1-2. Antoy pandumaan na duaran arari ya aralen tayo, tan anto ran tepet so ebatan tayo?

PANTONGTONGAN tayo so duaran ari ya nambilay nensaman. Say sakey et nanuley ed samploran-tribu ya panarian na Israel. Amay sakey et nanuley ed duaran-tribu ya panarian na Juda. Anggano nambilay ira ed nandumaan ya panaon, dakel so pamparehoan da. Pareho iran nanrebelde ed si Jehova, tan mauges so impluensya da ed saray sakop da. Pareho met iran nandayew ed palson dirios tan dakel so impapatey da. Pero walay baleg ya pandumaan da. Amay sakey et intuloy toy mauges ya kagagawa to anggad impatey to. Pero amay sakey et nagbabawi tan pinerdona nen Jehova. Siopa irayan arari?

² Say ngaran da et Ahab, say ari na Israel; tan Manases, say ari na Juda. No aralen tayo so pandumaan na sayan duaran arari, natalosan tayo no anto so tuan panagbabawi. (Gawa 17:30; Roma 3:23) Antoy labay ya ibaga na panagbabawi, tan panon ya nibaga ya say sakey et talagan magbabawi? Importantin amta tayo itan, ta siempre, labay tayon perdonaen itayo nen Jehova no makagawa tayoy kasalanan. Pian naebatan iratan ya tepet, nengnengen tayo so agawa ed bilay na sayan duaran arari tan no antoy naaralan tayo ed ginawa ra. Insan tayo pantongtongan so sakey ya ilustrasyon nen Jesus ya pakaaralan tayo tungkol ed tuan panagbabawi.

3. Anton klase na ari si Ahab?

³ Si Ahab so komapiton ari ed samploran-tribu ya panarian na Israel. Inasawa toy Jezebel ya anak na ari na Sidon, sakey ya mayaman a bansa ya walad bandad norte na Israel. Nayarin say rason ya inasawa nen Ahab si Jezebel et pian onyaman met so Israel. Pero lapud satan, lalon kinmapuy so espiritualidad na interon bansa. Say dios ya dadayewen nen Jezebel et si Baal, tan  sinugsogan toy asawa to pian impluensyaan iray Israelita ya mandayew met ed sayan palson dios. Makapadimla itan ya relihyon ta diad mismon templo ra et wala ray paabang ya lalaki tan bibii. Iyaapay tan popoolan da ni ingen iray ugugaw! Dakel met ya propeta nen Jehova so impapatey nen Jezebel. (1 Ara. 18:13) Ibabaga na Biblia ya “diad pakanengneng nen Jehova, si Ahab . . . et mas mauges nen say amin ya akaunad sikato.” (1 Ara. 16:30) Anengneng nen Jehova so amin ya ginawa nen Ahab tan Jezebel. Pero lapud sikatoy mapangasin Dios, imbaki toy propetan Elias pian pasakbayan iray Israelita ya manguman la ra, tan ompawil la ra ed si Jehova legan ya wala ni panaon. Pero agdinmengel si Ahab tan Jezebel.

4. Antoy imbaga nen Jehova ya dusa nen Ahab, tan antoy reaksion to?

⁴ Pero siempre, walay anggaan na pasensia nen Jehova. Kanian imbaki toy Elias pian ibaga ed si Ahab tan Jezebel no antoy dusa ra—ompatey so interon pamilya ra tan anggapoy nakera! Abigbigla si Ahab tan maer-ermen ed arengel to. Say makapakelaw, sayan malaslastog ya laki et ‘nampaabeba ed arapan nen Jehova.’—1 Ara. 21:19-29.

5-6. Anto ray pakanengnengan ya agan talaga magbabawi si Ahab?

⁵ Anggano nampaabebay Ahab nen kinatongtong nen Elias, nanengneng ed saray tinmumbok ya ginawa to ya agan talaga magbabawi. Agto inekal so panagdayew ed Baal diad Israel, tan agto met tinulongan iray sakop to ya ompawil ed si Jehova. Diad inlabas na panaon, wala ni ray pakanengnengan ya agan talaga magbabawi si Ahab.

⁶ Nen intagar nen Ahab ya miguerra ed Sirya so maong ya ari na Juda ya si Jehosafat, imbaga nen Jehosafat ya maabig no onkonsulta ni rad propeta nen Jehova antis iran miguerra. Nen unaan, aglabay nen Ahab tan imbaga to: “Wala ni sakey a laki a diad panamegley to et nayari tayon ontupleg ed si Jehova; balet kabkabusol ko ta agbalot mangipropropesiya na maabig iran bengatla nipaakar ed siak noagta puro mauges. Say ngaran to et Micaias.” Pero impatawag da lanlamang si propetan Micaias. Duga may inisip nen Ahab! Mauges ya balita so impasabi na sayan propeta. Pero imbes ya magbabawi si Ahab tan onkerew na perdona ed si Jehova, impaipriso toy Micaias! (1 Ara. 22:7-9, 23, 27) Anggano impaipriso to, agto apigilan ya ontua so akapropesiyan nagawa ed sikato. Inatey si Ahab diad saman ya guerra.—1 Ara. 22:34-38.

7. Antoy imbaga nen Jehova tungkol ed si Ahab kayari impatey to?

⁷ Nen inatey si Ahab, walay imbaga nen Jehova ya pakapatnagan no antoy pakanengneng tod sayan laki. Kasempet nen Arin Jehosafat kayari na guerra, imbaki nen Jehova si propetan Jehu pian ibagad sikato ya ag-agustoan nen Jehova so impialyansa tod si Ahab. Oniay imbaga nen Jehu ed si Jehosafat: “Kasin saray mauges so nepeg mon tulongan, tan saramay mamubusol ed si Jehova so nepeg mon aroen?” (2 Awa. 19:1, 2) No talagan tua so impagbabawi nen Ahab, aliwan ontan so ibaga na propeta nen Jehova tungkol ed sikato. On tua, naermenan met si Ahab ed saray mauges ya ginawa to, pero agan talaga nagbabawi.

8. Antoy naaralan tayo tungkol ed panagbabawi diad samay ginawa nen Ahab?

⁸ Antoy naaralan tayo ed ginawa nen Ahab? Nen imbaga nen Elias ya ompatey so interon pamilya nen Ahab, sikatoy naermenan tan nampaabeba. Maabig ta onman so reaksion to, pero anengneng lanlamang ed saray tinmutumbok ya ginawa to ya agan talaga magbabawi. Kanian say tuan panagbabawi et aliwa labat ya basta panermen ed saray agawaan tayon kasalanan. Pian natalosan tayo nin maong no anton talaga so tuan panagbabawi, pantongtongan tayo so bilay nen Manases.

9. Anton klase na ari si Manases?

⁹ Kayari na manga 200 ya taon, si Manases so nagmaliw ya ari ed Juda. Diad tua, mas mauges iray ginawa to nen say si Ahab. Oniay ibabaga na Biblia: “Alablabas so ginawa ton kaugsan diad pakanengneng nen Jehova, a sinakitan toy liknaan To.” (2 Awa. 33:1-9) Nampagawa si Manases na saray altar parad palson dirios, tan angiyan ni ingen na imahen na diosa na panag-anak diad mismon templo nen Jehova! Akibiang met ed panagmahiko, panagparles, tan espiritismo. Aliwan satan labat, “dakdakel met so impaagus nen Manases a dala na andiay kasalanan.” Diad tua et pinatey to ray mismon ananak to, ta say arum ed sikara et “imparalan tod apoy” pian ibagat ed saray palson dirios.—2 Ara. 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Panon ya dinisiplina nen Jehova si Manases, tan antoy reaksion to?

¹⁰ Singa si Ahab, anawet met so ulo nen Manases. Agto inimano iray pasakbay na saray propetan imbaki nen Jehova. Lapud satan, “pinakiwas nen Jehova iray pangulo na armada na ari na Asirya a milaban ed [Juda], tan inerel day Manases diad panamegley na saray panagdeyeng, tan binalor da na duaran gansan gulonggulong tan inawit dad Babilonia.” Legan ya akapriso ditan si Manases, diman apaisip ya asaki-sakitan toy Jehova ed saray ginawa to kanian sikatoy “nampaabeban maong ed arapan na Dios na inmuunan atateng to.” Pero aliwan satan labat so ginawa to. Sikatoy “kinmerew na panangasi ed si Jehova a Dios to.” Diad tua, “nantultuloy a nampikasi [si Manases] ed Sikato.” Mapatpatnag ya anggan panon et anguman la iyan mauge-uges ya laki. Si Jehova la so bibidbiren ton “Dios to” tan agtinmundan nampikasi.—2 Awa. 33:10-13.

11. Base ed 2 Awaran 33:15, 16, panon ya impanengneng nen Manases ya sikatoy talagan magbabawi?

¹¹ Inebatan nen Jehova iray pikakasi nen Manases. Anengneng tod puso nen Manases ya talagan anguman la, ya singa napatnagan ed saray pikakasi to. Kanian nen kinmerew na perdona si Manases, akasian nen Jehova tan impawil to ya ari. Agsinayang nen Manases iyan pagkakataon ya inter nen Jehova ed sikato. Kanian impanengneng to ya talagan magbabawi. Ginawa to imay agan balot ginawa nen Ahab. Inuman toy bilay to. Nanggawa na paraan pian naekal so palson panagdayew ed Juda. Tan pinaseseg to ray sakop to ya ompawil tan mandayew lamet ed si Jehova. (Basaen so 2 Awaran 33:15, 16.) Abaybayag ya mauges so impluensya to ed pamilya to, saray opisyal ed Juda, tan saray sakop to, kanian kaukolan toy manpakpel tan mantiwala ed si Jehova pian nagawaan ton amin iratan. Natan ya masiken la, ginawa toy anggaay nayarian ton ipetek iray mauges ya ginawa to nensaman. Kanian posiblin baleg so nitulong nen Manases pian manmatoor ed si Jehova so ugaw nin apo to ya si Josias, ya diad inlabas na panaon et nagmaliw ya maomaong ya ari na Juda.—2 Ara. 22:1, 2.

12. Antoy naaralan tayo ed si Manases tungkol ed tuan panagbabawi?

 ¹² Anto ray naaralan tayo ed ginawa nan Manases? Sikatoy nampaabeba, pero aliwan satan labat so ginawa to. Nampikasi si Manases, tan kinmerew na perdona ed si Jehova. Sakey ni, inuman ton talagay bilay to. Ginawa toy anggaay nayarian ton ipetek iray lingo to, tan sinuportaan toy dugan panagdayew. Tan pinaseseg toy arum ya ontan met so gawaen da. Say impamerdona nen Jehova ed si Manases et balibalin dalepdepen na saramay akagawa na seryoson kasalanan. Prueba itan ya si Jehova et ‘maomaong tan akaparaan ya mamerdona.’ (Sal. 86:5) On, mabulos ya perdonaen nen Jehova iramay talagan magbabawi.

13. Mangiter na ilustrasyon ya makatulong pian mas natalosan tayo so tuan panagbabawi.

¹³ On, aglabat nanermenan nen Manases iray kasalanan to, noagta talagan kinmiwas. Walay naaralan tayo ed satan tungkol ed tuan panagbabawi. Imanoen iyan ilustrasyon: Linma kad bakeshop ta mangaliw kay cake. Pero say inderew ed sika na managlako et iknol, aliwan cake. Anto kasi reaksion mo? Naliketan ka kasi? Siempre andi. Pero panon to no ibaga na managlako ya importante so iknol pian makagawa na cake? Awaten mo kasi eksplinasyon to? Siempre andi, ta say aanapen mo et cake. Ontan met ed si Aman Jehova. Say aanapen to et tuan panagbabawi. No say sakey et maermen ed ginawa ton kasalanan, duga met itan. Importante itan ya nalilikna to pian nipanengneng to so tuan panagbabawi. Pero kulang no atan labat. Anto ni sirin so nakaukolan? Naebatan itan no aralen tayo imay parabolo nen Jesus tungkol ed managdarak ya anak.

14. Diad samay ilustrasyon nen Jesus, antoy pakanengnengan ya onggagapo lan magbabawi imay anak?

¹⁴ Walay balibalin parabolo o ilustrasyon nen Jesus ya nabasad Lucas 15:11-32. Tungkol itan ed sakey ya anak a laki ya nanrebelde ed ama to tan “linmad arawin bansa.” Nagmaliw ya imoral so kabibilay to. Pero nen naupot so kuarta to tan walay agawan baleg ya eras ed saman ya bansa, diman apaisip ya aliwa may ginawa ton desisyon tan mas maong ni kipapasen to nen wala nid pudir nen ama to. Imbaga nen Jesus ya nen “akapannonot a maong” iyan anak, nandesisyon ya ompawil la ed sikara tan onkerew na perdona ed si ama to. Maong labat ta naisip na anak so belat na ginawa ton kasalanan. Pero duga la kasi itan? Andi, wala ni kaukolan ton gawaen.

15. Diad samay ilustrasyon nen Jesus, panon ya impanengneng na anak ya sikatoy talagan magbabawi?

¹⁵ Nanengneng ed tinmumbok iran ginawa na samay anak ya talagan tua so pagbabawi to. Sikatoy nanakar na arawrawi papawil ed abung da. Tan oniay imbaga to nen katongtong to lay ama to: “Ama, nankasalanan ak ed tawen tan ed sika. Agak la manepeg a natawag ya anak mo.” (Luc. 15:21) Diad satan ya imbaga to, binidbir to ya asakitan toy Jehova tan say ama to,  tan labay ton naapiger so relasyon tod sikara. Imbaga to ingen ya anggano ituring la nen ama to ya aripen, basta naala to lamet so pabor nen ama to! (Luc. 15:19) Saray leksion ya naaralan dia et makatulong met ed saray elder pian natebek da no talaga kasin magbabawi so sakey ya agi ya akagaway ambelat ya kasalanan.

16. Akin et aliwan mainomay parad saray elder ya amtaen no talaga kasin magbabawi so sakey ya akagawa na ambelat ya kasalanan?

¹⁶ Aliwan mainomay parad saray elder ya amtaen no talaga kasin magbabawi so sakey ya akagawa na ambelat ya kasalanan. Akin ey? On ta ag-ira makabasa na puso. Kanian akadepende ira ed no kasin walay nanengneng dan prueba ya talagan pagbabawian na agi imay ginawa ton kasalanan. No maminsan, nayarin ambelbelat tan makapabaing ya maong so kasalanan ya ginawa na sakey ya agi. Kanian ompan saray elder ya mamemben ed satan ya kaso et agnakombinse ya sikatoy talagan magbabawi.

17. (a) Mangiter na alimbawa ya say sakey ya nankasalanan et nayarin agan talaga magbabawi anggano paneermenan toy ginawa to. (b) Base ed 2 Corinto 7:11, antoy nepeg ya gawaen na nankasalanan pian napaneknekan to ya sikatoy talagan magbabawi?

¹⁷ Isipen tayo pa iyan alimbawa. Nanggawa na seksual ya imoralidad so sakey a brother diad loob na dakel ya taon. Imbes ya manpatulong, inyamot to itan ed asawa to, kakaaro to, tan ed saray elder. Pero naamtaan lanlamang na saray elder so ginawa to. Nen kinatongtong da tan impaimano dad sikato iray ebidensya na ginawa ton kasalanan, inamin to tan singa paneermenan to met ya maong so ginawa to. Pero duga la kasi itan pian nibaga na saray elder ya sikatoy talagan magbabawi? Andi, aliwan ermen labat so basiyan na saray elder ya mamemben ed ontan ya kaso. Dakel ni kaukolan dan ikonsidera. Singa bilang, aliwan aminpinsan so ginawa ton kasalanan, noagta binmayag na dakel ya taon. Agto impatua so kasalanan to. Inamin to labat nen kinatongtong la na saray elder. Kanian pian naamtaan na saray elder ya sikatoy talagan magbabawi, kaukolan dan nanengneng ya anguman lay panagnonot, kagagawa, tan ugali to. (Basaen so 2 Corinto 7:11.) Siempre kaukolan so andukey ya panaon pian nipanengneng to iratan ya pananguman. Lapud satan, baleg so posibilidad ya sikatoy naekal ed kongregasyon tan makapawil labat no paneknekan to ya talagan magbabawi la.—1 Cor. 5:11-13; 6:9, 10.

18. Panon ya nipanengneng na sakey ya adispelo ya sikatoy talagan magbabawi la, tan antoy resulta no ontan so gawaen to?

¹⁸ Pian nipanengneng na sakey ya adispelo ya sikatoy talagan magbabawi, nepeg ya lanang ya miaral tan unoren toy bilin na saray elder ed sikato ya lanang ya manpikasi tan man-personal study. Ontan met, iwasan to la so amin ya nayarin pansengegan na pankasalanan to lamet. No gawaen toy anggaay nayarian to pian naapiger so relasyon tod si Jehova, sikatoy makaseguro ya mabulos ya perdonaen nen Jehova, tan makapawil  lanlamang ed kongregasyon. Siempre, tatandaan na saray elder ya nanduruma so kada kaso, tan ag-ira manggagawa na agmakatunongan iran totontonen parad ipawil na sakey a nankasalanan.

19. Antoy labay ya ibaga na tuan panagbabawi? (Ezequiel 33:14-16)

¹⁹ Naaralan tayo ya say tuan panagbabawi et aglabat pangibaga ya maermen tayod ginawa tayon kasalanan. Pian nipanengneng tayo ya talagan magbabawi tayo, kaukolan tayon umanen so panagnonot, kagagawa, tan ugali tayo. Agtayo met la uuliten so ginawa tayon kasalanan tan gawaen tayoy anggaay nayarian tayon unoren iray ganggan nen Jehova. (Basaen so Ezequiel 33:14-16.) No say sakey et akagawa na kasalanan, nepeg ya say manunan sankanonot to et no panon ton napapawil so relasyon tod si Jehova.

20-21. Panon tayon natulongan so kaaro tayo no akagawa na seryoson kasalanan?

²⁰ Oniay imbaga nen Jesus ya sakey a rason no akin ya linma diad dalin: “Linma ak dia pian pasesegen a magbabawi iray makasalanan.” (Luc. 5:32) Singa si Jesus, labay tayo met ya magbabawi iray nankasalanan. Panon to no naamtaan mo ya akagawa na seryoson kasalanan so kaarom? Antoy gawaen mo?

²¹ Mas lalon napahamak so kaaro tayo no salien tayon iyamot so kasalanan to. Diad tua, agtayo itan niyamot ta amin et sankanengneng nen Jehova. (Pro. 5:21, 22; 28:13) Natulongan moy kaarom no pasesegen mo ya onkerew na tulong ed saray elder ta labalabay day ontulong. No agto labay ya ipatua, sika la so nepeg ya mangibaga ed saray elder. No ontan so gawaen mo, ipapanengneng mo ya talagan labay mon natulongan so kaarom. Tandaan mo ya satan ya gawaen mo so posiblin mangisalba ed relasyon to ed si Jehova!

22. Antoy aralen tayo ed ontumbok ya artikulo?

²² Panon to balet no say sakey et talagan ambelat so ginawa ton kasalanan tan abaybayag to lan gagawaen itan kanian nandesisyon iray elder ya sikatoy kaukolan ya dispeloen? Labay to kasin ibaga, agda impatnag so panangasi ed sikato? Pantongtongan tayo ed ontumbok ya artikulo so mapangasin panagdisiplina nen Aman Jehova ed saray nankasalanan tan no panon tayon naalig so panangasi to.