No Panon Kan Nawalaan na Kakaaro

“SAY PAKAWALAAY SAKEY A KAARO LEGAY PAMBILAY NA SAKEY SO MAKAPADINAYEW LA; NO DUARA ET DAKDAKEL LA; NO TALORA ET TALAGAN NIKADKADUMA LA.”​—Henry Brooks Adams.

PAPANENGNENG na ontan a balikas a mataltalag so tuan kakaaro. Mabetbet a saray komenton singa say “Anggapoy napiregan ko,” “Anggapo labat lay napanmatalkan ko,” odino “Say maapit a kaarok et say asok” so narerengel manlapud totoon begtebegtew a pianap day pikakaaro.

Say pakawalaan tan pamasiansia na manbayag iran pikakaaro et sakey ya angat. Imparungtal na surbi na espisipikon grupo a “diad Estados Unidos et 25 porsiento na saray wala la’d edad so manasagmak na ‘pirmin inkabegtebegtew’ tan . . . kapaldua ed populasyon na Pransya so akasagmak la na graben pambukbukor.” Say biglan indaak na saray dating club tan computer chat rooms tan say indakel na patalastas ed dyaryo na saramay manaanap na nakaiba so pakapatnagan a pirawat na totooy pakapilimog ed too.

Aglambengat aapektoan na inkabegtebegtew so kanonotan na too noagta pati laman to, so kuan nen Dr. David Weeks, sakey a neuropsychologist. “Dakel so pasientik a napapagaan lapud katatakot tan depresyon a nibaga bilang begtebegtew. Walaray pisiglaotan na pirmin depresyon ed pirmin inkabegtebegtew.”

Mansusumpal ed pambukbukor a pambibilay so dakerakel a totoo lapud diborsio tan kabubuyak na bilay na pamilya. Say konklusyon na surbi ya agawa ed Britanya diad kagapo na koma-21 siglo et onlampas ni’d 30 porsiento na populasyon na saman a nasyon so napibilang ed saray mansusulon sankaabungan.

Impasakbay la na apuyanan a Kasulatan a say awawey ya inkasiblet so kasmak dia “ed saray kaunoran ya agew.” (2 Timoteo 3:1-5) Ompapatnag a mas dakel niray interesado ed materyal a kaykayarian, a singa say  abung odino kotsi, odino diad saray trabaho ra nen say pikaaro ed arum a totoo. Inkuan na autor a si Anthony Storr: “Imbes ya akasentro ed asawa tan ananak, saray bilay da so niyapasakey la ed pantratrabahoan da.”

Agnabaybayaran Iray Tuan Kakaaro

Mandedependin tuloy so kualidad na bilay mo ed kualidad na saray pikakaarom. Mabetbet a saramay manbibilay a bukor so agmaliket lapud andian ira na kaaron panginabangan da’d saray kayarian tan kanonotan da. Tua iray salita nen Jesu-Kristo: “Lalo a mapalar [“maliket,” NW] so mangiter nen say mangawat.” (Gawa 20:35) Nidanet iyan katuaan ed insulat na taga-Inglateran manag-anlong a si George Byron: “Amin a makagamor na gayaga so nepeg a manginabang ed satan.”

Anto so sakey a kaaro? Uukeran na sakey a dik­syonaryo so sakey a kaaro bilang “sakey a nisiglaot ed sananey lapud aro odino galang.” Niwanwan na tuan kaaro iray kaisipan mo ed makagungguna iran bengatla. Napaseseg tan napabiskeg to ka diad saray panaon a walaan kay pankaukolan. Sikato ni ingen so miambegya ed sika. Inkuan nen Arin Solomon: “Say [tuan] kaaro mangaro ed saray amin a panaon, et say agi nianak nipaakar ed kasumlangan.” (Uliran 17:17) Bangta mabetbet ya onaabeba so balor na saray materyal a bengatla diad ilalabas na panaon, say tuan pikakaaro so ombulaslas tan onelet diad ilabas na panaon.

Sisimbawaen na kasulatan iray Kristiano a ‘palaknaben’ so panangaro ra. (2 Corinto 6:13, NW) Walay kakabatan ed pagmaliw ya interesado ed arum. Diad Eclesiastes 11:1, 2 et nabasa tayo: “Ibantak mo so tinapay mo ed tapew na saray danum; ta sikato so naromog mo ed kayari na saray dakel ya agew. Mangiter ka na apag ed pitora, on, ed walora ni; ta agmo amta no anto a mauges so wala naani ed tapew na dalin.” Panon ya onaaplika iyan prinsipyo no nipaakar ed pikakaaro? No dakel so kaarom, nayarin arum ed sikara so ontulong ed sika sano walaray problemam.

Saray tuan kaaro so salimbeng ed sika diad sakey nin dalan. “Matoor so saray sugat na kaaro,” kuan na Uliran 27:6. Anggaman pigaran totoo so nayarin mangomenda ed sika, saray tuan kaaro lambengat so tekep na kagalangan a mangipabitar ed seryoson akalingoan mo insan positibon manimbawa ed sika diad maaron dalan.​—Uliran 28:23.

Saray maong tan maapit a kaaro so nibilang ed saramay nikadkaduman regalo a walaan na positibon impluensia ed sika. Diad kapitulo 10 na Saray Gawa, nabasa tayo so sakey a salaysay nipaakar ed bilay na opisyal na Romanon sundalo a si Cornelio, a pinakabatan na anghel a nadngel iray pikakasi to. Diad panatalaran ed ibisita nen apostol Pedro, ‘tinipon nen Cornelio iray kakanayon tan kakaaro ton pinabpabli.’ Saraman a maapit a kaaro nen Cornelio so kabiangan ed saray inmunan ag-agalsiman a Gentil ya angawat ed maong a balita tan alanaan na masanton espiritu, a walaay ilalon miuley ed si Kristo diad Panarian na Dios. Agaylan  bendision iman parad saray maapit a kaaro nen Cornelio!​—Gawa 10:24, 44.

Balet panon mon nigapo so pikaaro? Say Biblia, a dakel so nibaga to nipaakar ed pikakaaro, so onebat ed praktikal a simbawa. (Nengnengen so kahon ed leksab.)

NO INER SO PAKAWALAAN MO NA TUAN KAKAARO

Say sankaabigan a pasen ta pian nawalaay tuan kakaaro et diad loob na Kristianon kongregasyon. Unona ed amin, niwala so pankanawnawan nakaarom si Jehova, say Manamalsam tan mangatatawen ya Amam, tan si Jesu-Kristo, a Manangilaban mo. “Andian so too na babaleg ya aro nen saya, a sakey a too italaga to so bilay to nipaakar ed saray kakaaro to,” inkuan nen Jesus, a mikakaaro ed sika. (Juan 15:13, 15) Diad pikaaro ed si Jehova tan ed si Jesu-Kristo, napaseguroan kan sikaray ‘mangawat ed sika ed saray ayaman ya andi-anggaan.’ On, say pikakaaro ed si Jehova tan si Jesus et mansumpal ed andi-anggaan a bilay.​—Lucas 16:9; Juan 17:3.

Panon mon nagamoran so maapit a pikakaaro ra? Saray kakaukolanen ed pagmaliw a sankaili ed tolda nen Jehova bilang sakey ed kakaaro to so nidatak ed koma-15 na Salmo. Nengnengen mo itan ed Bibliam, tan basaen iray limaran bersikulo na satan a salmo. Niarum ni, inkuan nen Jesu-Kristo: “Sikayo so kakaarok, no gawaen yo so saray bengatla ya ingganggan ko ed sikayo.”​—Juan 15:14.

On, diad maalwar a panaral tan pangiyaplika ed panangiwanwan a walad Salitay Dios, say  Biblia, nipapanengneng mon labay moy magmaliw a kaaro nen Jehova tan si Jesus. Lapud saya, nepeg kan onatendi met a regular ed saray Kristianon miting, a ditan ninanabang so pikakabat nen Jehova a Dios. No matoor mon iyapasakey so itatalineng mo ed si Jehova, sika so napaapit ed sikato tan ed Anak to.

Diad saray miting et nakabkabat moray indibidual a mangaaro ed si Jehova tan mangipapatnag na saray bunga na espiritu​—aro, gayaga, deen, panagtepel, kaabigan, kamaongan, pananisia, tayadno, tan dangka​—ed bilay da. (Galacia 5:22, 23) No masimoon kan nawalaan na saray kaaro tan agmanbegtebegtew, onatendi ka ed saray Kristianon pantitipon a kada simba. Diad panggawam na ontan et wala ka ed dugan pasen tan dugan panaon pian nabayuboan moy manbayag iran pikakaaro ed abenditon totoo na Dios.

KAKAARO ED ANDO LAN ANDO

Say tuan pikakaaro so makapakelaw a regalon manlalapud si Jehova a Dios. Nanengneng itan ed mismon personalidad tan inka-Dios to. Lapud maaro tan mabunlok ya awawey to et pinano to la so dalin na intelihenti iran pinalsa a nakaarom. Milimog ed kaparam a Kristianos. Pasesegen mo ra. Mikimey ed sikara diad ministeryo. Naynay a manpikasi kan kaiba ira tan parad sikara. Diad ontan et naalig mo si Jehova tan say Anak to, si Jesu-Kristo.

Say pikakaaro et sakey a langkap a nayarin niiter tan naawat na amin. Diad asingger ya arapen et lalon naparakel moy kakaarom. Makapikaaro ka ed minilyon a manbibilay natan, ontan met ed saramay inatey la diad apalabas iran kailalakan, a manatalaran ed kioli sano “say patey et linmabas la.” (Apocalipsis 21:4; Juan 5:28, 29) Panggunaetan mo la natan so pagmaliw a makaaro, tan mikaaro ed saramay mangaaro ed si Jehova. Gegemtanen so pikakaaro ed si Jehova a Dios tan ed si Jesu-Kristo diad italineng ed apuyanan a Salitay Dios. Diad ontan et magnayon ya agka lan balot magmaliw a begtebegtew.

[Kahon/Saray litrato ed pahina 22, 23]

ANEMIRAN KUNDANG ED MANBAYAG A PIKAKAARO

1. MAGMALIW KAN KAARO. Si Abraham so atawag bilang “kaaro na Dios” lapud agnagiing a pananisia to. (Santiago 2:23) Balet wala ni kaaruman a rason. Kuan na Biblia ya impatnag nen Abraham so panangaro to ed Dios. (2 Awaran 20:7) Sikato lay nambulon tan impaamta to ed si Jehova iray liknaan to. (Genesis 18:20-33) On, nakaukolan so inkamabulon ta pian nipatnag mon makaaro ka. Inkuan nen Jesus: “Mangiter kayo, et naikdan kayo.” (Lucas 6:38) Say salitan makapaseseg odino say panulong so nayarin bini a panlapuan na malmalet a pankaaroan. Aminsan et inkuan nen Amerikanon essayist a si Ralph Waldo Emerson: “Say mogmon dalan pian nawalaay kaaro et kaukolan a magmaliw ka met a kaaro.”

2. MANGIPANAON PIAN NABAYUBOAN SO PIKAKAARO. Pilalek na maslak a totoon nagunggunaan ed pikakaaro. Ingen, sikaray okupadon tuloy pian mangigana na importantin panaon. Papasesegen itayo na Roma 12:15, 16 a milikna itayo ed liket tan itatalona, saray kaermenan tan insaew na arum. Kuanto: “Mililiket kayo ed saray manliket, minanangis kayo ed saray mannangis. Mankakasakey kayo ed kanonotan.” Anggaman sakey ya okupadon too si Jesu-Kristo, sikato so lawas angiganay panaon parad kaaro to. (Marcos 6:31-34) Nodnonoten, say pikakaaro et singa sakey a masitas a manrosas, a mankakaukolan a nasalog tan nabayuboan pian ombuna​—tan kakaukolanen na satan so panaon.

3. ONTALINENG SANO MANSASALITA SO ARUM. Mabetbet a nainomayan a mikaaro iray maong ya ontalineng. Oniay kuan nen babangatan a Santiago: “Amin a too masiglat komon ya ondengel, mapalna ed pansalita, mairap a manpasnok.” (Santiago 1:19) Sano mitotongtong ka ed arum, ipanengneng moy personal ya interes mo ed saray liknaan da. Pasesegen moran itongtong day nipaakar ed inkasikara. Unona ka lan mangipanengneng na galang ed sikara. (Roma 12:10) Diad ontan et labay da kan nakaulop. Mipadpara, no sosoloen mo so kada tongtongan, odino naynay mon ipasirayew so inkasika, nairapan kan mananap na mabulos ya ontalineng odino mangiyansakit ed saray liknaan tan pankaukolan mo.

4. MAMERDONA. Aminsan et inkuan nen Jesus ed si Pedro a lawas akaparaan a mamerdona “angga ed maminpitomplo a pito.” (Mateo 18:21, 22) Say tuan kaaro et mainomay a mamalabas ed saray kakulangan. Diad pangiyilustra: Walaray agda labay so mangan na saray seresa lapud angkekelanting so bukel na saratan. Balet, saramay labalabay da iyan prutas so agmakakaimano ed saratan a bukel. Saray tuan kaaro so naaaro lapud maabig iran ugali ra; saray kakulangan da so papalabasen. Sinimbawa itayo nen Pablo: “Mantetepelan so sakey tan sakey, tan manpeperdonaan so balang sakey.” (Colosas 3:13) Saramay amta ra so mamerdona et napansiansia daray kaaro ra.

5. IGALANG SO PRIVACY NA ARUM. Amin so mankakaukolan na privacy, ontan met ed kakaarom. Makabat so ibabaga na Uliran 25:17: “Say salim matalag komon ed abung na kaabay mo, ompan natama ed sika, tan gulaen to ka.” Kanian, magmaliw a makatunongan ed kabetbet tan karukey na ipapasyar ed kakaarom. Paliisay pagmaliw a madomina, a sengegay panimon. Magmaliw a makabat sano ibabalikas moray personal a panlabayan tan opinyon mo ed saray pamaakaran. Saya so ontulong ed makarepresko tan maliket a pikakaaro.

6. MAGMALIW A MABUNLOK. Saray pikakaaro so nabayuboan diad panamegley na inkamabunlok. Say simbawa nen apostol Pablo et ‘magmaliw a mapalangkap tan mainomay a mangiter.’ (1 Timoteo 6:18) Singa bilang, inabang iray makapaseseg a salita ed arum. (Uliran 11:25) Diad panagsalita et bulos a mangiter na masimoon a komendasyon tan panamabiskeg. Sano ipanengneng moy puron interes ed pankaabigan na arum, napaasingger ira ed sika. Nonot mo no antoy nagawaan mo parad sikara imbes a say nagawaan da parad sika.