• Lapud trabaho nen tatay mo, kaukolan yoy manayam ed arum ya lugar.

• Onarawi lay best friend mo.

• Mangasawa lay kuyam o atsim tan ombiig lay ayaman.

Antoy ontulong ed sika ya makapan-adjust ed ontan iran pananguman?

No say kiew et milad direksion na dagem, agnatumba anggano maksil so bagyo. Singa satan ya kiew, sarag moy man-adjust ed saray situasyon ya agmo kontrolado. Balet antis tayon pantongtongan no panon kan makapan-adjust ed pananguman, wala ni ray nepeg mon naamtaan.

Agnaiwasan so pananguman. Nia so importantin katuaan ya ibabaga na Biblia: “Saray ag-iilaloan a nagawa et onsasabid sikaran amin.” (Eclesiastes 9:11) Onsabi panaon et nagawa iratan ya mismo ed sika. Siempre, aliwan amin ya ag-iilaloan ya pananguman et mauges. Tan wala ray pananguman ya diad gapo et singa agtayo labay pero wala manayay pankaabigan to. Anggaman ontan, mas labay na dakel ya totoo no anto la may apasalan da, tan nairapan ira no walay pananguman, maong man itan odino andi.

Mas makapa-stress ed saray kabataan so pananguman. Akin? “Wala la ray nagagawan pananguman ed sarilim,” kuan na kabataan ya si Alex. * “Kanian no wala ray pananguman ed kaliberliber mo, makaarum itan na stress.”

Nia ni sakey ya rason: No walay nagawan pananguman ed saray adulto, sarag dan nonoten no antoy ginawa ra diad apalabas ta nayarin wala la ray ontan ya naeksperiensya da. Balet saray kabataan et anggapo ni masyadon eksperiensya da.

Sarag moy man-adjust. Say toon matatag et sarag ton lampasan iray problema o makapan-adujst ed pananguman. Mainomay ton naanosan so situasyon tan anggano walay subok et positibo so nengnengen to. Saray matatag ya tinedyer et ag-ira mandruga odino oninum na alak anggano baleg so problema da.

Awat mo lay situasyon mo. Seguradon labay mo ya kontroladom so amin ya nagawad bilay mo, balet imposible itan. Walan wala ray kaarom ya onarawi o mangasawa; saray agagim et mansarili la; nayarin wala ray situasyon ya kaukolan ya onalis na ayaman so pamilya yo, kanian nataynan mo ray kaarom tan amin ya apasalan mo la. Mas maong no awat mo lay situasyon mo nen say puro negatibo so nonoten mo.—Prinsipyo ed Biblia: Eclesiastes 7:10.

Nengneng kad arapen. No sankanonot mon lanang so apalabas, singa ka driver ya akapokus so mata tod side mirror na luganan. Ayos labat so onnengneng ditan ya sagpaminsan, balet dapat akapokus kad dadalanen mo. Ontan met no walay nagawan pananguman ed bilay mo. Gawam so anggaay nayarian mon onnengneng ed arapen. (Proverbio 4:25) Alimbawa, antoy planom ya gawaen ed onsublay ya bulan, odino kayari anem bulan?

Manpokus kad positibo. “Mainomay so man-adjust no positibo ka,” kuan na kabataan ya si Laura. “Nengneng mo no anto ray positibo ed situasyon mo.” Kasin walay nanonotan mon anggan sakey ya maong ya resulta na impanguman na situasyon mo?—Prinsipyo ed Biblia: Eclesiastes 6:9.

Nanonotan ni na kabataan ya si Victoria ya nen tinedyer ni, amin ya kakaaro to et inmarawi. “Maer-ermen ak, tan lanang kon iisipen ya agla ra komon inmalis,” kuan to. “Balet lapud saman, nan-mature ak. Kaukolan manayay pananguman pian man-mature tayo. Diman ko met anengneng ya wala ni ray arum ed kaliberliber ko ya sarag kon magmaliw ya kaaro.”—Prinsipyo ed Biblia: Proverbio 27:10.

Ontulong ed arum. Ibabaga na Biblia: ‘Anap moy pankaabigan na arum, aliwan say pankaabigan mo labat.’ (Filipos 2:4) Pian nasarag moy problemam, tulongan moy arum ed problema da. Oniay imbaga nen Anna ya 17 so taon to: “Naamtaan ko diad ibabaleg ko ya no natutulongan koy arum ya parehoy situasyon da ed siak—odino mas grabe ni—balibali liknaan!”