Peteg Kasin Nakaukolan Tayo so Arum a Totoo?

“SANO usisaen tayo so kabibilay tan saray aktibidad tayo, tampol tayon naimano ya amin lawarin kiwas tan pilalek tayo so maapit a nisisiglaot ed kiwawala na arum a totoo,” so inkuan na bantog a sientistan si Albert Einstein. Inkuan to ni: “Sikatayoy mamangan na tagano a pinawala na arum, mansusulong na kawes a ginawa na arum, manaayam ed kaabungan ya impaalagey na arum. . . . Ontan a talaga so sakey a too tan wala so kakanaan to, aliwan lapud kipapasen to bilang indibidual, noagta bilang sakey a membro na baleg a komunidad na too, a mangitonton ed pakawalaan to na materyal tan espiritual manlapud inkiyanak ya anggad ipapatey.”

Kaslakan a naiimano ed limog na ayayep so nikasiporan lan panuulop. Saray elepanti so mankakaulop a naynay inerman so arapen da, a maalwar dan proprotektaan so kilaw da. Saray leon a kabatyan so saniiban manaanap na buagen da tan inanabang da ed saray kalakian. Saray dolphin so saniiban manggagalaw tan mamoprotekta ni ingen ed arum ya ayayep odino saray naiirapan ya onlangoy.

Balet, diad limog na totoo et walay inklinasyon a naiimano na saray manaaral nipaakar ed saray siglaotan ed sosyedad na totoo a sengegan na ompapalalon kapagaan. Unong ed sakey a peryodiko a nipalapag diad Mexico, arum a sientista so manisia a “say dakel a taon a pambubukbukor tan say kakukusbo na bilay ed komunidad et walaay makaderal ya epekto ed sosyedad na E.U.” Inkuan na peryodiko a “say inkaaligwas na bansa so akadependi ed malaknab a pananguman ed sosyedad, a manasaglawi ed kipawil na bilay ed komunidad.”

Nagkalautlan onkakasmak iyan problema ed limog na saramay manaayam ed maaligwas a daldalin. Maples so idarakel na saramay malabay a manbukbukor. Kaliktan na totoo so ‘manbilay ed inkasikaran dili’ tan agda labay a sikaray ‘pibabalian na arum.’ Momoriaen a say onian awawey so sengegan no akin a say sosyedad na too so lalon mainomay a nawalaan na saray problema ed emosyon, depresyon, tan tendensian pambikkel.

Nipaakar ed saya, oniay inkuan nen Dr. Daniel Goleman: “Say isisian ed sosyedad​—kanonotan a say sakey a too et anggapoy napangibesngawan toy nalilikna to odino maapit a napilimogan to​—so mamapaloor ed posiblin pansakit odino ipapatey.” Inkuan na sakey a report a nipalapag diad dyurnal a Science a say isisian ed sosyedad ‘so mipara ed karakel na ompapatey ed bisyon panagsigarilyo, atagey a presyon na dala, atagey a kolesterol, sobran taba, tan kakulangan na pisikal ya ehersisyo.’

Kanian, lapud nanduruman rason, talagan nakaukolan tayo so arum a totoo. Ag-itayo makapambilay a bukbukor. Kanian panon a naresolbi so problema ed pambukbukor? Anto so mangiiter na tuan kabaliksan ed bilay na dakel? Say onsublay ya artikulo so mangebat ed saratan a tepet.

[Blurb ed pahina 3]

“Amin lawarin kiwas tan pilalek tayo so maapit a nisisiglaot ed kiwawala na arum a totoo.”​—Albert Einstein