DIAD arum a bansa, walay panangibagan, “Kuarta so mamapatelek ed mundo.” Medyo walay katuaan to ’tan. Lalo la ta kaukolay kuarta pian makasaliw na naakan, kawes, tan pambayar ed renta odino pangaliw na abung. “Importantin maong so kuarta ed mundo,” so insulat na sakey ya financial editor. “Diad loob labat na sakey bulan et nataranta tan manggi-guerra lay amin no agla nayarin usaren so kuarta ed pansaliw.”

Siempre, walay agnagawaan na kuarta. Imbaga na Norwegian a managkompos na tula ya si Arne Garborg ya “nasaliw moy naakan, aliwan say ganas ya mangan; tambal, aliwan say kasil na laman; anlemek ya dukolan, aliwan say ugip; kakabatan, aliwan say karunongan; pampaganggana, aliwan say ganggana; dayew, aliwan say panangaro; panggalaw, aliwan say liket; kaulop, aliwan say kakaaro; ariripen, aliwan say katooran.”

No balanse panmoria na too ed kuarta—ya usaren to labat itan pian nagawaan iray plano to, imbes ya satan so mismon plaplanoen to—posiblin mas nalikna toy inkakontento. Ipapasakbay na Biblia ya “say panangaro ed kuarta et lamot na amin a makaderal a bengatla, tan diad pampipirawat na arum ed saya et . . . sinasaksak day inkasikara na dakel ya ot-ot.”—1 Timoteo 6:10.

Imanoen ya say panangaro ed kuarta, aliwan say mismon kuarta, so makaderal. No say pampokusan lan lanang et kuarta, magmaliw itan a singa padir ya mangisian ed sankakaaro tan sankapamilya. Niay pigaran alimbawa.

 Daniel: * “Parad siak talagan maong tan matua so kaarok a si Thomas. Anggapoy problema min dua, anggad nen sinaliw toy kotsik. Anggapoy amtak ya deperensya to may luluganan. Kanian nen nanggawa kami na kasulatan, nampaknaan mi ya onman lan saliwen to, antokaman so kondisyon na kotse. Kalabas balet na taloy bulan, aderal so kotse. Say amta nen Thomas et nilokok kanian agaylay pasnok ton bababawiey imbayar to. Abigla ak! Nen ipapaliwawak ed sikato, ampetang so ulo to tan mairap lan katongtong. No kuarta la manayay pantongtongan, aliwan lan sikato may makaaron Thomas ya kabat ko.”

Esin: “Saksakey ya agik si Nesrim. Lanang ya balibali ulopan mi, kanian agkon balot inisip ya naderal so relasyon mi lapud kuarta. Balet atan so agawa. Nen inatey iray ateng mi, walay melag ya impatawir dad sikami tan imbilin dan pampalduaan mi so kuarta. Agbalet labay na agik tan ipipilit ton dapat mas baleg so betang to. Lapud labay kon tumboken may bilin na atateng mi, agaylay pasnok to tan tinaktakot to ak. Anggad natan et masyado ni syodot tod siak.”

Lapud aliwan dugan panmoriad kuarta, nayarin manhusgan tampol so arum. Singa bilang, nayarin isipen na mayaman a too ya saray mairap et mangiras dan paaligwasey bilay da. Odino say mairap-bilay et isipen ton tampol ya materyalistiko odino maagum iramay walaan da. Si Leanne, et tinedyer ya mayaman so pamilya to, tan asali toy ontan ya panaglabi. Say kuan to:

“Amta na totoo ya talagan makuarta so Daddyk. Kanian mabetbet dan ibabagad siak: ‘No walay labay mo, sakey kerew mo labat ed si Daddym, wadtan la!’ odino ‘Pasensia la aliwa kamin mayaman tan agkami makasaliw na balibali ran kotse ya singa say pamilyam.’ Nen kien, kinerew kod kakaarok ya agda la ’tan ibabaga tan impaliwawak ya nasasakitan ak no ibabaga da iratan. Labay kon natandaan day itutulong kod arum, aliwan natandaan da ak lapud makuarta ak.”

Ag-ibabaga na Biblia ya mauges so kuarta tan agto babalawen iramay walaan da—anggan saramay sobray kuarta ra. Say punto et aliwan say karakel na kuarta na too noagta say panmoria tod kuarta odino ed labay ton nasaliw na satan. Balanse so simbawa na Biblia nipaakar ed kuarta, tan praktikal ni ’tan natan a singa nensaman nen insulat itan. Imanoen irayan panonot.

SAY KUAN NA BIBLIA:“Ag ka mankekesaw na alabas ed pampapayaman mo.”—Probirbio 23:4, Maung a Balita.

Based libron The Narcissism Epidemic, baleg so posibilidad ya saray totoon manpapayaman et “onkapuy so panag-isip da; irereklamo da met ya mas dakel so nalilikna dad laman, singa say ansakit ya beklew, beneg, tan ulo; posible met ya magmaliw iran mainum tan man-drugs ira. Kanian no kapigan pampupursigian na totoo so onyaman, magmamaliw ira laingen ya miserable.”

 SAY KUAN NA BIBLIA:“Agkomon napatnagan ed panagbilay yo so panangaro ed kuarta, tan mankontento kayo ed saray bengatlan walad sikayo.”—Hebreos 13:5.

Tua, agto labay ya ibagan no kontento so sakey et agla manaburidod kuarta; balet, amta ton balansien so pampapaga to. Singa bilang, ag-alabas so panaburido to no nalugi. Imbes, pansagpotan ton aligen si apostol Pablo, ya nansulat: “Amtak no panon so manbilay ed dagdaiset, amtak no panon so manbilay ed dakdakel. Naaralan ko lay sekreto na pagmaliw a kontento ed amin a bengatla tan diad amin a kipapasen, balanglan napsel odino narasan, balanglan walaan na dakdakel odino mankakkaukolan.”—Filipos 4:12.

SAY KUAN NA BIBLIA:“Say manmatalek ed saray kayamanan to napelag.”—Uliran 11:28.

Ibabaga na saray researcher ya dakel so sanasawan mandi-diborsyo lapud kuarta. Wala ra met so manbibikkel lapud problemad kuarta. Parad arum, mas importante ni kuarta nen say asawa da odino say mismon bilay da! Balet, duma iramay balanse so panmoria rad kuarta ta ag-ira manmamatalek ed satan. Imbes, amta ran makabat imay imbaga nen Jesus: “Anggano dakdakel so kayarian na sakey a too, ag-iratan makapangiter ed sikato na bilay.”—Lucas 12:15.

No aralen moy sarilim, ompan nadiskobrem ya kaukolan mon balansiey panmoriam ed kuarta. Singa bilang, itepet mo pa irayad sarilim.

• Naiingganyo ak kasi ed saray opresin “biglan iyaman”?

• Mairap ko kasi mangibulos na kuarta?

• Kasin say pipilien kon pikaaroan et saray totoon puros kuarta odino kayamanay bungay sangi ra?

• Mantila ak kasi o manloko pian nakuartaan?

• Say pakaliknak kasi et importante ak lapud makuarta ak?

• Kasin puros kuartay nononoten ko?

• Kasin say panmoriak ed kuarta et aliway epekto tod laman ko tan panagtratok ed pamilyak?

  Iyugalim so mangiter ed arum

No on so ebat mod anggan sakey ed saratan ya tepet, pansagpotan mon labanay materyalistikon kanonotan tan tukso. Paliisan moy mikaarod totoon masyadon importantid sikaray kuarta tan kaykayarian. Miulop kad saramay mas importantid sikaray atagey iran prinsipyo ed moral.

Agmo aabuloyan ya onlamot ed pusom so panangarod kuarta. Imbes, pansiansiam ya dugay panmoriam ed satan—mas importante ni ray kakaarom, pamilyam, liknaan mo tan kasil na laman mo, nen say satan. Diad ontan, nipanengneng mon balanse so panmoriam ed kuarta.