Talaga Ta’n Walay Hardin na Eden Nensaman?

ANTAM ta so istorya nen Adan tan Eva tan say hardin na Eden? Diad interon mundo et dakel so makaamta’d satan. Akin ta no basaen mo itan a mismo? Nabasam itan diad Genesis 1:26–3:24. Nia ay so sumaryo na satan:

Pinalsa nen Jehova a Dios * so too manlapud dabok, nginaranan to na Adan, tan inyan to’d hardin diad lugar a tatawagen ya Eden. Say Dios ya mismo so nanggawa ed sayan hardin. Mabunabunay dalin ditan, tan dakel so mararakep tan manbubungan kiew. Diad pegley et wadtan so “kiew [a] pakaamtan na maong tan mauges.” Insebel na Dios ed too so pangan na bunga na sayan kiew, ya imbaga ton say agpangunor ed satan a ganggan et manresulta’d ipatey. Sinmabi panaon et amalsa si Jehova na kaiba nen Adan​—say bii ya si Eva​—a sikatoy ginawa to manlapud sakey a taglang nen Adan. Ingganggan ira na Dios ya asikasoen so hardin tan manparakel ira pian panoen so dalin.

Aminsan, sanen bukbukor nen Eva, walay uleg ya akitongtong ed sikato. Tinukso na uleg si Eva a mangan na samay insebel ya bunga, ya pinapaway ton matila so Dios tan sisibletan to ra​—ta magmaliw ira kunon singa Dios no mangan ira na samay bunga. Atuksoy Eva kanian angan.  Insan angan met si Adan. Lapud satan, senentensiaan nen Jehova si Adan, si Eva, tan samay uleg. Sanen pinataynan toy sanasawa diad hardin, binantayan itan na saray anghel pian anggapoy makaloob.

Nensaman, panisiaan na dakel ya iskolar tan historian ya say salaysay ed libro na Biblia ya Genesis et tua tan aktual ya agawa. Balet natan, mas dakel lay manduaruwa ed satan. Akin kasi et panduaruwaan da so salaysay na Genesis nipaakar ed si Adan, Eva, tan say hardin na Eden? Usisaen tayo pa so apatiran maslak ya rason da.

1. Imposiblin wala ‘tay lugar ya Eden nensaman.

Akin et ontan so ibabaga ra? Nayarin say sakey a rason et say bangat na saray philosopher. Pigaran siglo ya papanisiaan na saray theologian a wala ni imay hardin na Dios, ‘atan labat ta ag-amta no iner so kawalaan to. Balet, say Kakristianoan et naimpluensyaan na saray philosopher ya Griego a singa di Plato tan Aristotle, ya mangibabagan anggapoy perpekto diad mundo. Tawen labat kunoy kawalaan na inkaperpekto. Lapud satan, inisip na saray theologian a say orihinal a Paraiso et asingger ed tawen. * Walaray mangibabaga a samay hardin et walad toktok na atagtagey a palandey, kanian ag-apektado na sayan mauges a mundo; ibabaga met na arum ya wala kuno’d North Pole o South Pole; tan say kuan na arum et asingger kuno’d bulan o walad mismon bulan. Kampegan say Eden et nagmaliw a singa pantasya. Ibabaga na arum ya iskolar natan a kalokoan labat so deskripsion na lokasyon na Eden ta anggapon balot so naromog dan ontan a lugar.

Balet, aliwan ontan so impaneskribe na Biblia ed samay hardin. Diad Genesis 2:8-14, nabasa tayo iray detalye na satan a pasen. Wala itan ed bandad bukig na lugar a tatawagen ya Eden. Walay unaagus ya ilog ditan a diad paway na hardin et mansian ed apatiran ilog. Abitla so ngaran na saratan ya apat, tan adeskribe so direksion da. Inad-aral a maong na saray iskolar iray detalye diad saratan ya bersikulo pian makaanap iray clue no iner so kawalaan na Eden, balet ta adismaya labat ira. Dakerakel so mankokontraan ya opinyon da. Kasin lapud saya et nibagan aliwan tua tan alamat labat so deskripsion ed Eden, say hardin ya wadtan, tan saray ilog to?

Isipen pa: Say salaysay nipaakar ed hardin na Eden et agawa manga 6,000 taon lay apalabas. Mapatnag a say angisulat ed satan et si Moises, a nayarin say angibasiyan to et saray impormasyon ya nipasa manlapud linmalabas ya henerasyon o saray daan ya dokumento. Balet, insulat itan nen Moises manga 2,500 taon lay apalabas nanlapu la’d inkagawa na saratan. Agaylay bayag la iman a panaon. Kanian, agta posible a saramay abitla ditan a detalye a singa saray ilog et anguman la diad inlalabas na dakel a siglo? Say tapew ya parte na dalin et tuloy-tuloy ya onggagalaw tan manguuman. Posiblin say rehyon a kawalaan na Eden et sakey ed saramay earthquake belt (lugar a mabetbet a walay yegyeg)​—ya unong ed rekord et ditan agawa so manga 17% ed saray sankakasilan ya yegyeg. Normal labat sirin ya manguman so itsura na ontan iran lugar. Sakey ni, lapud samay Delap diad panaon nen Noe, agtayo la amta no  anto la ray angumanan na itsura na tapew na mundo. *

Nia ra ay balet so pigaran impormasyon ya segurado itayo: Diad salaysay na Genesis, sayan hardin et literal ya lugar. Duara ed samay apatiran ilog ya abitla diad salaysay​—say Eufrates tan Tigris—​et wala ni anggad natan, tan nanaasinggeran iray panlalapuan na danum da. Sinansakey ni ingen na salaysay so ngaran na saray lugar ya dadalanan na sarayan ilog tan indetalye to met iray ankablin bato-bato ya naromog ed satan ya rehyon. Saray Israelita nensaman ya inmunan akabasa na sayan rekord et akaaral ed sarayan detalye.

Ontan kasi iray alamat tan fairy tale? Odino ag-iratan mangiiyan na saray detalye ya mainomay ya napaneknekan no tua o andi? “Nensaman a panaon, diad arawdawin pasen” so kaslakan ya gapo na fairy tale. Saray rekord balet na saray agawa nensaman, singa say salaysay na Eden, et pakabasaay importante iran detalye.

2. Singa mairap a panisiaan a pinalsa na Dios si Adan manlapud dabok tan ginawa toy Eva manlapud sakey a taglang nen Adan.

Unong ed siensia, say laman na too et tutugyopen na nanduruman elemento​—singa say hydrogen, oxygen, tan carbon—​ya amin iraya et naromog ed dabok. Balet ta panon ya nantutuop irayan elemento pian magmaliw a too ya mabilay?

Walay teorya na dakel ya sientista a say bilay et basta labat linmesa, a ginmapo kuno ed simsimplin klase, tan diad inlabas na minilyon a taotaon et kalkalnan nagmaliw a komplikado. Balet, diad tua et anggapo pay mabilay a bengatla a nibagan simpli, ta amin a mabilay a bengatla​—anggan saray melmelanting ya organismon saksakey so selula ra—​et talagan komplikado la. Anggapoy ebidensya ya nibanbana labat so inlesa na dinan man a klase na bilay tan anggapo met so ebidensya ya posiblin nagawa itan. Imbes, amin a mabilay a bengatla et malinew a paneknek a walay nandesinyo, ya say dunong to et arawin dalin ed dunong tayo. *​—Roma 1:20.

Kasin ipilit mon anggapoy nanggawa ed sakey ya marakdakep ya togtog na orkestra odino ed balibalin painting odino ed makapadinayew ya imbension? Siempre andi! Balet diad tua, saratan ya obra maestra et agmakakiking ed komplikado, marakdakep, tan nikadkaduman desinyo  na laman na too. Nagkalalon agtayo isipen ya anggapoy Amalsa ed satan! Sakey ni, ibabaga na Genesis ya diad amin a bilay ed mundo, too labat so ginawa a mipara ed indengan na Dios. (Genesis 1:26) Satan so rason no akin ya too labat so mamipilalek a manggaway makapadinayew ya musika, art, teknolohiya tan arum ni, ta naalig to labat itan ya pilalek ed Dios. No ontan sirin, agla pankelawan ya agtayon balot naparaan so dunong na Dios ed panamalsa!

Kanian no say pantongtongan et say impamalsa’d bii manlapud sakey ya taglang na laki, nibagan main-inomay itan na Dios. * Sarag met komon na Dios a palsaen so bii diad arum ya paraan, balet ta walay maabig a rason no akin ya ontan so ginawa to. Labay ton maniba so laki tan bii tan magmaliw iran maapit ed sakey tan sakey, a singa no “saksakey ira a laman.” (Genesis 2:24) Lapud satan et sipor ya pipilaleken na laki tan bii so mantulongan, manaroan, tan manbilay ya saniba. Agta ebidensya itan ya walay marundunong tan maaron Amalsa?

Sakey ni, ibabaga na saray sientista natan a posiblin amin ya too et nanlapu ed saksakey ya laki tan saksakey ya bii. No ontan sirin, agta rason iya pian napanisiaan tayo so salaysay na Genesis?

3. Singa alamat labat imay kiew a pakaamtaay maong tan mauges tan samay kiew na bilay.

Diad tua, ag-ibabangat na Genesis a sarayan kiew et walaan na ekstraordinaryo odino supernatural ya pakayari. Literal a kiew iratan, balet ta impaamta nen Jehova ya walay isisimbolo na saratan.

Agta no maminsan et ontan met so gagawaen na totoo? Singa bilang, no walay desisyon a labay ya ipaamta na Presidente na Pilipinas ed publiko, say kaslakan ya narerengel tayo’d balita et, “Indeklara na Malacañang . . . ” Agto labay ya ibagan samay bilding na Malacañang so nandesisyon. Ontan so ibabaga ra ta isisimbolo na Malacañang so administrasyon na Presidente. Say arum balet et korona so simbolo na pakauley da, ya singa saray ari tan reyna.

Anto sirin so isisimbolo na samay duaran kiew? Dakel so komplikadon teorya ed saya. Balet, say dugan ebat anggaman simpli et baleg so epekto to. Say kiew ya pakaamtaay maong tan mauges et mangisisimbolo ed kanepegan na Dios ya mangibaga no anto so maong tan no anto so mauges. Sikato labat so akankanepegan ed saya. (Jeremias 10:23) Kanian krimen so  pangan na bunga na satan a kiew! Samay kiew na bilay balet et mangisisimbolo ed regalo a say Dios labat so makapangiter​—say agmanganggan bilay.​—Roma 6:23.

4. Samay uleg ya makapansalita et singa diad fairy tale.

Nayarin mairap ya panisiaan iyan parte na salaysay na Genesis lalo la no agtayo amtaen so ibabaga na arum ya salaysay na Biblia. Balet diad tua, ipapalinew na Biblia iyan misteryo.

Siopa o anto kasi so rason no akin a singa mansasalita imay uleg? Saray Israelita nensaman et walaray amta ran detalye a mangipalinew ed papel na saman ya uleg. Alimbawa, amta ran anggano agmakapansalita iray ayayep, walay pakayari na saray anghel ya papawayen a singa makapansalita so sakey ya ayep. Insulat met nen Moises so salaysay nipaakar ed si Balaam; angibaki so Dios na anghel pian singa to pansalitaen so asno nen Balaam.​—Numeros 22:26-31; 2 Pedro 2:15, 16.

Sarag met kasi na arum ya espiritun persona so manmilagro, anggan saramay kalaban na Dios? Anengneng nen Moises ya inalig na saramay manag-magic ed Ehipto so arum ya milagro na Dios. Alimbawa, asarag dan pagmaliwen ya uleg so baston. Mapatnag ya satan ya pakayari ra et nanlapud saray espiritun kalaban na Dios.​—Exodo 7:8-12.

Posiblin si Moises met so pinuyanan na Dios ya mangisulat ed libro ya Job. Ditan et dakel so nabasa tayo nipaakar ed manunan kalaban na Dios, si Satanas, ya angibagan agmansiansian matoor so amin a lingkor nen Jehova. (Job 1:6-11; 2:4, 5) Kanian posiblin say konklusyon na saray Israelita nensaman et si Satanas so angontrol ed samay uleg diad Eden, a pinapaway ton makapansalita itan, diad ontan et natilaan si Eva tan agmansiansian matoor ed Dios.

Talaga kasin si Satanas so angontrol ed samay uleg? Tinukoy nen Jesus si Satanas bilang “matila tan ama na tila.” (Juan 8:44) Kanian no si Satanas so “ama na tila,” labay ton ibaga sikato so inmunan nantila, agta ontan? Say sankaunaan ya tila et samay imbaga na uleg ed si Eva. Imbaga ton, “Agkayo ompatey” anta imbaga balet na Dios ya say pangan ed samay insebel ya bunga et manresulta’d ipatey. (Genesis 3:4) On, amta nen Jesus ya si Satanas so angontrol ed samay uleg. Tan mas linminew iya diad samay pinuyanan ya mensahe nen Jesus ed si apostol Juan, a ditan et atukoy si Satanas bilang “say daan ya uleg.”​—Apocalipsis 1:1; 12:9.

Mairap kasin panisiaan ya sarag a kontrolen na makapanyarin espiritun persona so sakey ya uleg, pian papawayen ton singa itan mansasalita? Anggan saray totoo pa, anggano anggapoy pakayari ran singa saray espiritu et sarag dan papawayen a say puppet et makapansalita, tan diad saray pelikula et makakapanggawa iray special effect ya singa tua.

Say Makakombinsin Maong ed Amin ya Ebidensya

Antoy nibagam ey, agta saramay manduaruwa ed salaysay na Genesis et anggapo met ya talagay  malet ya basiyan da? Diad katuaan to, walay mabiskeg ya ebidensya ya satan a salaysay et talagan agawa.

Si Jesus et atawag ya “say matoor tan tuan tasi.” (Apocalipsis 3:14) Sanen sikatoy nambilay bilang perpekton too, agbalot nantila tan agton balot sinulokan o binawasan so katuaan. Tan imbangat ton antis a nagmaliw ya too et abayag lan nambilay diad tawen kaibay Ama ton si Jehova, “antis [ni] na mundo.” (Juan 17:5) Kanian, atasian toy inggapoy bilay diad mundo. No ontan sirin, sikato so napanmatalekan a maong ed amin a tasi. Antoy testimonya to?

Tinukoy nen Jesus si Adan tan Eva bilang totoo ya talagan nambilay nensaman. Inyalimbawa to imay impankasal da sanen impaliwawa toy prinsipyo nen Jehova nipaakar ed monogamya (pakawalaan na sakey labat ya asawa). (Mateo 19:3-6) No agtalaga nambilay si Adan tan Eva nensaman tan is-istorya labat imay hardin ya nanayaman da, ompapaway a si Jesus et atilaan odino sikato so matila. Imposible balet a si Jesus et natilaan tan imposible met ya matila! Diad saman et sikatoy walad tawen kanian atasian to so amin ya agawa diman ed hardin. Agta say testimonya to so makakombinsin maong ed amin ya ebidensya?

Diad tua, say agpanisia’d salaysay na Genesis et mamakapuy ed pananisia ed si Jesus. No panduaruwaan itan na sakey, imposiblin natalosan to so ebat na Biblia ed saray importantin tepet tan saray marakdakep a sipan na satan. Akin kasi?

[Saray paimano ed leksab]