proverbio 12:16) Aliwan amin ya problema et nepeg ya panaburidoan.

   “Diad eskuelaan, manrereklamo iray classmate ko anggan diad melag iran bengatla ya singano masyadon importante iratan. Insan no ibagad sikara na saray friends da ed social media ya duga labat ya manreklamo ira, mas lalon onsyodot ira, kanian nairapan iran balansien so problema ra.”​—Joanne.

•   Alig moy arum. Oniay ibabaga na sakey a proverbio na Biblia: “Singa say balatyang a patataremen toy balatyang, ontan met so sakey a too a patataremen toy kaaro to.” (Proverbio 27:17) Wala ray balibalin naaralan mo ed arum ya totoon wala la ray dinalan dan mairap ya problema.

   “No mitotongtong kad arum, naamtaan mo ya dakel lay dinalan dan mairap ya subok, balet OK la ra natan. Sarag mo ran tepetan no antoy ginawa ra odino agda ginawa pian nasarag day situasyon da.”​—Julia.

•   Mananos ka. Oniay ibabaga na Biblia: “Say matunong et nayarin maminpiton natumba, tan ombangon lamet.” (Proverbio 24:16) Kaukolan so magenap ya panaon pian naawat mo iray nagagawan agmo labay, kanian agmo la pankelawan ya no maminsan et maermen ka. Say importante et ‘makabangon ka lamet.’

   “No agka sinmuko anggano walay dinalan mon problema, onabig lanlamang so pusom tan liknaan mo. Ontan so proseso, tan kaukolan so panaon parad satan. Naaralan ko ya legan ya onlalabas so panaon, mas ombabalibali lay liknaan ko.”​—Andrea.

•   Ipasal moy misalamat. Ibabaga na Biblia: “Ipanengneng yon misalsalamat kayo.” (Colosas 3:15) Anggan panon kaseryoso so problemam, walan wala ray bengatlan napisalamatan mo. Manisip kay taloran rason no akin ya makapaliket so manbilay.

   “No walay dadalanen mon subok, ompan naisip mo, ‘Akin et nagagawad siak ’ya?’ Say toon matibay et aliwan lanang ya problema so sankanonot to noagta mas pipilien toy magmaliw ya positibo tan misalsalamat ed no antoy wala tan no antoy sarag ton gawaen.”​—Samantha.

•   Mankontento ka. Imbaga nen apostol Pablo: “Naaralan ko lay mankontento, antokaman so kipapasen ko.” (Filipos 4:11, paimanod leksab) Agnakontrol nen Pablo iray mauges ya nagagawad sikato. Say sarag to labat ya kontrolen et no antoy reaksion to. Determinado si Pablo ya mankontento.

   “Say sakey ya naobserbaan kod sarilik et aliwan lanang ya duga so unonan reaksion ko no walay problema. Labay kon ipasal so magmaliw ya positibo ed anggan anton situasyon. Makatulong itan ed siak tan ed saray totoon walad kaliberliber ko.”​—Matthew.

•   Manpikasi. Ibabaga na Biblia: “Ipasakbat mod si Jehova so ambelat ya awit mo, tan tulongan to ka. Agton balot paulyan a natumba so matunong.” (Salmo 55:22) Say pikakasi et aliwa labat ya basta pampareen na nonot. Aktual ya pitotongtong itan ed Amalsa ya ‘mangiyaansakit ed sika.’​—1 Pedro 5:7.

   “Agko kaukolan ya arapen iyan bukor. No mabulos tan matua ya ipikasik iray problemak insan ko pisalamatan so Dios ed saray bendisyon ya nanaawat ko, makapampokus ak ed saray bendisyon nen Jehova ed siak pian nalabanan ko ray negatibon liknaan ko. Importantin maong so pikakasi!”​—Carlos.