Say Karakpan na Palsa nen Jehova

‘Agbalot Ontunda so Tiagew tan Panaoy Ambetel’

MANSASNIT so petang na agew ya onsisinag diad desierto. Diad arum a parte na dalin, satan so mamapawalay petang kayari na ambetebetel a panaon. On, say petang na agew so sakey ed saray manunan sengegan na saray klima tan tiempo.

Nandurumay kipapasen na tiempo diad interon globo. Balet panon a mangaapekta ed sika iray tiempo? Kasin panliliketan mo so makaparepreskon panaon na primabera sano nanenengneng mon mansisimit laray kakiewan tan ombubuskag laray rosas? Anto so naliknam nipaakar ed balibali iran panaon ed labi legan na tiagew? Kasin panggagayagaan mo so makapaligsan panaon na otonyo a mansasalat na saray kolor iray mararakep a bulong? Kasin naiinawaan ka ed pakakanengneng ed katakelan ya asakbongan na niebe?

Anto so mamapawala na saray tiempo? Diad antikey, say bangking a posisyon na dalin. Say axis a pantetelekan na satan so binmangking na manga 23.5 degree unong ed orbital plane na dalin diad paliber na agew. No agbinmangking so axis na dalin, agniwala iray tiempo. Magmaliw ya apasakey so klima diad amin a panaon. Saya so mangapekta ed tantanaman tan ed sikulo na panagbunga na saratan.

Napaneknekan na sakey a say pantutumbokan na saray tiempo so denesinyo na Manamalsa. Oniay matukotukoy ya inkuan na salmista nipaakar ed si Jehova a Dios: “Sika inyan mo ya amin so saray keteketegan na dalin: sika ginawam so tiagew tan mamauran.”​—Salmo 74:17. *

Manlapud dalin a kawalaan na toon mangiimaton, saray nanengneng a bengatla ed tawen so eksakton panatandaan ed saray tiempo. Sanen pinalsa na Dios so solar system tayo, oniay ingganggan to: “Onlesa komon so saray silesilew dia ed firmamento na tawen . . . , tan sikara so pinagkatanda, a nipaakar ed panpanaon, tan nipaakar ed saray agew, tan tao-taon.” (Genesis 1:14) Diad loob na sakey taon ya itetelek na dalin ed orbit et nasasabi na satan so duaran pasen a ditan et direktan akapetek so banwa ed ekuwador diad kaugtoan. Saratan a nagagawa so tatawagen ya equinox, tan saratan so mananda ed igapo na primabera tan otonyo diad dakel a daldalin. Legan na saray equinox, ngalngalin pareho so karukey na agew tan labi diad interon dalin.

Say kiwawala tan gapoan na saray tiempo so aglabat mangilalanor ed igagalaw na saray bengatlan walad liwang. Mankokonektaan iray tiempo, klima, tan kipapasen na panaon diad sakey a komplikadon sistema a manusustuni ed bilay. Diad impitongtong da ed saray manaayam ed Asia Minor, a dakel ed sikara so mikabisadon tuloy ed agrikultura tan produksion na tagano, imbaga na Kristianon apostol a si Pablo tan say kaiba ton si Bernabe a say Dios “inikdan to kayo na saray uran a nanlapu ed tawen tan mabunga a panaon, a pinano to so saray kapusoan yo na tagano tan gayaga.”​—Gawa 14:14-17.

Say makapakelaw a proseson photosynthesis so manusustuni ed tantanaman diad dalin tan ed angkekelanting a tanaman (phytoplankton) diad kadayatan. Lapud saya, say kaplesan a food chain tan sistema na nanduruman klase na bilay so naaapektoan na kipapasen na panaon tan klima diad komplikado iran paraan. Si Pablo so matukoy ya analambit ed impanggawa nen Jehova ed saratan ya amin, a kuan to: “Say dalin ya angesep na uran ya aminpiga-piga ya onla ed tapew to, tan patuboen to so pisipising a makana ed saraman a makasengeg a sikato so nataneman, awaten to so bendisyon na Dios.”​—Hebreos 6:7.

Niwala so balon kabaliksan na salitan “bendisyon” no dalepdepen mo iray nagagawa ed saray lugar a say primabera so mamapawala na kabkaabigan iran temperatura, mas andukey a kaagwan, mas  masinag ya agew, tan maabig iran uran. Ombubuskag iray rosas tan ompapaway iray insekto ed ubong da ed panaoy ambetel, ya akaparaan a mangiyalis na pollen ed saray tanaman. Magmamaliw a makolor tan mauni so katakelan lapu ed kamanokan, a singa say blue jay a nanengneng mo dia, tan magmaliw a mabilabilay so itsura na dalin. Onliligsa so bilay, tan mantultuloy iray organismo ed sikulo na panag-anak da, pananak lamet, tan ibabaleg. (Kanta nen Solomon 2:12, 13) Saya so mangipaparaan ed panaon na panag-ani diad pansamposampot na tiagew odino diad otonyo.​—Exodo 23:16.

Napapatnagan ed makapakelaw a paraan iray kimey nen Jehova diad impangilira to ed dalin, a mamapawala na agew tan labi, saray tiempo, tan panaon na panagtanem tan panag-ani. Matalek itayo a kalabas na tiagew et onsublay so panaon na ambetel. Diad tua, say Dios so angisipan: “Legan na pansiansia na dalin, say panagtanem na bini tan say panag-ani, say panaon na betel tan say petang, say tiagew tan say sibilao [“panaon na ambetel,” NW], say agew tan say labi ag-ira ontunda.”​—Genesis 8:22.

[Paimano ed leksab]

[Kahon/Litrato ed pahina 9]

Sakey a Satellite a Makana ed Bilay

Manlapu la nensaman anggad natan, say bulan so pakasasagyatan tan pankelkelawan na totoo. Balet, amtam ta a naaapektoan na bulan iray tiempo? Lapud kiwawala na bulan, mansiasiansia so inkabangking na dalin, salanti, say sukat na inbangking na axis a tetelekan na satan. Walaan iya na “makanan betang ed pamapawala na saray kipapasen diad Dalin a makasustuni ed bilay,” so inkuan na autor ed siensia a si Andrew Hill. No anggapoy baleg a natural a satellite a mamapasiansia ed planeta tayo diad binmangking ya axis na satan, ompetang a maong iray temperatura tan magmaliw ya imposible so manbilay diad dalin. Kanian, oniay konklusyon na sakey a grupo na saray astronomo: “Nayarian na sakey ya ibaga a say Bulan so posiblin mangokontrol na klima diad Dalin.”​—Salmo 104:19.

[Credit Line]

Bulan: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./Bart O’Gara

[Litrato ed pahina 9]

Saray kamelyo, Amianen ya Aprika tan Peninsula na Arabia