Abraham—Ehemplo na Pananisia
Abraham—Ehemplo na Pananisia
“[Si Abraham so] ama na amin day manisia.”—ROMA 4:11.
1, 2. (a) Panon a nanonodnotan si Abraham ed limog na saray tuan Kristiano natan? (b) Akin ya atawag si Abraham ya “ama na amin day manisia”?
SIKATO so inmunan-ateng na sakey a mabiskeg a nasyon, sakey a propeta, negosyante, lider. Ingen, diad limog na saray Kristiano natan, sikato so sankaabigan a nanodnonotan lapud kalidad ya amakiwas ed si Jehova a Dios a manmoria ed sikato bilang kaaro—say agnatenyeg a pananisia to. (Isaias 41:8; Santiago 2:23) Say ngaran to et Abraham, tan sikatoy tinawag na Biblia ya “ama na amin day manisia.”—Roma 4:11.
2 Agta angipatnag met na pananisia iray lalaki ya akauna nen si Abraham, a singa si Abel, Enoc, tan Noe? On, balet dia ed si Abraham so akisipanan pian nabendisyonan so amin a nasyones ed dalin. (Genesis 22:18) Kanian sikato so nagmaliw a piguratibon ama na amin a manisia ed insipan a Bini. (Galacia 3:8, 9) Diad ontan a laknab et nayarin ipasen si Abraham bilang ama tayo, lapud say pananisia to so onkanan ehemplo a kaukolan ya aligen. Say interon bilay to so nayarin moriaen a pakapatnagan na pananisia, lapud nansiansia itan ed dakerakel a subok tan pakasalsalian. On, sakbay ni na inkidunget nen Abraham ed nayarin natawag a sankagrabian a subok ed pananisia—say ganggan ya ibagat so ilalak ton si Isaac—pinaneknekan la nen Abraham so pananisia to ed dakel iran ankelag ya impakasalsalian. (Genesis 22:1, 2) Usisaen tayo pa so pigara ed saratan ya akaunan subok ed pananisia to tan imanoen tayo no antoran leksion so naaralan tayo natan.
Say Ganggan ya Ontaynan ed Ur
3. Anto so ibabaga ed sikatayo na Biblia nipaakar ed abenegan nen Abram?
3 Diad Genesis 11:26 so primeron akasalambitan ed sikatayo na Biblia nipaakar ed si Abram (akabat ed saginonor bilang Abraham), ya oniay nikuan: “Si Tare nambilay na pitomplo a taon, insan tora inilalak di Abram, Nahor, tan Aran.” Si Abram et kapolian na matakot ed Dios a si Sem. (Genesis 11:10-24) Unong ed Genesis 11:31, nanayam si Abram a kaiba so pamilya to diad maaligwas ya “Ur na saray Caldeanos,” sakey a syudad a datin walad bukig na Ilog Eufrates. * Kanian sikatoy agbinmaleg bilang sakey a manteteyengteyeng a manaayam ed tolda noagta bilang sakey a nanlapud syudad a maal-aligwas. Nasaliw iray imported a lako diad saray lakoan na Ur. Atalunton ed karsada iray apintaan ya abung a walaay 14 a kuarto tan walaay suplay na danum ed mismon loob na saratan.
4. (a) Antoran angat so impaarap na Ur ed saray mandadayew ed tuan Dios? (b) Panon a naagamil nen Abram so pananisia ed si Jehova?
4 Nilikud ed amin a materyal a bentaha na Ur, satan so angipaarap na pirmin angat ed siopaman a malabay a manlingkor ed tuan Dios. Satan so syudad a nigalet a maong ed idolatriya tan anito. On, sankanengneng ed kaliberliber na satan so ataragey a templo ya uusaren a mangigalang ed si Nanna, say dios-a-bulan. Maseguron adetdetan a maong si Abram ed sayan makapabanday a panagdayew, pati say pananesdes na arum ed saray kakanayon to. Unong ed pigaran tradisyon na Judio, say ama nen Abram, a si Tare, so managgawa a mismo na saray talintao. (Josue 24:2, 14, 15) Antokaman so kipapasen, si Abram so ag-angagamil na makapabaing a palson panagdayew. Mabilay ni so masiken lan laki to ed pueg a si Sem, a maseguron anginabang ed pikakabat to nipaakar ed tuan Dios. Bilang resulta, si Abram so angagamil na pananisia ed si Jehova, aliwan ed si Nanna!—Galacia 3:6.
Sakey a Subok ed Pananisia
5. Anton ganggan tan sipan so inter na Dios ed si Abram legan a sikatoy wala ni’d Ur?
5 Niiyan ed subok so pananisia nen Abram. Pinmatnag so Dios ed sikato tan oniay ingganggan To: “Paway ka dia ed dalin mo, tan onarawi ka ed saray kakanayon mo, taynan ka ed abung nen amam ta onla ka ya angga ed sakey a dalin ya iturok ed sika: Tan dia ed sika so panggawaan ko na sakey a baleg a nasyon, tan papalaren ta ka, tan gawaen so ngaran mo ya abalbaleg; et sika naani sakey a pomapalar: Bendisyonan ko naani so saray manpilalek na kapalaran mo, tan isambak so mangisamba ed sika: tan dia ed sika so pikapalaranan da naani na amin a pamilya dia ed dalin.”—Genesis 12:1-3; Gawa 7:2, 3.
6. Akin a kinaukolan ed biang nen Abram so peteg a pananisia diad itaynan to ed Ur?
6 Si Abram et masiken la tan andian ni ilalak. Panon so pagmaliw ton “baleg a nasyon”? Tan iner a dalin so inkibakian to? Diad saman et agni itan imbaga na Dios ed sikato. Kinaukolan sirin so peteg a pananisia ed biang nen Abram ya ontaynan ed maaligwas ya Ur tan amin a mainawan kabibilay ditan. Oniay inkuan na libron Family, Love and the Bible nipaakar ed kadaanan iran panaon: “Say sankagrabian ed amin a dusa ed sakey a membro na pamilya a nankasalanan na seryoson krimen et say pangitalirak ed sikato, a sikatoy ekalen dan ‘membro’ na pamilya. . . . Satan so rason no akin a nikadkaduman pakapatnagan itan na agnasuppiat a katutulok tan panagmatalek ed Dios sanen si Abraham, a tinmulok ed ganggan na Dios, so anaynan, aliwan ed bansa to labat, noagta ontan met ed kakanayon to.”
7. Panon a nayarin nidunget met iray Kristiano natan ed subsubok ya inkidungetan nensaman nen Abram?
7 Nayarin nipapaarap iray Kristiano natan ed mipadparan subok. Singa si Abram, nayarin nadedesdes itayon mangiyuna ed materyal iran pankaabigan imbes a saray teokratikon pamaakaran. (1 Juan 2:16) Nayarin susumpaen itayo na saray agmananisian kapamilyaan, pati say adispelosip iran kakanayon, a nayarin managyat ed sikatayo ed makapuy a panlilimog. (Mateo 10:34-36; 1 Corinto 5:11-13; 15:33) Sirin, si Abram so angipatnag na maabig ya ehemplo ed sikatayo. Inyuna to so pikakaaro ed si Jehova nen say amin a bengatla—anggan say relasyon ed pamilya. Agto ni amtan balot no panon, no kapigan, odino no iner so pakasumpalan na saray sipan na Dios. Anggaman kuan, sikato so mabulos a mangirisga ed bilay to nisesengeg ed saratan a sipan. Agaylan abig a panamaseseg iya pian iyuna tayo so Panarian ed mismon bilay tayo natan!—Mateo 6:33.
8. Anto so epekto na pananisia nen Abram ed saray asingger a kapamilyaan to, tan anto so nayarin naaralan na saray Kristiano ed saya?
8 Komusta balet iray asingger a kapamilyaan nen Abram? Say pananisia tan kombiksion nen Abram so maseguron walaay makapasagyat ya epekto ed akulaw to, si Sarai, tan say ulila lan kaanakan ton si Lot so apakiwas a mangunor ed ganggan na Dios ya ontaynan ed Ur. Diad saginonor et say agi nen Abram a si Nahor tan arum ed saray ilalak to so tinmaynan ed Ur tan nanayam ira ed Haran, a diman so nandayewan da ed si Jehova. (Genesis 24:1-4, 10, 31; 27:43; 29:4, 5) Agayla, anggan say ama nen Abram, a si Tare, so akila ed ilalak to! Kanian sikatoy tinukoy na Biblia, bilang ulo na pamilya, ya inmalis ed Canaan. (Genesis 11:31) Napanliketan tayo met kasi so aligwas no mataktika itayon manpulong ed saray kakanayon tayo?
9. Antoran panagparaan so ginawa nen Abram parad pambaroy to, tan akin a nayarin angilanor itan na panagsakripisyo?
9 Sakbay ya ompikal, dakerakel ni so kaukolan a gawaen nen Abram. Kaukolan ton ilako iray kayarian tan kagawaan to pian manaliw na saray tolda, kamelyo, tagano, tan nakaukolan iran uusaren. Nayarin alugin maong si Abram ed pinansyal lapud satan a kalimbuatan a panagparaan, balet sikato so maliket a tinmulok ed si Jehova. Agaylan makatantandan agew iman sanen akapamparaan la ra tan wala la’d paway na bakor na Ur so ulop nen Abram, ya ombuat la ran manbaroy! Diad indalan da ed gilig na Ilog Eufrates, nampaamianen-sagur so ulop na manbabaroy. Kayari na pigaran simba ya impanbiahe ra, a saknapen to so manga 1,000 kilometro, sinmabi ra ed sakey a syudad na mamaamianen a Mesopotamia a tinawag a Haran, say manunan tutundaan na saray ulop na manbabaroy.
10, 11. (a) Akin a nansiansia nin agano si Abram ed Haran? (b) Antoy nayarin nipaseseg ed saray Kristiano a mangaasikaso ed matakken lan atateng da?
10 Nampirmi si Abram ed Haran, nayarin lapud inkonsidera to so masiken lan ama to, si Tare. (Levitico 19:32) Dakel a Kristiano natan so walaan met na pribilehyo a mangasikaso ed matakken odino mansasakit lan atateng da, ya arum so kaukolan a manggaway panangiyarunsa pian nagawaan da itan. Sano kapilitan itan, sikara so napaseguroan a say maaron panangisakripisyo ra so “makapalikliket ed arap na Dios.”—1 Timoteo 5:4.
11 Linmabas so panaon. “Saray agew nen Tare duanlasus tan limay taon: Et si Tare inatey ed Haran.” Maseguron nanermenan a maong nen Abram iyan impatey, balet sanen asumpal lay impan-agogol da, sikato so binmuat a tampol. “Si Abram sinmipot unong na imbaga nen Jehova ed sikato: et si Lot akila ed sikato: et si Abram pitomplo tan lima so taon to nensaman nen sinmipot a pinmaway ed Haran. Si Abram impila to si Sarai ya asawa to, tan si Lot ya anak nen agi to a laki, tan amin a kayarian da a tiniptipon da, tan saray kakamarerwa a nalnala ra ed Haran; et nankurang ira ya onloob ed dalin na Canaan; et akasabi ra ed loob na dalin na Canaan.”—Genesis 11:32; 12:4, 5.
12. Anto so ginawa nen Abram legan a manaayam ira ed Haran?
12 Makapainteres a naimano a si Abram so ‘anipon na saray kayarian’ legan a walad Haran. Anggaman sikatoy nansakripisyo na materyal a bengabengatla ta pian makataynan ira ed Ur, si Abram so tinmaynan ed Haran bilang mayaman a too. Mabitar, saya so lapud panamendisyon na Dios. (Eclesiastes 5:19) Anggaman ag-isisipan na Dios so kayamanan ed amin a totoo to natan, sikato so matoor ed sipan to a mangitarya ed saray pankaukolan na saramay ‘anaynan na abung, ono agagin lalaki, ono agagin bibii’ nisesengeg ed Panarian. (Marcos 10:29, 30) Si Abram so ‘angala met na saray kamarerwa,’ salanti, sakey ya ulop na saray managlingkor. Ibabaga na Jerusalem Targum tan say Chaldee Paraphrase a si Abram so ‘namproselita.’ (Genesis 18:19) Kasin papakiwasen kayo na pananisia yo a mitongtong ed saray kakaabay, katrabaho, odino kaeskuela? Imbes a manpirmi tan lingwanan to la so igaganggan na Dios, inusar a maong nen Abram so panaon to diad Haran. Balet asabi la so panaon na itaynan to diman. “Kanian si Abram sinmipot unong na imbaga nen Jehova ed sikato.”—Genesis 12:4.
Imbeltang Diad Eufrates
13. Kapigan so imbeltang nen Abram ed Ilog na Eufrates, tan anto so kabaliksan na sayan inkiwas?
13 Kaukolan lamet a manbiahe si Abram. Sanen tinaynan da la so Haran, say ulop to so amasagur, a nambiahe ira na manga 90 kilometro. Nayarin sinmamar si Abram ed sakey a lugar ed basil na Eufrates manlapud kadaanan a sentro na negosyo ed Carchemish. Saya so manunan lugar a bebeltangan na saray manbabaroy. * Anton petsa so imbeltang na ulop nen Abram ed satan ya ilog? Ipapabitar na Biblia ya agawa itan 430 a taon sakbay na impaway na saray Judio manlapud Ehipto nen Nisan 14, 1513 K.K.P. Oniay kuan na Exodo 12:41: “Agawa a nen nasumpal so apat a lasus tan talomplo a taon, saman lanlamang ya agew agawa, ya amin so saray totoo nen Jehova tinmaynan ira’d man ed dalin ya Ehipto.” Mapatnag sirin a say Abrahamikon sipanan so inmepekto la nen Nisan 14, 1943 K.K.P., sanen matulok si Abram a binmeltang ed Eufrates.
14. (a) Anto so namomoria nen Abram panamegley na mata na pananisia to? (b) Diad anton pantalos a mas abendisyonan so totoo na Dios natan nen say si Abram?
14 Tinaynan nen Abram so sakey a maaligwas a syudad. Ingen, nailitrato to la ed kanonotan to so “syudad a walaan na tudtua iran pundasyon,” sakey a matunong ya uley ed katooan. (Hebreos 11:10, NW) On, tekep na daiset ya impormasyon et atebek la nen Abram so kagawa na gagala na Dios a manondon ed ompapatey a sankatooan. Natan, nabebendisyonan itayo na mas malaknab a pakatalos ed saray gagala na Dios nen say si Abram. (Uliran 4:18) Say “syudad,” odino uley na Panarian, ya iilaloan nen Abram nensaman et petepeteg la natan—niletneg la ed katawenan manlapu nen 1914. Agta nepeg itayo sirin a napakiwas a mangagamil na pananisia tan panagmatalek ed si Jehova?
Ginmapo so Temporaryon Impanayam Diad Insipan a Dalin
15, 16. (a) Akin a kinaukolan so pakpel ed biang nen Abram pian nipaalagey to so altar a parad si Jehova? (b) Panon so pakapampakpel na saray Kristiano natan a singa si Abram?
15 Oniay ibabaga na Genesis 12:5, 6: “Et akasabi ra ed loob na dalin na Canaan; et si Abram binatak to so dalin ya anggad lugar a Siquem, angga ed talugtog na More.” Say Siquem et 50 kilometro ya amianen na Jerusalem tan walad mabunan patar ya adeskribe bilang say “paraiso ed masanton dalin.” Balet, ‘diad saman a panaon et saray Canaaneo so walad dalin.’ Lapud mauge-uges so moralidad na saray Canaanita, si Abram so nanalwar a maong pian nasalimbengan so pamilya to manlapud makaderal ya impluensya ra.—Exodo 34:11-16.
16 Diad komaduan danay, “pinmanengneng si Jehova ed Abram, tan inkuan to, Dia ed ilalak mo so pangiteran ko naani ed sayan dalin.” Agaylan makapaliket! Siempre, kinaukolan so pananisia ed biang nen Abram pian panliketan to so bengatlan panggayagaan lambengat na saray ilalak to ed arapen. Anggaman ontan, bilang ebat et “angipaalagey si Abram na panagbagatan ya onkana ed Jehova a pinmanengneng ed sikato.” (Genesis 12:7) Isusuheri na sakey ya iskolar na Biblia: “Say pangipaalagey [na] altar ed dalin so diad tua et pormal a nengneng na pangayarian ed satan unong ed sakey a kanepegan ya agegemtan lapud impangagamil na pananisia.” Inkakpel met so pangipaalagey na ontan ya altar. Andi-duaruwa, say nengneng na sayan altar so indatak ed saginonor na Ganggan a sipanan, a gawa ed natural (agtinapsing) a batobato. (Exodo 20:24, 25) Makapasagyat so pidumaan na itsura na satan ed saray altar na saray Canaanita. Si Abram sirin so makpel a tinmalindeg ed publiko bilang managdayew ed tuan Dios, a Jehova, ya impaarap toy inkasikato ed isusumpa tan posiblin pakarisgo. Komusta tayo met natan? Wala kasi ed sikatayo—nagkalautla ed saray kalangweran—so masuyat a mangipaamta ed saray kakaabay odino kaeskuela a mandadayew itayo ed si Jehova? Napabiskeg itayo komon ed makpel ya ehemplo nen Abram pian panliketan so impagmaliw tayon lingkor nen Jehova!
17. Panon a pinaneknekan nen Abram so impagmaliw ton manangipulong ed ngaran na Dios, tan anto so ipapanonot na saya ed saray Kristiano natan?
17 Inerman so laen nen Abram, lawas manunaan ed sikato so panagdayew ed si Jehova. “Et tinmaynan diman a linma ed palandey a wala ed bukbukig na Betel, et binuskag to’d man so abung-abung to ya abel, a nibanda ed sagur to so Betel, tan nibanda ed bukig to so Hai: et diman angipaalagey na panagbagatan ya onkana ed Jehova, tan tinmawtawag ed ngaran nen Jehova.” (Genesis 12:8) Say Hebreon balikas a “tinmawtawag ed ngaran nen Jehova” so mankabaliksan met na “iyabawag (ipulong) so ngaran.” Andi-duaruwa, makpel ya inyabawag nen Abram so ngaran nen Jehova ed saray Canaanita a walad kaliberliber to. (Genesis 14:22-24) Saya so mangipapanonot ed obligasyon tayo a nawalaan na malaknab nin pibibiang no posibli ed ‘panangiwakawak na ngaran to’ natan.— Hebreos 13:15; Roma 10:10.
18. Anto so siglaotan nen Abram ed saray manaayam ed Canaan?
18 Si Abram so agnambayag ed dinanman ed saratan a pasen. “Et si Abram intuloy to so akar to ni ya amaarap ed dapit abalaten [Negeb]”—say medyo amagan lugar ed abalaten na saray kapalandeyan na Juda. (Genesis 12:9) Diad impanalis-alis to tan diad impansiansia to bilang managdayew ed si Jehova ed kada balon lugar a laen to, si Abram tan say sankaabungan to so “mapublikon angiyabawag a sankaili ira tan temporaryo iran manaayam ed dalin.” (Hebreos 11:13, NW) Diad amin a panaon et ag-ira akimogelmogel ed saray paganon kakaabay da. Saray Kristiano met natan so nepeg a mansiansian ‘ag-taga mundo.’ (Juan 17:16) Anggaman mapangasi tan maong itayo ed saray kakaabay tan katrabaho tayo, maalwar itayo ya agnigalet ed walnan mangipapatnag na espiritu na mundo a nisian ed Dios.—Efeso 2:2, 3.
19. (a) Akin a say bilay a panteteyengteyeng so angipaarap na saray angat ed si Abram tan si Sarai? (b) Anto niran angat so manatalaran ed si Abram?
19 Agtayo lilingwanan a mairap ed biang nen Abram odino si Sarai so onadapta ed mairap a kipapasen na bilay bilang manteteyengteyeng. Saray produkto na pulok da so tataganoen da imbes a mansaliw ira ed sakey a lakoan ed Ur a napnoy sasaliwen; nanayam ira ed saray tolda imbes ed alay abig ya ayaman. (Hebreos 11:9) Okupado so bilay nen Abram; dakel so kaukolan ton gawaen diad pangasikaso ed saray pulok tan saray lingkor to. Maseguron ginawa nen Sarai iray kimey a gendat lan gagawaen na bibii ed satan a kultura: panmasa na arina, panluto na tinapay, pan-inaramey, pandait. (Genesis 18:6, 7; 2 Arari 23:7; Uliran 31:19; Ezequiel 13:18) Siansia, wala niray pakasalsalian a nagawa ed arapen. Agmanbayag et nidunget si Abram tan say sankaabungan to ed sakey a kipapasen a mameligro ed mismon bilay da! Kasin mansiansia nin mabiskeg so pananisia nen Abram ed satan ya angat?
[Saray paimano ed leksab]
^ par. 3 Anggaman onaagus natan so Eufrates ed ngalngali 16 a kilometro ed bukig na datin kawalaan na Ur, ipapatnag na ebidensya a diad panaon nensaman et say ilog so onaagus labat ed bandad sagur na syudad. Kanian, si Abram so atukoy ed saginonor bilang nanlapud “nibaliw na Ilog [Eufrates].”—Josue 24:3.
^ par. 13 Kayari na saray siglo, si Arin Ashurnasirpal II na Asirya so angusar na saray balsa pian makabaliw ed Eufrates ya asingger ed Carchemish. Anggapo so ibabaga na Biblia no nanggawa ni si Abram na saray balsa odino sikaran sankakaulop so basta binmaliw labat.
Kasin Naimano Yo?
• Akin ya atawag si Abram bilang “ama na amin day manisia”?
• Akin a kinaukolan so pananisia ed biang nen Abram ya ontaynan ed Ur na saray Caldeo?
• Panon ya impatnag nen Abram ya inyuna to so panagdayew ed si Jehova?
[Tepetepet Parad Panagaral]
[Mapa ed pahina 16]
(Parad aktual a format, nengnengen so publikasyon)
SAY BINAROY NEN ABRAM
Ur
Haran
Carchemish
CANAAN
Great Sea
[Credit Line]
Nibase ed sakey a mapa a walad kanepegan na Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. tan Survey of Israel
[Litrato ed pahina 15]
Kinaukolan so pananisia ed biang nen Abram pian taynan so komportablin panagbilay diad Ur
[Litrato ed pahina 18]
Diad impanayam da ed saray tolda, si Abram tan say sankaabungan to so “mapublikon angiyabawag a sankaili ira tan temporaryon manaayam”