1, 2. Anto ray nanduruman iisipen na totoo nipaakar ed paraiso?

TALAGAN makapatenyeg na liknaan iman ya eksena. Kayari na kombension diad Seoul, Korea, legan ya ompapaway ed istadyum iray delegado ya nanlapud nanduruman bansa, pinaliberan ira na saray agagi ya taga diman. Dakel so manpayapay, ya iyeeyag da, “Mannenengneng tayo ed Paraiso!” Anto kasin paraiso so tutukoyen da?

² Nanduruma so iisipen na totoo nipaakar ed paraiso. Wala ray mangibabaga ya say “paraiso” et imahinasyon labat. Parad arum, say paraiso et anggan iner ya pasen basta maliket ira. Say sakey a toon narnarasan ya walad arapan to so mananam iran panangan et nayarin ibaga ton sikatoy walad paraiso. Dakel ya taon lay apalabas, nen anengneng na sakey a bii so lugar ya amayamay so rosas, imbaga to, “Grabe, paraiso dia!” Satan ya lugar et siansia nin tatawagen ya Paraiso anggano masulok ya 15 metro a niebe so ompepelag ditan kada taon. Parad sika, anto so Paraiso? Kasin iilaloan mo ya onsabi itan?

3. Panon ya tinukoy na unonan libro na Biblia so nipaakar ed paraiso?

³ Parehon tinukoy na Biblia so nipaakar ed paraiso nensaman tan  paraiso diad arapen. Diad unonan libro na Biblia ni labat et nabasa la so nipaakar ed Paraiso. Oniay imbaga na Genesis 2:8: “Niarum ni, angiparaan si Jehova a Dios na sakey a hardin diad Eden [odino paraiso na liket, Catholic Douay Version] diad bandad bukig; tan inyan to diman so too a pinalsa to.” Say Eden et mankabaliksan na “Liket,” tan talagan makapaliket iman ya hardin. Dakdakel so naakan, balibali kaliberliber, tan walay kareenan ed baetan na totoo tan ayayep.​—Gen. 1:29-31.

4. Akin et nibaga tayon sakey a paraiso so hardin na Eden?

⁴ Say Hebreon salita parad “hardin” et impatalos ya paradeisos diad Griego. Ibabaga na Cyclopaedia nen M’Clintock tan Strong ya no narengel na sakey ya Griego so salitan paradeisos, say naimadyin to et marakdakep tan maawang a parke ya arawi ed peligro, wala ray manbubungan kakiewan tan kulos ya malinlinew so danum da, insan diad gilig na saratan et mankakabkab ed karikaan iray ulsa tan karnero.​—Ikompara so Genesis 2:15, 16.

5, 6. Panon ya abalang so Paraiso, tan anto ray onlesan tepet?

⁵ Impasen na Dios si Adan tan Eva ed ontan ya hardin, sakey a paraiso. Balet ag-ira nansiansia ditan. Akin? Lapud agda inunor so Dios. Kanian sikara tan saray ananak da et abalang day pankanawnawa ya manayam ed Paraiso. (Gen. 3:23, 24) Anggapo lay toon nanayam ed saman ya hardin, balet mapatnag ya nansiansia ni itan anggad Delap diad panaon nen Noe.

⁶ Nayarin isipen na arum, ‘Nasabi ni kasi panaon ya napanliketan na too so manbilay diad Paraiso ed dalin?’ Antoy ipapanengneng na saray ebidensya? No say ilalom et manbilay diad Paraiso ya kaibam iray inad-arom, wala kasi mabiskeg ya basiyan mo ed satan ya ilalom? Kasin nipaliwawam no akin ya seguradon onsabi so Paraiso?

7, 8. (a) Antoy impromisa na Dios ed si Abraham? (b) Antoy nayarin inisip nen Abraham lapud samay impromisa na Dios?

⁷ Say sankaabigan ya pakaromogan na saray ebat et diad libro ya pinuyanan na samay Amalsa ed orihinal ya Paraiso. Imanoen tayoy imbaga na Dios ed kaaro ton si Abraham. Imbaga na Dios ya parakelen toy ilalak nen Abraham ya “singa saray buer ed gilig na dayat.” Tan oniay balibalin impromisa nen Jehova: “Diad panamegley na ilalak mo, amin a nasyon ed dalin et onggamor na bendisyon lapud dinengel moy boses ko.” (Gen. 22:17, 18) Inulit na Dios itan ya promisa ed anak nen Abraham insan diad apo to.​—Basaen so Genesis 26:4; 28:14.

⁸ Anggapoy pakanengnengan ed Biblia ya inisip nen Abraham ya diad paraiso ed tawen awaten na totoo itan a tumang. Kanian nen imbaga na Dios ya nabendisyonan so “amin a nasyon ed dalin,” makatunongan labat ya isipen nen Abraham ya saratan a bendisyon et nagawa ed dalin. Nanlapud Dios itan ya promisa, kanian mapatnag ya manresulta itan ed maabig ya kipapasen parad “amin a nasyon ed dalin.” Kasin wala ni arum ya ebidensya ya onsuporta ed satan?

9, 10. Anto ni ray impromisa na Dios ya basiyan tayo pian ilaloan iray bendisyon ed arapen?

⁹ Si David, a kaiba ed poli nen Abraham, et tinukoy to so panaon ed arapen sano “saray mauges a totoo” tan saray “manggagaway makapuy” et naandi la. Antoy resulta? “Anggapo lay mauges.” (Sal. 37:1, 2, 10) Insan “saray mauyamo et tawiren day dalin, tan manliket iran maong ed agnaparaan a kareenan.” Ontan met, pinuyanan si David ya isulat iyan propesiya: “Saray matunong et tawiren day dalin, tan manbilay ira ditan diad andi-anggaan.” (Sal. 37:11, 29; 2 Sam. 23:2) Anto kasi epekto na saratan ya promisa ed saray totoo ya labay dan gawaen so linawa na Dios? Walay basiyan dan ilaloan ya no saray matunong a  totoo labat la so manaayam ed dalin, agmanbayag et nipawil so paraiso a singa samay hardin na Eden.

¹⁰ Balet asabi panaon ya maslak ed saray Israelita ya mangibabagan manlilingkor irad si Jehova et sikatoy tinaynan da pati say dugan panagdayew. Kanian inabuloyan na Dios iray totoo to ya sakopen na saray taga Babilonia, naderal so dalin da, tan awiten so dakel ed sikara diad Babilonia. (2 Awa. 36:15-21; Jer. 4:22-27) Balet, siansian impasakbay na saray propeta na Dios ya kayari 70 taon, ompawil iray totoo to ed dalin da. Asumpal la iratan ya propesiya. Balet importante met iratan ed sikatayo natan. Ikonsidera tayoy pigara ed saratan tan imanoen tayo iray rason no akin ya nailaloan tayon walay paraiso ed dalin diad arapen.

11. Kapigan so unonan impakasumpal na Isaias 11:6-9, balet anto ni nayarin itepet tayo?

¹¹ Basaen so Isaias 11:6-9. Impasakbay na Dios panamegley nen Isaias ya no akapawil la ray totoo To ed dalin da, wala lay kareenan ditan tan agla ra ontakot ya ompan atakien ira na ayayep odino saray totoon inaayep so ugali ra. Ugaw man odino matatken et magmaliw ya maligen. Agta ipanonot na satan ed sika so kipapasen diad hardin na Eden? (Isa. 51:3) Diad satan ya propesiya nen Isaias et imbaga to met ya say dalin​—salanti, say interon dalin, aliwan say nasyon na Israel labat​—so “napano na kakabatan ed si Jehova a singa saray danum a mamapano ed dayat.” Kapigan itan nagawa?

12. (a) Anto ran bendisyon so naeksperiensya na saray pinmawil manlapud inkibantak dad Babilonia? (b) Antoy mangipanengneng ya wala ni sananey a kasumpalan na Isaias 35:5-10?

¹² Basaen so Isaias 35:5-10. Imbaga lamet dia nen Isaias ya saray ompawil et agsakitan na saray ayayep odino totoo. Manbunga na dakel so dalin da lapud karakel na suplay na danum, ya singa say hardin na Eden ya nasasalog a maong. (Gen. 2:10-14; Jer. 31:12) Kasin saya labat so kasumpalan na satan a propesiya? Anggapoy ebidensya ya mamilagron inmabig iramay pinmawil manlapud inkibantak da. Singa bilang, ag-akanengneng iray bulag. Kanian napatnagan ed satan ya promisa na Dios ya diad arapen to ni literal a paabigen so amin ya mansasakit.

13, 14. Panon ya anengneng na saray pinmawil a Judio so kasumpalan na Isaias 65:21-23, balet anton kabiangan na propesiya so agni asumpal? (Nengnengen so litratod gapo na artikulo.)

¹³ Basaen so Isaias 65:21-23. Nen pinmawil iray Judio, anggapoy asabian dan komportable iran abung, tan anggapoy tanem na saray uma tan anggapoy kaubasan. Balet anguman itan nen benendisyonan ira na Dios. Kanian agaylay liket da nen angipaalagey ira na kaabungan tan nanayam ira ditan! Akapantanem ira tan nanliketan day bunga na saratan.

¹⁴ Imanoen so sakey ya importantin detalye na sayan propesiya. Nasabi ni kasi panaon sano say bilay tayo et “singa karukey na bilay na sakey a kiew”? Wala ray kiew ya manbibilay na nilibon taon. Kaukolan ya maksil so laman na too pian nawalaan na ontan ya karukey na bilay. No manbilay iray totoo ed kipapasen ya impasakbay nen Isaias, ontua so pipirawaten da, sakey a paraiso! Tan nasumpal itan ya propesiya!

15. Anto ray pigaran bendisyon ya abitla ed libro na Isaias?

¹⁵ Nonot mo no panon ya ipapanengneng na saray apantongtongan tayon promisa ya walay paraiso ed arapen: Bendisyonan na Dios so totoo ed interon dalin. Anggapo lay napeligro lapud saray ayayep odino saray totoon inaayep so ugali ra. Onabig la ray bulag, telek, tan lupoy. Saray totoo et mangipaalagey lay sarili ran ayaman tan panliketan day pantanem na saray pangalaan day naakan. Mas andukey ni bilay da nen saray kiew. On, nabasa tayo ed Biblia iray ebidensya ya nagawa itan ed arapen. Balet, ompan wala ray mangibaga ya iikdan tayoy duman kabaliksan iratan ya propesiya. Antoy iyebat mo? Antoy  mabiskeg a rason mo no akin ya manisia kan walan talagay paraiso ed dalin diad arapen? Angiter na mabiskeg a rason so sankaimportantian ya too a nambilay kapiganman.

16, 17. Anto so situasyon nen imbaga nen Jesus so nipaakar ed Paraiso?

¹⁶ Anggano anggapoy kasalanan nen Jesus, sikatoy senentensiaan tan impasak ed poste pian ompatey, a kaiba so duaran Judion kriminal ya impasak ed abay to. Antis ya ompatey imay sakey, binidbir to ya si Jesus et ari tan kinerew tod sikato: “Jesus, nonot mo ak sano onsabi kad Panarian mo.” (Luc. 23:39-42) Nalalanor so bilay mod arapen ed ebat nen Jesus ya nabasad Lucas 23:43. Wala ray iskolar ed panaon tayo ya oniay impangipatalos dad satan: “Tua kuan ko ed sika, natan nakaiba mo ak ed Paraiso.” Imanoen so salitan “natan.” Antoy labay ya ibaga nen Jesus? Nanduruma so pakatalos ed satan.

¹⁷ Nauusar so comma ed dakel ya lenguahe natan pian ipasabi o ipalinew so kabaliksan na sakey a sentence. Balet diad saray sankaunaan a Griegon manuskrito, aglanang ya uusaren iray punctuation. Kanian say tepet: Kasin say ibabaga nen Jesus et, “Ibagak ed sika, natan nakaiba ta ka ed Paraiso”? Odino say ibabaga to et, “Ibagak ed sika natan, nakaiba ta ka ed Paraiso”? Nayarin say panginan na saray managpatalos ed comma et depende ed no antoy iisipen dan labay ya ibaga nen Jesus, tan sarayan duaran patalos et parehon nanengneng ed saray kaslakan a patalos na Biblia.

18, 19. Antoy makatulong ed sikatayon natalosan no antoy labay ya ibaga nen Jesus?

¹⁸ Balet tandaan ya antis na satan et oniay imbaga nen Jesus ed saray papatumbok to: “[Say] Anak na too [et] taloy agew tan taloy labi to naani ed dalem na dalin.” Imbaga to met: “Say Anak na too et iyawat ed lima na totoo, tan sikatoy pateyen da, tan paolien ed komatlon agew.” (Mat. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mar. 10:34) Imbaga nen apostol Pedro ya talagan agawa itan. (Gawa 10:39, 40) Kanian aglinma si Jesus ed Paraiso diad agew na impatey to tan impatey na samay kriminal. Si Jesus et pigay agew ya walad “Lubok [odino “Hades”]” anggad sikatoy pinaoli na Dios.​—Gawa 2:31, 32; paimanod leksab. *

¹⁹ Kanian natalosan tayo no akin ya inusar nen Jesus iray salitan “Ibagak ed sika natan” antis na samay promisa to. Satan ya panangibaga et kaslakan lan uusaren manlapu nid panaon nen Moises. Oniay imbaga nen Moises: “Nepeg ya ipapusom irayan salita ya iganggan kod sika natan.”​—Deu. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. Anto ray onsusuporta ed pakatalos tayo ed samay imbaga nen Jesus?

²⁰ Oniay imbaga na sakey a managpatalos na Biblia ya taga Middle East nipaakar ed ebat nen Jesus: “Say idanet ed sayan teksto et say salitan ‘natan’ tan nepeg ya basaen ya ‘Ibagak ed sika natan, nakaiba ta ka ed Paraiso.’ Satan ya promisa et imbaga ed saman ya agew tan nasumpal nid arapen.” Imbaga met na saman a managpatalos ya ontan so panagsalita ed lugar da tan ipapanengneng na satan ya “say promisa et imbaga ed sakey ya espisipikon agew tan seguradon sumpalen.” Kanian diad komaliman siglo ya bersion na Biblia ed lenguahen Syriac et oniay impangipatalos ed ebat nen Jesus: “Amen, ibagak ed sika natan ya nakaiba ta ka diad Hardin na Eden.” Napaseseg tayon amin ed satan ya promisa.

21. Antoy ag-agawa ed samay kriminal, tan akin?

²¹ Ag-amta na samay kriminal ya akisipanan si Jesus ed saray matoor ya apostol to ya nakaiba to ra ed Panarian diad tawen. (Luc. 22:29) Ontan met, ag-anggan abautismoan  iman ya kriminal. (Juan 3:3-6, 12) Kanian natalosan tayo ya say impromisa nen Jesus et diad paraiso ed dalin. Kalabas na pigaran taon, imbaga nen apostol Pablo so sakey a pasingawey nipaakar ed too ya “biglan niyakar ed paraiso.” (2 Cor. 12:1-4) Aliwan singa samay kriminal, si Pablo tan saray arum nin matoor ya apostol et apili ya onlad tawen pian nakaiba nen Jesus diad Panarian. Balet siansian say tutukoyen nen Pablo et onsabi nid arapen​—sakey ya “paraiso” ed arapen. * Kasin nagawa itan diad dalin? Tan wadman ka kasi?

22, 23. Antoy nailaloan mon nagawa ed arapen?

²² Nonot mo may imbaga nen David a walay panaon ya “saray matunong et tawiren day dalin.” (Sal. 37:29; 2 Ped. 3:13) Tutukoyen nen David so panaon sano tumboken la na saray totoo ed dalin iray matunong ya estandarte na Dios. Oniay propesiya ya nabasa ed Isaias 65:22: “Say bilay na totook et singa karukey na bilay na sakey a kiew.” Ipapanengneng na saya ya saray totoo et manbilay na nilibon taon. Kasin napanisiaan mo itan? On, ta ibabaga na Apocalipsis 21:1-4 ya imanoen na Dios iray totoo, tan sakey ed saray bendisyon ya impromisa to et “anggapo lay patey” diad matunong a balon mundo.

²³ Malinew sirin ed sikatayo so ibabangat na Biblia. Abalang nen Adan tan Eva so pankanawnawa ya manbilay diad Paraiso ed Eden, balet magmaliw lamet ya paraiso so dalin. Singa impromisa na Dios, diad arapen et nabendisyonan iray totoo ed dalin. Pinuyanan si David ya mangisulat a saray mauyamo tan matunong et tawiren day dalin tan manbilay ira ditan diad andi-anggaan. Ontulong iray propesiya ed libro na Isaias pian talaranan tayo so panaon ya panliketan tayo lay bilay diad paraiso. Kapigan itan? No nasumpal la imay impromisa nen Jesus ed samay kriminal. Nakaiba ka ed satan ya Paraiso. Diad satan a panaon, nagawa la imay imbalikas na saray delegado diad Korea: “Mannenengneng tayo ed Paraiso!”