Seguradon naknaksawan si Jesus kayari na sanlabin impanpikasi tan impamili toy 12 apostol. Kabuasan la, balet wala ni biskeg to tan labalabay ton tulongan iray totoo. Agawa itan ed gilig na palandey diad Galilea, nayarin asingger ed Capernaum.

Ararawi ni nanlapuan na saray totoo. Wala ray nanlapud Jerusalem tan saray baley ed Judea. Wala met iray nanlapud saray syudad na Tiro tan Sidon ya asingger ed dayat. Akin ya aanapen day Jesus? “Pian ondengel ed sikato tan manpatambal.” Tan ontan so agawa​—‘pinaabig iran amin’ nen Jesus. Isip mo pa! Amin ya mansasakit et inmabig. Pinaabig to met iray “papairapen na demonyo,” saray biniktima na mauges iran anghel nen Satanas.​—Lucas 6:17-19.

Insan nananap si Jesus na patar a pasen diad gilig na palandey, tan linma met iray totoo diman. Nayarin abay to iray disipulo to, lalo la ray 12 ya apostol. Amin a totoo et labalabay day ondengel ed sayan managbangat ya makapanggawa na saray milagro. Seguradon minabang so amin ya ondengel ed sermon nen Jesus. Manlapu lad saman, dakdakel ni ray agunggonaan. Anggan sikatayo et minabang met ed sarayan espiritual a katuaan ya imbangat to diad simpli tan malinew a paraan. Angusar si Jesus na saray ilustrasyon ya pamilyar ed saray totoo. Kanian mainomay iyan natalosan na amin ya malabay a manbilay ed paraan na Dios. Anto ray manunan imbangat nen Jesus ed sermon to, tan akin ya makanakana iratan?

Labay na amin so magmaliw a maliket. Amta nen Jesus iya kanian inggapo ton indeskribe no siopa ray talagan maliket. Seguradon nala toy atension na saray ondedengel. Balet nayarin wala ray imbaga ton agda atalosan ya tampol.

Imbaga to: “Maliket iray manonot ed espiritual a pankaukolan da, ta kayarian da so Panarian na tawen. Maliket iray maneermen, ta naligliwa ira. . . . Maliket iray naeerasan tan napepegaan parad inkatunong, ta napesel ira. . . . Maliket iray napapasegsegang lapud inkatunong, ta kayarian da so Panarian na tawen. Maliket kayo no balbalawen tan papasegsegangen kayo na totoo . . . nisengeg ed siak. Manliket kayon maong.”​—Mateo 5:3-12.

Antoy labay ya ibaga nen Jesus nen inkuan ton “maliket”? Say tutukoyen to et aliwan samay panliket o panelek no wala ray okasyon. Say tuan liket et mas ni nen say satan lapud atekepan itan na inkakontento tan inkapnek ed bilay.

Imbaga nen Jesus ya saramay maniisip ed espiritual a pankaukolan da​—kakabaten tan panlilingkoran day Dios anggaman maermen irad makasalanan a kipapasen da​—so talagan maliket. Anggano bubusolen o napapasegsegang irad panggagawa day panlabayan na Dios, maliket ira ta amta ran sikatoy napapaliket da tan bendisyonan to ray andi-anggaan a bilay.

Balet parad dakel, maliket ka no mayaman ka tan no naaalam so amin a labay mo. Duma balet so imbaga nen Jesus. Seguradon nannonot ira nen imbaga ton: “Pakaskasi kayo la, sikayo ran mayayaman, ta naawat yo lan amin so pakainawaan yo. Pakaskasi kayo la, sikayo ran napepesel natan, lapud naerasan kayo naani. Pakaskasi kayo la, sikayo ran oneelek natan, lapud manermen tan onakis kayo naani. Pakaskasi kayo la, no amin a totoo et mansalita na maong nipaakar ed sikayo, ta ontan met so ginawa na saray  inmuunan atateng da ed saray palson propeta.”​—Lucas 6:24-26.

Akin ya nibagan pakaskasi so sakey a too no sikatoy mayaman, oneelek lapud liket, tan nirarayew? On, ta no onia so panagbilay na sakey tan papablien ton maong iratan, ompan napaulyanan to lay panserbid Dios​—say lapuan na tuan liket. Aglabay ya ibaga nen Jesus ya no mairap so bilay mo odino narasan ka et onliket ka. Say punto to et, mabetbet ya saramay mairap-bilay so mangaawat ed saray bangat nen Jesus kanian sikaray makakalikna na tuan liket.

Say tutukoyen nen Jesus et saray disipulo to nen inkuan ton: “Sikayo so asin na dalin.” (Mateo 5:13) Siempre, aliwa ran literal ya asin. Say asin et uusaren pian ipreserba so naakan. Diad abay na altar ed templo na Dios et walay asin tan uusaren itan parad saray apay. Irerepresenta met na asin so agpakabulok o agpakaderal. (Levitico 2:13; Ezequiel 43:23, 24) Saray disipulo nen Jesus so “asin na dalin” lapud tutulongan da ray totoo pian agnaderal so relasyon dad si Jehova tan makapansiansia ran malinis ed moral. On, amin ya ondengel ed mensahe ra et posiblin nipreserbay bilay da ed andi-angga.

Inkuan met nen Jesus ed saray disipulo to: “Sikayo so liwawa na mundo.” Ikakargay lamparaan ed patoonan pian onsinag so liwawa, aliwan diad dalem na baskit. Kanian binilin ira nen Jesus: “Pasindag yo . . . so liwawa yo ed saray totoo, pian nanengneng da so maabig iran gawa yo tan igloria ra so Ama yon walad tawen.”​—Mateo 5:14-16.

Aakusaan na saray Judion lider na relihyon si Jesus ya agto uunoren so Ganggan na Dios tan nankokomplot ni ra ingen ya pateyen da. Kanian imbaga nen Jesus: “Agyo iisipen a linma ak dia pian deralen so Ganggan odino sulsulat na saray Propeta. Linma ak dia pian manumpal, aliwan maneral.”​—Mateo 5:17.

Talagan papablien ya maong nen Jesus so Ganggan na Dios tan impaseseg tod arum ya ontan met so gawaen da. Onia ni ingey imbaga to: “Siopaman ya agmangunor ed sakey ed sarayan angkekelag a ganggan tan ibangat to met so arum ya agmangunor ed saratan, sikatoy agmanepeg ya onloob ed Panarian na tawen.” Labay ton ibaga, say ontan a too et agbalot makaloob ed Panarian. “Balet,” intuloy to ya “siopaman a manggawa tan mangibangat ed saratan, sikatoy  manepeg ya onloob ed Panarian na tawen.”​—Mateo 5:19.

Kabusol met nen Jesus iray ugalin manresultad agpangunor ed Ganggan na Dios. Kayari ton imbaga imay Ganggan ya “Agka mamapatey,” oniay intuloy to: “Balang sakey a maneem-em na sanok ed agi to et walay eebatan tod korte na hustisya.” (Mateo 5:21, 22) Say panem-em na sanok et mapeligro, nayari ni ingen ya manresultad pamatey. Kanian impaliwawa nen Jesus so pansagpot a kaukolan ya gawaen na sakey pian makapikareenan: “No mangiyaapay kad altar tan anonotan mon say agim et walay babarongan tod sika, itilak moy apay mo ed arap na altar tan anap mo so agim. Mikareenan ka nid sikato, insan kapawil mo, iter mo so apay mo.”​—Mateo 5:23, 24.

Isesebel met na Ganggan so pikakalugoran odino pirelasyon ed ag-asawa. Imbaga nen Jesus: “Nadngelan yon nikuan: ‘Agka mikakalugoran.’ Balet ibagak ed sikayo a siopaman ya onlilinggis ed sakey a bii tan walaay pampilpilalek et akikalugoran lad sikato dia ed puso to.” (Mateo 5:27, 28) Aglabat tutukoyen nen Jesus dia so basta panisip na imoral; imbes, idadanet to so kapeligroan na ‘ilinggis ya walay pampilalek.’ No naynay lan onlilinggis so sakey, mabetbet ya ditan onggapoy seksual ya pilalek. Insan no walay pankanawnawa, nayarin manresulta itan ed pikakalugoran. Panon iyan napaliisan? Kaukolay onkiwas ya tampol. Imbaga nen Jesus: “No say kawanan a matam so sengegan na pankakasalanan mo, sukit mo itan tan ibantak mo. . . . No say kawanan a limam so sengegan na pankakasalanan mo, putot mo itan tan ibantak mo.”​—Mateo 5:29, 30.

Wala ray totoon impaputot day sali o lima ra pian nabilay ira. Duga labat may imbaga nen Jesus ya mas maong nin “ibantak” so antokaman, anggano importantin maong a singa say mata o lima, pian napaliisay pannonot na imoral tan saray makapuy ya epekto na satan. “Magmaong nin naandi so sakey a parte na laman mo,” so impaliwawa nen Jesus, “nen say nibantak so interon laman mo ed Gehenna” (mandarlang ya panagbantakay basura diad paway na padir na Jerusalem), ya mangisisimbolo ed permanentin kadederal.

Angiter met si Jesus na simbawa no panon ya tratoey toon akasakit o nankasalanan ed sika. Inkuan to: “Agka ombabawi no sinakitan ka na toon mauges. No walay manampal ed kawanan ya aping mo, iyarap mo met ed sikato so kawigi.” (Mateo 5:39) Agto labay ya ibaga ya agnayarin idepensa na sakey so sarili to odino pamilya to. Say panampal ya tutukoyen nen Jesus et aliwan pian sakitan o pateyen so arum. Say tutukoyen to et say paninsulto. Ibabaga to ya no bilang ta walay mikolkol o milaban ed sika, balanglan tampalen o insultoen to ka, agka ombabawi.

Satan ya simbawa et akabase ed ganggan na Dios ya aroen so kaparan too. Kanian binilin nen Jesus iray ondedengel: “Itultuloy yon aroen  iray mamubusol ed sikayo tan ipikasi iramay mamapasegsegang ed sikayo.” Imbaga to no akin: “Pian napaneknekan yon sikayo ray ananak na Ama yon walad tawen, lapud papasinagen toy agew to ed saray mauges tan maong a totoo.”​—Mateo 5:44, 45.

Sinumaryo nen Jesus iyan kabiangan na sermon to: “Magmaliw kayo met ya ayadyari, unong a say Ama yod tawen et ayadyari.” (Mateo 5:48) Siempre, agto labay ya ibaga ya magmaliw itayon ayadyari o perpekto. Balet no aligen tayoy Dios, aroen tayo anggan saramay mamubusol ed sikatayo. Mipara iyad prinsipyon: “Mansiansia kayon mapangasi, a singa say Ama yo a mapangasi.”​—Lucas 6:36.

Diad katuloyan na sermon nen Jesus, binilin to ray ondedengel: “Manalwar kayo, agyo ipapangta ed totoo so panggagawa yoy inkatunong.” Kabusol nen Jesus iray kunkunwarin masanto, tan inyarum to: “Sano onla kan mangiter na regalo lapud panangasi, agka mamapaknol na trumpeta ed unaan mo, a singa gagawaen na saray mansimpisimpitan.” (Mateo 6:1, 2) Kanian no mangiter tayo, mas maabig no agla komon naamtaan na arum.

Intuloy nen Jesus: “Sano manpikasi kayo, agyo aaligen iray mansimpisimpitan, lapud labalabay da so manpikasin akaalagey diad saray sinagoga tan diad saray nansangaan na saray manunan karsada pian nanengneng ira na totoo.” Imbes, imbaga to: “Sano manpikasi ka, loob kad kuartom, tan kayarim ya ikapot so puerta, manpikasi kad Amam ya agnanengneng.” (Mateo 6:5, 6) Agto labay ya ibaga ya agnayari so manpikasi ed publiko, ta mismon si Jesus et nampikasi met ed publiko. Kabusol to iramay panagpikasi ya mangalay atension pian nirayew odino pian manpasikat.

Sinimbawa to ray totoo: “Sano manpipikasi ka, agmo uulit-uliten ya ibaga iray apasakey a bengatla a singa gagawaen na totoo na saray nasyon.” (Mateo 6:7) Ag-imbaga nen Jesus ya agnayarin uliten so kekerewen ed pikakasi. Say agto labay et saramay impatlep ya “uulit-uliten.” Kanian angiter na modelon pikakasi ya nankargay pitoran kerew. Say unonan talora et nipaakar ed kanepegan na Dios ya manuley tan saray gagala to​—napasanto so ngaran to, onsabi so Panarian to, tan nagaway linawa to. No nibaga tayo la iratan, insan ti la bitlaen iray personal ya kerew tayo singa say kanen tayod inagew-agew, pakaperdonad saray kasalanan, pakapaliis ed tukso ya agtayo nasarag, tan pakaliktar ed samay mauges.

Panon kaimportante ed sikatayo iray kayamanan? Indanet nen Jesus: “Agkayo la mantitipon na saray kayamanan diad dalin, a deralen na bigis tan lati, tan natakew.” Duga met! Saray materyal a kayamanan et posiblin naderal, tan say pantipon ed saratan et ag-importantid Dios. Kanian oniay sinmublay ya imbaga nen Jesus: “Mantipon kayo na saray kayamanan ed tawen.”  Nagawaan tayo itan no iyuna tayod bilay tayoy panlingkor ed Dios. Anggapoy makapaneral ed maabig ya relasyon tayod Dios odino say bendisyon ya andi-anggaan a bilay. Talagan duga so imbaga nen Jesus: “No iner so kawalaay kayamanan mo, diman met so kawalaan na pusom.”​—Mateo 6:19-21.

Pian idanet iyan punto, angiter si Jesus na ilustrasyon: “Say mata so lamparaan na laman. Kanian no akasentro so matam, magmaliw a masnag so interon laman mo. Balet no say matam et maibeg, magmaliw ya ambilunget so interon laman mo.” (Mateo 6:22, 23) No limpioy mata tayo, singa itan marmarlang ya lamparaan na laman tayo. Balet pian magmaliw ya ontan, nepeg ya akapokus so mata tayo ed sakey a bengatla; ta no andi, naderal so dugan panmoria tayo ed bilay. No manpokus tayod materyal iran kayamanan imbes ya manlingkor ed Dios, “magmaliw ya ambilunget so interon laman” tayo, tan nayarin pilien tayo lay bilunget.

Kayari to et angiter si Jesus na mapuersan alimbawa: “Anggapoy toon nayarian toy manpaaripen ed duaran katawan; ta balanglan busolen to imay sakey tan aroen to imay sananey, odino sikatoy mansiansia ed sakey tan balawen to imay sananey. Agyo nayarian so manpaaripen ed Dios tan ed Kayamanan.”​—Mateo 6:24.

Nayarin wala ray ondedengel ed si Jesus ya mapagpaga no panon dan ipasen iray materyal a pankaukolan da. Kanian, impaseguro to ya agda nepeg a pampagaan itan no iyuuna day panlingkor ed Dios. “Imano yo pan maong iray ontitikyab a manok; ag-ira mantatanem na bukel odino manaani odino mantitipon diad saray kamalir, balet papakanen ira na Ama yod tawen.”​—Mateo 6:26.

Tan antoy imbaga nen Jesus nipaakar ed saray tanaman diad kapalandeyan? Inkuan to ya “anggan si Solomon, a sankayamanan lan too,  et ag-akapankawes na singa sakey ed saraya.” Antoy labay ya ibaga na saya? “No kakawesan na Dios iray tanaman ed uma a wala natan insan nabuas et ibuntok ed apoy, agta mas lalon kawesan to kayo, sikayo ran kulang so pananisia yo?” (Mateo 6:29, 30) Oniay makabat ya impaseseg nen Jesus: “Agkayon balot manpapaga ya ibaga yon, ‘Anto kasi kanen mi?’ odino, ‘Anto kasi inumen mi?’ odino, ‘Anto kasi isulong mi?’ . . . Amta na Ama yod tawen a nakaukolan yo irayan amin. Itultuloy yo sirin ya anapen nin unona so Panarian tan say inkatunong To, tan sarayan amin a bengatla et niarum ed sikayo.”​—Mateo 6:31-33.

Labay na saray apostol tan arum nin matunong a totoo so manbilay diad paraan ya makapaliket ed Dios, balet lapud kipapasen da et aliwan mainomay itan. Singa bilang, dakel a Fariseo so sobran makritiko tan mahusga. Kanian oniay indanet nen Jesus ed saray ondedengel ed sikato: “Agkayo la manguukom ta pian agkayo naukom; ta sikayoy ukomen unong ed paraan na panguukom yo.”​—Mateo 7:1, 2.

Talagan mapeligro so itumbok ed panangidaulo na saray makritikon Fariseo, a singa ed sayan ilustrasyon nen Jesus: “Nitabin kasi na sakey a bulag so sakey nin bulag? Agta napelag iran dua diad abot?” Panon sirin so nepeg a pantrato na saramay katongtong nen Jesus ed arum ya totoo? Nepeg ya ag-ira makritiko, ta kasalanan itan. Intepet to: “Panon mon nibagad agim ya, ‘Agi, ekalen ko pa ’tay dutak ed matam,’ anta sikan mismo et agmo naiimano so troso a walad matam? Mansimpisimpitan! Ekal mo nin unona so troso ed mismon matam, pian nanengneng mon maong no panon mon ekalen so dutak a walad mata na agim.”​—Lucas 6:39-42.

Aglabay ya ibaga na saya ya aglan balot nayarin manhusga iray disipulo. Oniay impaseseg nen Jesus ed sikara: “Agyo iiter ed saray aso so antokaman a masanto, tan agyo ibubuntok ed saray baboy iray perlas yo.” (Mateo 7:6) Saray katuaan ed Salita na Dios et mabmabli, singa iratan perlas. No wala ray totoon onkiwas ya singa saray ayep​—ya agbalot mangapresya ed saray mabmablin katuaan​—kaukolan lan onalis iray disipulo tan say anapen da et saray mangawat.

No pawilen tayo may nipaakar ed panagpikasi, indanet nen Jesus ya kaukolan so pampursige. “Mantultuloy kayon onkerew, tan naikdan kayo.” Akaparaan so Dios a mangebat ed saray pikakasi, a singa impurek nen Jesus nen intepet to: “Siopad sikayoy ikdan toy bato so anak to no onkekerew na tinapay? . . . Kanian, no sikayo ni lanlamang et amta yoy mangiter na maong iran regalo ed ananak yo anggano mauges kayo, agta nagkalalo so Ama yon walad tawen a mangiter na maong iran bengatla ed saramay onkekerew ed sikato?”​—Mateo 7:7-11.

Inletneg nen Jesus so kabkabat a totontonen ed kondukta: “Sirin, amin a labay yon gawaen na totoo ed sikayo, ontan met so nepeg yon gawaen ed sikara.” Agta maabig no ipapuso tayo iyan panamaseseg tan iyaplika iya diad pidedeneng tayod arum? Balet, aliwan mainomay a gawaen itan a singa napatnagan ed instruksion nen Jesus: “Loob kayo ed mainget a puerta, lapud malapar so puerta tan maawang so dalan ya ompugta ed kadederal, tan dakel so onloloob ed satan;  bangta mainget so puerta tan makisir so dalan ya ompugta ed bilay, tan daiset so makakaromog ed satan.”​—Mateo 7:12-14.

Wala met iray malabay ya mangibalang ed saray disipulo diad dalan a mamaarap ed bilay, kanian angiter si Jesus na pasakbay: “Manalwar kayo ed saray palson propeta ya oonla ed sikayo a mankunkunwarin karnero, balet ta diad tua et sikaray masisiban lobo.” (Mateo 7:15) Imbaga nen Jesus ya naamtaan no maong odino makapuy iray kiew diad saray bunga ra. Ontan met iray totoo. Kanian, nibiig tayo ray palson propeta diad saray bangat tan gagawaen da. Balet impaliwawa nen Jesus ya aliwa labat a say ibabaga na sakey a too so pakabidbiran a sikatoy tuan disipulo noagta say gagawaen to. Ibabaga na arum ya si Jesus so Katawan da, balet panon to no agda gagawaey panlabayan na Dios? Inkuan nen Jesus: “Ibagak ed sikara: ‘Agta kayon balot kabat! Arawi kayod siak, sikayo ran manggagaway kaugsan!’”​—Mateo 7:23.

Bilang konklusyon na sermon nen Jesus, inkuan to: “Balang sakey a makadngel ed sarayan salitak tan gawaen to iraya et miparad sakey a makabat a too ya impaalagey toy abung to diad balbaleg a bato. Tan inmuran na maksil tan dinmelap tan binmasig so maksil a dagem ed satan ya abung, balet ag-akusbo lapud akaletneg itan diad bato.” (Mateo 7:24, 25) Akin ya ag-akusbo so abung? Lapud samay too et “nankotkot na aralem tan angiletneg na pundasyon diad balbaleg a bato.” (Lucas 6:48) Kanian kulang so basta idengel ed si Jesus. Kaukolan tayon pansagpotan ya ‘gawaen iratan.’

Panon to sirin no say sakey et ‘ondedengel ed sarayan salita balet ta agto gagawaen’? Sikatoy “singa sakey a toon makulangkulang ya angipaalagey na abung to ed kabueran.” (Mateo 7:26) Say ontan ya abung et nakusbo no onsabi uran, delap, tan bagyo.

Mankelaw iray totoo ed panagbangat nen Jesus diad sayan sermon. Nambangat a walaan na autoridad, aliwan singa saray lider na relihyon. Posiblin nagmaliw a disipulo to so dakel ya wadman a dinmengel ed sikato.