Manalwar ed Saray Kustombren Agmakapaliket ed Dios

DIAD sakey a melag a patio ed Aprika, walay akalukas a lungon ya akapataktak ed agew. Legan a mantutumbokan ya onnenengneng ed satan iray miaambegya pian ipatnag so ermen da, tinmunda so sakey a masiken. Maer-ermen iray mata to legan ton uusdongan so lupa na lakin inatey insan inkuan to: “Akin et agmo imbaga’d siak ya onla ka la? Akin et tinaynan mo ak ya onia? Natan ta pinmawil ka la, tulongan mo ak ta ni?”

Diad sananey a parte na Aprika, nianak so sakey ya ugaw. Anggapoy nayarin onnengneng ed sikato. Say kapangiyanak so niparungtal labat ed publiko kalabas na pigaran agew sano sikatoy binyagan la.

Nayarin parad arum a totoo et singano nidumaduman ugali so pitongtong ed inatey a too odino pangiyamot ed kapangiyanak ya ugaw pian agnanengneng na arum. Balet, diad pigaran kultura odino sosyedad, say ug-ugali tan panmoria na totoo ed impatey tan inkianak so iimpluensyaan na mabiskeg a sisiaen a saray inatey et agmet talagan inatey noagta mabilay tan amta ray nagagawa.

Ontan lay kabiskeg na sayan sisiaen a nigalet lan tuloy ed saray kustombre tan ritual a mangilalanor ed amin lawarin aspekto na bilay. Singa bilang, panisiaan na minilyon a saray  importantin peryodo ed bilay na sakey​—a singa say kianak, pagmaliw a katayatdang, pangasawa o piasawa, pananak, tan ipatey​—so kabiangan ed pananguman a mamaarap ed kawalaan na saray espiritu na inmuunan ateng. Papanisiaan a ditan et say inatey a too so mantultuloy a mangimpluensya ed bilay na saray ataynan to. Tan nitultuloy to so sikulo na bilay diad kianak lamet.

Pian naseguro a matintinunos so kilabas na amin a peryodo na sayan sikulo, dakel a kustombre tan ritual so gagawaen. Sarayan kustombre so iimpluensyaan na sisiaen a walay kabiangan tayo ya ag-ompatey. Papaliisan na saray tuan Kristiano so dinanman a kustombren misiglaotan ed sayan sisiaen. Akin?

Antoy Kipapasen na Saray Inaatey?

Malinlinew so impaneskribe na Biblia ed kipapasen na saray inatey. Oniay simplin impangibaga na satan: “Saray mabilay amta ra a sikara ompatey ira. Balet saray inaatey agda amta so bengatla . . . No panon so aro ra, ontan so gula ra tan siblet da, atawtaw ya abayag la . . . Anggapo so gawa, no kanonotan, no pakaamta, no kakabatan, dia ed Sheol [kaslakan a lubok na katooan], a laen mo.” (Eclesiastes 9:5, 6, 10) Saray tuan managdayew na Dios so abayag lan mamapabli ed sayan manunan katuaan ed Biblia. Natatalosan da a say kamarerwa et aliwan imortal, noagta ompatey tan naderal. (Ezequiel 18:4) Naamtaan da met ya anggapo iratay espiritu na inaatey. (Salmo 146:4) Nensaman, mapeget ya ingganggan nen Jehova iray totoo to ya ag-iran balot mangaagamil na antokaman a kustombre odino ritual a misiglaotan ed sisiaen ya amta na saray inaatey so nagagawa tan naimpluensyaan da iray mabilay.​—Deuteronomio 14:1; 18:9-13; Isaias 8:19, 20.

Pinaliisan met na saray inmunan-siglon Kristiano so amin a tradisyonal a kustombre odino ritual a misiglaotan ed palson bangat na relihyon. (2 Corinto 6:15-17) Natan, saray Tasi nen Jehova, antokaman so rasa, tribu, odino abenegan da, so mangipupulisay ed saray tradisyon tan kustombre a misiglaotan ed palson bangat a walay ag-ompatey a kabiangan na too.

Anto so makapangigiya ed sikatayo bilang Kristiano diad pandeside no kasin ngilinan so sakey a kustombre odino andi? Kaukolan a maalwar tayon nonoten so posiblin koneksion na satan ed antokaman ya agmakasulatan a bangat, a singa say sisiaen ya iimpluensyaan na saray espiritu na inaatey iray mabilay a totoo. Niarum ni, kaukolan tayon ikonsidera no kasin say pibiang tayo ed ontan a kustombre odino seremonya et makapangigapol ed arum a mikabat ed sisiaen tan bangat na saray Tasi nen Jehova. Nodnonoten tayo iratan a punto legan tayon uusisaen so duaran aspekton nalalanor​—kianak tan ipapatey.

Inkianak tan Panagbinyag

Dakel so matukoy a kustombre a misiglaotan ed kianak na ugaw. Balet, diad saray pasen a momoriaen so kianak bilang kiyalis manlapud kawalaan na saray espiritu na inmuunan ateng a mamaarap ed komunidad na totoo, saray Kristiano so kaukolan a manalwar. Alimbawa, diad arum a parte na Aprika, say kapangiyanak ya ugaw so agni ipapaway ed abung tan agni ngangaranan anggad ilabas na partikular a peryodo na panaon. Bangta nanduruma so karukey na panaon a palabasen diad kada lugar, satan so mangangga diad panagbinyag, a say ugaw so ipaway la’d abung tan pormal lan iyarap ed saray kakanayon tan kakaaro. Diad satan et opisyal lan iyanunsio so ngaran na ugaw ed saray presente.

Oniay impangipaliwawa na libron Ghana​—Understanding the People and Their Culture nipaakar ed kabaliksan na satan a kustombre: “Legan na unonan pitoran agew na bilay to, say kapangiyanak so ipapasen ya ‘ombibisita’ tan peles nin onaalis manlapud mundo na saray espiritu a mamapaarap ed bilay ed dalin. . . . Kaslakan et ag-ipapaway ed abung so kapangiyanak tan sikatoy agnayarin nengnengen na saray totoon agkabiangan na pamilya.”

Akin et manalagar ni panaon sakbay a ngaranan so ugaw? Oniay impaliwawa na libron Ghana in Retrospect: “Sakbay na komawalon agew, say kapangiyanak so agni ipapasen a too. Sikato so agni tanto akalukpos ed duman mundo a nanlapuan to.” Oniay intuloy na libro: “Lapud ipapasen  a magmaliw labat lan too so kapangiyanak no wala lay ngaran to, sano natatakot so sanasawa ya ompan ompatey so anak da, kaslakan et salat-salatan day ngaran to ya anggad segurado la ran sikatoy nabilay. . . . Kanian sayan ritual na panangiyalis, a tatawagen no maminsan a panangiparungtal ed ugaw, so papanisiaan a walaay baleg ya epekto ed ugaw tan ed saray ateng to. Satan a seremonya so mangiyakar ed ugaw diad limog odino mundo na saray totoo.”

Say sankatakkenan ed pamilya so kaslakan a mangidadaulo ed panagbinyag. Manduruma iray aspekto na satan ya okasyon ed nanduruman pasen, balet mabetbet a kabiangan ed seremonya so pangikalbo na danum ya ipapasen a sagrado, saray dasal na pisasalamat ed saray espiritu na inmuunan ateng ed maligen ya insabi na ugaw, tan arum niran ritual.

Say kapantokan na seremonya et sano iyanunsio la so ngaran na ugaw. Anggaman responsabilidad na saray ateng so pangiter na ngaran ed anak da, mabetbet a baleg so impluensya na saray kakanayon ed apilin ngaran. Saray arum a ngaran so walaay simbolikon kabaliksan ed lokal a lenguahe, a singa say “naandi tan pinmawil,” “Sinmabi lamet si ina,” odino “Wadia lamet si ama.” Arum a ngaran so walaan na kabaliksan a ginagalan manismaya ed inmuunan ateng pian ipawil so kapangiyanak ya ugaw ed mundo na saray inatey.

Siempre, anggapoy uges na panliket ed kianak na sakey ya ugaw. Say pangiyalig ed ngaran na ugaw ed ngaran na arum a too tan say pangiter na ngaran a mangipanonot ed saray sirkumstansya a misiglaotan ed inkianak to so naabobonan iran kustombre, tan personal lan desisyon no kapigan ngaranan odino iparehistro so ugaw. Balet, saray Kristianon mankaliktan a mamaliket ed Dios so maalwar ya ompaliis ed antokaman a kustombre odino seremonya a mangiter na impresyon a miaabobon ira ed panmoria a say kapangiyanak ya ugaw et sakey a “bisita” ya ompapaway ed kawalaan na saray espiritu na inmuunan ateng tan mamapaarap ed komunidad na saray mabilay.

Niarum ni, bangta momoriaen na karaklan ed komunidad so panagbinyag bilang makabkabaliksan a ritual na panangiyalis, saray Kristiano so nepeg a magmaliw a sensitibo ed saray konsiensia na arum tan ikonsidera ra so nayarin isipen na saray agmananisia. Singa bilang, anto kasi nayarin ibaga na arum no ag-ipanengneng na sakey a Kristianon pamilya ed arum so kapangiyanak da anggad agni angaranan? Anto kasi so magmaliw ya impresyon no usaren iray ngaran a misumlangan ed ibabaga ran managbangat ira na katuaan ed Biblia?

Kanian, sano mandedesisyon iray Kristiano no panon tan no kapigan ngaranan iray anak da, panggunaetan dan ‘gawaen so amin a bengatla diad kigloriaan na Dios’ pian anggapo so nigapol da. (1 Corinto 10:31-33) Agda ‘ikakaindan so ganggan na Dios pian naunor iray tradisyon’ a ginetman mamagalang ed saray inaatey. Diad pisunian, sikaray mangigagalang tan mangiglogloria ed mabilay a Dios, si Jehova.​—Marcos 7:9, 13.

Kiyalis Manlapud Patey a Mamaarap ed Bilay

Singa say kianak, say ipapatey so ipapasen na dakel bilang sakey a pananguman; say inatey so onaalis manlapud nanengneng a mundo a mamapaarap ed agnanengneng a kawalaan na saray espiritu na inaatey. Dakel so manisia a no aggawaen iray kustombre tan ritual ed panangiponpon sano ompatey so sakey, saray espiritu na inmuunan ateng, a papanisiaan a walaan na pakayarin manusa odino manumang ed saray mabilay, so manpasnok. Baleg so impluensya na sayan sisiaen ed panangiyareglo tan panangasikaso ed saray ponpon.

Saray ponpon a ginetman mamareen ed inaatey so mabetbet a mangilalanor ed amin a nengneng na emosyon​—manlapud panurangal tan paneyag ed arapan na bangkay ya anggad malikeliket iran ponsia kayari na ponpon. Mabetbet a kabiangan ed saratan a selebrasyon na ponpon so alablabas a panangan, panagbuanges, tan pansasayaw ed maksil a togtog. Ontan lay kaimportante na saratan a ponpon ya anggan saray pamilyan mairap-bilay so mantalikarkar a mantipon na magenap a kuarta pian nitarya so “matukoy a ponpon,” anggaman panirapan tan pakautangan da la itan.

 Diad loob na dakel lan taon, saray Tasi nen Jehova so sigpot a mangiwawalwal ed agmakasulatan iran kustombre ed ponpon. * Kabiangan ed saratan iray lamay a mamapagalang ed inaatey, pangikalbo na apay ya iinumen, pitongtong tan pangunor ed kerew na inatey, panngilin ed anibersaryo na impangiponpon tekep na dakel a seremonya, tan arum niran kustombren nibase ed sisiaen a walay kabiangan na too ya ag-ompatey. Saratan a kustombre ya agmamapagalang ed Dios et “agmalinis,” “andi-kakanaan a panamalingo” unong ed “daan ya ugali na totoo” tan aliwan unong ed Salitay Dios a katuaan.​—Isaias 52:11; Colosas 2:8.

Desdes a Miabobon

Nagmaliw a mair-irap parad arum so ompaliis ed saray tradisyonal a kustombre, nagkalalo la diad saray pasen a momoriaen ya importantin tuloy so panamagalang ed inaatey. Lapud ag-ira ontutumbok ed ontan iran kustombre, saray Tasi nen Jehova so paniinapan odino aakusaan a sumpad sosyedad tan andian na respeto ed inaatey. Lapud kritisismo tan pirmin pananesdes, saray arum, anggaman sustoy pakatalos da ed katuaan na Biblia, so natatakot ya omparungtal a duma. (1 Pedro 3:14) Isipen na arum a sarayan kustombre et kabiangan lay kultura da tan agsigpot a napaliisan. Ikakatunongan ni na arum a no agda tumboken iray kustombre et nayarin busolen na komunidad so totoo na Dios.

Diad tua, agtayo labay a naopendi so arum. Ingen, ipapasakbay ed sikatayo na Biblia a no mapekder itayon ontalindeg ed katuaan, busolen itayo na mundo a nisian ed Dios. (Juan 15:18, 19; 2 Timoteo 3:12; 1 Juan 5:19) Mabulos tayon tatalindegan itan, ta amta tayon nepeg a magmaliw itayon duma ed saramay walad espiritual a kabilungetan. (Malaquias 3:18; Galacia 6:12) No panon a niresistian nen Jesus so pananukso nen Satanas a manggawa na bengatlan agmakapaliket ed Dios, ontan met a resistian tayo so desdes ya onkiwas ed paraan ya agmakapaliket ed Dios. (Mateo 4:3-7) Imbes a patalo ed takot ed too, say manunan sankanonot na saray tuan Kristiano et say pamaliket ed si Jehova a Dios tan say pangigalang ed sikato bilang Dios na katuaan. Gagawaen da itan diad agda pangikokompromiso ed saray estandarte na Biblia ed puron panagdayew lapud pananesdes na arum.​—Uliran 29:25; Gawa 5:29.

Panrespeto ed Inaatey Diad Paraan a Mangigalang ed si Jehova

Normal labat a makalikna itayoy pirmin ot-ot ed emosyon tan ermen sano inatey so inad-aro tayo. (Juan 11:33, 35) Say pamabli ed pakanodnonotan na sakey ya inad-aro tan pangitarya na desentin ponpon et manepeg tan matukoy a panangipanengneng na aro tayo. Bangbalet, agkaukolan na saray Tasi nen Jehova so pangagamil ed antokaman a tradisyon ya agmakapaliket ed Dios pian nasungdoan so ermen ed ipapatey. Aliwa iyan mainomay parad saramay binmaleg ed saray kultura a pirmin tatakotan so inaatey. Nayarin angat so pagmaliw tayon balanse no pinasyay paniirap na liknaan tayo lapud impatey na sakey a maapit ed sikatayo. Anggaman kuan, saray matoor a Kristiano so papabiskegen nen Jehova, say “Dios na ami’ ligliwa,” tan nagugunggonaan ira ed maaron pananuporta na saray kapananisiaan. (2 Corinto 1:3, 4) Say mabiskeg a pananisia ra ya onsabi panaon et nabilay lamet iramay anggapoy amtan inaatey a walad pakanodnonotan na Dios, so mangiiter ed saray tuan Kristiano na amin a rason pian sigpot ya isian so inkasikara manlapud agmakristiano iran kustombre ed ponpon a mangibuburi ed inkapeteg na kikioli.

Agtayo kasi manliket a si Jehova so ‘angekal ed sikatayo ed kabilungetan tan tinawag to itayo ed makapakelaw a silew to’? (1 Pedro 2:9) Legan tayon panliliketan so kianak tan susungdoan so ermen ed ipapatey, komon ta say mabiskeg a pilalek tayon manggawa na duga tan say aralem a panangaro tayo ed si Jehova a Dios so lawas mamakiwas ed sikatayon ‘manakar a singa anak na liwawa.’ Agtayon balot komon aabuloyan a narutakan so espiritualidad tayo na agmakristiano iran kustombre ya agmakapaliket ed Dios.​—Efeso 5:8.

[Paimano ed Leksab]