ANGGANO aliwan science textbook so Biblia, susto so ibabaga na satan tungkol ed science. Imanoey ibabaga na Biblia tungkol ed meteorology (panagaral na atmospera tan weather forecast) tan genetics.

METEOROLOGY—NO PANON YA NABUBUO SO URAN

Oniay ibabaga na Biblia: “[Say Dios et] paoonlaen tod tagey iray tedter na danum; magmamaliw iratan ya uran manlapud saray kelpa; insan ipepelag iratan na lurem.”—Job 36:27, 28.

Diad saratan ya bersikulo, abitla so taloran proseso na hydrologic o water cycle. Say Dios—ya panlalapuan na petang na agew—et “paoonlaen tod tagey iray tedter na danum” panamegley na (1) evaporation. Insan, panamegley na (2) condensation, saratan ya danum et magmaliw ya lurem tan ompelag ya uran odino arum nin (3) precipitation, a singa say snow. Anggad natan et agnin siansia natatalosan na saray meteorologist so amin ya detalye no panon ya nabubuo so uran. Duga sirin so tepet na Biblia: “Wala tay makatalos ed ikakayat na lurem?” (Job 36:29) Wala, say Amalsa! Sinegurado to ya susto iray impormasyon ya impaisulat tod Biblia. Tan abaybayag to lan impaisulat itan antis nin atalosan na saray scientist so proseso na uran.

GENETICS—SAY IBABALEG NA LUKON ED EGES NA INA

Oniay imbagad Dios na sakey ya angisulat ed Biblia ya si Arin David: “Anengneng mo ak la anggan sanen ilulukon ak ni labat; akasulat lad librom so amin a kabiangan ko.” (Salmo 139:16) Diad sayan bersikulo et tinukoy nen David so sakey ya “libro” odino plano ya akasulatan na saray instruksion pian nabuo so lukon o embryo. Say makapakelaw et 3,000 taon lan akasulat itan!

Pero diad tua, nen 1860’s labat adiskobre na Austrian botanist a si Gregor Mendel iray manunan impormasyon tungkol ed genetics. Tan nen Abril 2003 labat akompleto na saray researcher so eksakton pantutumbokan na parte na genome o DNA na too. Inkompara itan na saray scientist ed sakey ya dictionary ya napno na saray salitan bubuoen na saray letra ed alphabet. Saratan ya salitan akasulat ed DNA so panlapuan na instruksion pian nabuo so nanduruman parte na laman. Lapud saratan ya instruksion, saray parte na embryo—singa say utek, puso, bala, lima, tan sali—et nabuo ya dugaruga so pantutumbokan to tan eksakto so timing to. Kanian duga so imbaga na saray scientist ya say genome et “libro na bilay.” Akin et susto imay insulat nen David? Oniay mapaabeban imbaga to: “Nansalita so espiritu nen Jehova diad panamegley ko; walad dilak so salita to.” *—2 Samuel 23:2.

MAIRAP—ompan imposible ni ingen—ya amtaen so petsa, paraan, tan kagrabe na panalo o pakatalo na saray empiryo tan bansa. Balet impasakbay na Biblia iray detalye tungkol ed pakaderal na saray makapanyarin empiryo tan bansa. Imanoey duaran alimbawa.

SAY PAKATALO TAN PAKADERAL NA BABILONIA

Say Babilonia nensaman et makapanyarin empiryo ya pigan lasus ya taon ya maksil so impluensya tod western Asia. Walay panaon ya atan so sankabalegan ya syudad ed interon mundo. Balet, manga 200 a taon antis ya nagawa, pinuyanan na Dios so sakey ya angisulat ed Biblia ya si Isaias pian ipropesiyan walay ari a say ngaran to et Ciro ya maneral ed Babilonia tan aglan balot itan napanayaman. (Isaias 13:17-20; 44:27, 28; 45:1, 2) Kasin tinmua itan?

Diad sakey labat ya labi, nen Oktubre 539 B.C.E., sinakop nen Cyrus the Great so Babilonia. Kalabas na panaon, saray banawang ya aagusan na danum a manasalog ed mabunan dalin na Babilonia et nakatan lapud apaulyanan. Nen 200 C.E., wala ray mangibabaga ya anggapo lay manaayam ed Babilonia. Natan, say nanengneng labat ed satan a syudad et saray akeran geray. Eksakton agawa so prediksion na Biblia ya say Babilonia et “agla napanayaman.”—Jeremias 50:13.

Panon ya naamtaan nen Isaias iray suston detalye na nagawa? Ibabaga na Biblia ya saya et “mensahe sumpad Babilonia ya anengneng nen Isaias ya anak nen Amoz ed sakey a pasingawey.”—Isaias 13:1.

NINIVE—“NAMAGAAN A SINGA DESIERTO”

Makapabilib so architecture ed Ninive, say capital city na Empiryo na Asirya. Marakdakep iray karsada, parke, templo, tan angkakabaleg iray palasyo. Balet impropesiya nen propeta Sofonias ya “agnapanayaman so Ninive, tan namagaan a singa desierto.”—Sofonias 2:13-15.

Aderaderal so Ninive nen nilusob itan na saray sundalo na Babilonia tan Medo nen komapiton siglo B.C.E. Imbaga na sakey ya reperensya a satan ya aderal a syudad nensaman et “alingwanan la na totoo ed 2500 ya taon.” Abayag ya agpanisiaan na totoo ya walan talagay syudad ya Ninive nensaman! Nen 1850’s labat akotkot na saray archaeologist iray akeran geray na Ninive. Natan et nabubulok la itan tan dederalen na totoo, kanian oniay imbaga na Global Heritage Fund: “Posiblin nalingwanan lamet so Ninive tan aglan balot nanonotan.”

Panon ya naamtaan nen Sofonias so nagawa ed Ninive? Imbaga ton satan ya impormasyon et “mensahe nen Jehova a sinmabi ed [sikato].”—Sofonias 1:1.

NABASA ed Biblia iray dugan ebat ed saray importantin tepet ed bilay. Imanoey pigaran alimbawa.

AKIN YA AMAYAMAY SO MAUGES YA NAGAGAWA TAN KAIRAPAN ED MUNDO?

Saray rason no akin ya walay kaugsan tan kairapan et detalyadon ipapaliwawa na Biblia.

1. “Say too et uuleyan toy kapara ton too diad pankaugsan to.”—Eclesiastes 8:9.

   Saray mauges tan kurakot ya manuley so sengegan na dakel ya kairapan.

2. “Say panaon tan saray ag-iilaloan a nagawa et onsasabid sikaran amin.”—Eclesiastes 9:11.

   Saray ag-iilaloan ya nagawa—singa say graben sakit, aksidente, odino kalamidad—et nagawad anggan siopa, anggan iner, tan anggan anton oras.

3. “Diad panamegley na sakey a too et linmoob ed mundo so kasalanan, tan say patey ed panamegley na kasalanan.”—Roma 5:12.

   Say inmunan laki tan bii et perpekto kanian tuloytuloy komon iran manbilay. Balet “linmoob ed mundo so kasalanan” nen ginagala dan ag-unoren so Amalsa ed sikara.

Aglabat ipapaliwawa na Biblia no akin ya maniirap so totoo. Nabasa ditan so promisa na Dios ya ekalen to so mauges tan “punasen to so amin a lua ed kamataan da, tan anggapo lay patey, anggapo met lay panermen tan panakis tan panotot.”—Apocalipsis 21:3, 4.

ANTOY NAGAWAD SIKATAYO NO OMPATEY ITAYO?

Ipapaliwawa na Biblia ya no ompatey so sakey, anggapo lay amta to tan anggapo lay nagawaan to. “Saray mabilay et amta ra ya ompatey ira,” so kuan na Eclesiastes 9:5, “balet saray inatey et anggapon balot so amta ra.” No say sakey et ompatey, “naandi so nonot to.” (Salmo 146:4) Kanian say utek to—pati amin ya organs to—et ontunda lan onggana. Lapud satan, agla makagalaw, makalikna, odino makaisip.

Balet aglabat ipapaliwawa na Biblia so kipapasen na saray inatey. Nabasa ditan so maliket ya ilalon saray inatey a totoo et bangonen ed aralem ya ugip da diad panamegley na kioli.—Oseas 13:14; Juan 11:11-14.

AKIN ET MANBIBILAY TAYO?

Ibabaga na Biblia ya pinalsa nen Jehova so inmunan laki tan bii. (Genesis 1:27) Kanian say unonan laki ya si Adan et tinawag ya “anak na Dios.” (Lucas 3:38) Walay gagala na Dios no akin ya pinalsa to ray totoo. Labay Ton mikaaro irad sikato bilang Ama ra  ed tawen tan tuloytuloy iran manbilay ya maliket diad dalin. Pian nagawa itan, inikdan toy amin ya totoo na nisipor ya pankaukolan ed espiritual, odino pampirawat ya naaralan so tungkol ed Dios. Kanian ibabaga na Biblia: “Maliket iray manonot ed espiritual a pankaukolan da.”—Mateo 5:3.

Onia ni ibabaga na Biblia: “Maliket iramay onderengel tan manusumpal ed salita na Dios!” (Lucas 11:28) Aglabat ontulong so Biblia pian naaralan tayoy tungkol ed Dios. Ontulong met itan pian mas makabuluhan tan maliket so bilay tayo tan walay pag-asa tayod arapen.

MILYON-MILYON ya totoo ed interon mundo so anisia ya say Biblia et aliwa labat ya karaanan a libro kayari dan naamtaan iray ebidensya. Akombinse ira ya say Biblia et impuyan ya Salita na Dios, tan atan so paraan na komunikasyon tod totoo—pati diad sika! Nabasam ditan ya labalabay na Dios ya sikatoy mas nakabat mo tan magmaliw ya kaarom. Ibabaga na Biblia: “Onapit kayo ed Dios, tan sikatoy onapit ed sikayo.”—Santiago 4:8.

Eksayting so manaral na Biblia ta amayamay so nadiskobrem ditan. Anto iratan? No basaen moy sakey ya libro, di ba naamtaan moy iisipen na autor? Ontan met no basaen moy Biblia, naamtaan mo ray iisipen tan nalilikna na Autor to, say Dios. Isip mo pa—nakabat mon maong so Amalsa! Aliwan satan labat, nabasam ed Biblia so:

• Ngaran na Dios, say inkapersona to, tan saray balibalin ugali to.

• Gagala na Dios parad totoo.

• Paraan no panon kan makapikaaro ed Dios.

Labay mo ni makaaral? Maliket ya ontulong iray Tasi nen Jehova. Sarag da kan ibaan ya aralen so Biblia tan anggapoy bayaran mo. Makatulong itan ed sika pian mas onapit kad Autor na Biblia—si Jehova a Dios.