Diad panaon tayo, sarag na saray relihyoson totoo ya seguradoen no kasin base ed Biblia odino andi iray papanisiaan da. Pero aliwan ontan so situasyon nen 16th century. Akin ey? Lapud agnabasa na dakel ya totoo so Biblia diad sarili dan lenguahe. Kanian daiset labat ya relihyoson totoo so makapangikompara ed ibabangat na Simbaan ed no anton talagay ibabaga na Biblia. Tan anggapo met so pibabali ed sikara na saray lider na relihyon. “Agnapantiwalaan so Simbaan ed Switzerland,” so imbaga na libron History of the Christian Church. “Saray lider na simbaan et agda amtay katuaan, mapamahiin, tan imoral so kabibilay da.”

 Ontan so situasyon nen ginapoan nen Huldrych Zwingli ya anapen so katuaan ed Biblia. Anto ray adiskobre to? Antoy ginawa to pian naamtaan na arum iratan? Antoy naaralan tayo ed impanbilay to tan saray anisiaan to?

 Nen masulok ya 20 so edad nen Zwingli, labay toy magmaliw ya pari na Katoliko. Singa saray arum ya malabay ya magmaliw ya pari diad saman ya panaon, kaukolan nen Zwingli ya aralen so pilosopiya, saray tradisyon na simbaan, tan saray insulat na “Saray Pari ed Simbaan.” Makapaermen balet ta agda aaralen so Biblia.

 Panon ya adiskobre nen Zwingli so katuaan ya walad Biblia? Legan ya manaaral ed university diad Basel, Switzerland, inatendian to ray lecture nen Thomas Wyttenbach, ya kontra ed patakaran na Simbaan ya tatawagen dan indulgences. a Imbaga na sakey ya biographer ya “naaralan nen [Zwingli] ed si [Wyttenbach] ya aminpinsan ya inatey si Kristo parad saray kasalanan tayo.” (1 Pedro 3:18) Nen atalosan to ya panamegley labat na dondon bagat nen Jesus ya naperdona iray kasalanan tayo, agla anisiaan nen Zwingli so bangat na saray lider na simbaan ya naperdona iray kasalanan na totoo no manbayar ira. (Gawa 8:20) Balet, siansia nin intuloy nen Zwingli so pani-eskuela to tan nagmaliw ya pastor na Katoliko nen 22 so edad to.

 Inaral met nen Zwingli so Griego pian natalosan to so Balon Sipan. Inaral to met iray insulat nen Erasmus tan naamtaan to so ibabangat na Biblia ya si Jesus so saksakey ya Manamegley ed Dios tan totoo. (1 Timoteo 2:5) Manlapud saman, agla tanton panisiaan nen Zwingli so bangat na Katoliko tungkol ed betang na saray santo pian makaasingger iray totoo ed Dios.

 Nen masulok lan 30 nen Zwingli, mas makuli ton inanap so katuaan. Balet ag-abayag, sikatoy nagmaliw ya pari ya taga-basbas ed saray sundalo ya miguerra ed Europe pian nakontrol da so Italy. Diad samay guerra ed Marignano nen 1515, anengneng ton mismo ya nampapateyan iray nilibon Katoliko. Kayari pigaran taon, manu-mano ya kinopya nen Zwingli so dakel ya teksto ed Griegon Kasulatan tan kinabisado to iratan. Nen 1519, sikatoy nanayam ed Zurich, say sentro na gobierno ed Switzerland. Diman et naisip to ya kailangan ya ekalen na Simbaan iray bangat ya agsusuportaan na Biblia. Balet, panon ton nakombinse so arum ya ontan met so panisiaan da?

 Panisiaan nen Zwingli ya no naamtaan na saray totoo so katuaan ed Biblia, agda la panisiaan iray katilaan na relihyon. Kanian nen imboto da bilang pari diad Grossmünster church, ya sikat ed Zurich, inggapo toy nambangat diad impangibaga to ed sayan nikadkaduman plano to: Itunda to lan basaen so Latin lectionary b ya piga-pigaran dekada la ya uulit-uliten na saray lider na relihyon. Imbes, ipulong to so Ebanghelyo ya direkta manlapud Biblia, sansakeyen to ray kapitulo, manlapud gapo anggad sampot. Imbes ya usaren to iray bangat na Simbaan pian ipaliwawa so Kasulatan, usaren ton mismo so Kasulatan. No wala ray teksto ya mairap a talosan, usaren to iray arum ya parte na Kasulatan ya mangipaliwawa ed satan.​—2 Timoteo 3:16.

 Tinulongan met nen Zwingli iray totoo ya natalosan ya mausa-usar so Biblia ed inagew-agew ya bilay, tan imbangat to ray kagagawa ya nayari tan agnayari base ed Biblia. Impulong to met ya agnayarin dayewen so ina nen Jesus ya si Maria, manpikasi ed saray santo, tan mangiter na kuarta pian naperdona iray kasalanan. Sakey ni, impaamta to so imoral ya kabibilay na saray lider na relihyon. Antoy reaksion na saray totoo ed saratan ya impulong to? Kayari na unonan sermon to, oniay komento na arum ya inmatendi: “Balo ed pakadngel mi iray imbangat to.” Oniay insulat na sakey ya historian tungkol ed saray Katoliko ya dinmengel ed si Zwingli: “Saramay datin inmekal ed simbaan lapud abalaw da iray mauges tan makapabaing ya gagawaen na saray pari et pinmawil ira.”

 Nen 1522, kinombinse na saray lider na simbaan iray politiko ed Zurich ya suportaan da ra pian napatunda iray kagagawa ya kontra ed doktrina na simbaan. Lapud satan, kinasoan day Zwingli ya rebelde kuno ed simbaan. Kombinsido si Zwingli ya tua iray papanisiaan to, kanian nan-resign bilang pari na Katoliko.

 Anggano aliwa lan pari si Zwingli, sikatoy agtinmunda ya nampulong pian panisiaan na arum iray ibabangat to. Sikatoy akabkabat na totoo lapud pampupulong to, tan binmaleg so impluensya to ed saray politiko ed Zurich. Lapud nagmaliw ya maimpluensya ed saray politiko, nanggaway paraan pian nauman so sistemay relihyon diad Zurich. Singa bilang, nen 1523, kinombinse to iray manpapatupad na batas ed Zurich ya ibawal iray bangat na relihyon ya aliwan base ed Biblia. Nen 1524, kinombinse to met ira ya ibawal so panagdayew ed saray imahen. Indaulo na saray managpatupad na batas, kaiba la iray onsusuporta ed si Zwingli tan arum nin totoo, so panderal ed saray altar, idolo, imahen, tan saray karaanan ya gamit na simbaan. “Bukod ed impansamsam ed kaabungan na saray Vikings, diad satan lamet naeksperiensya na Western Church so ginagalan impanderal,” so imbaga na libron Zwingli​—God’s Armed Prophet. Nen 1525, inimpluensyaan to ray autoridad ya gawaen ya ospital iray bilding na simbaan tan payagan ya mangasawa tan miasawa iray monghe tan madre. Imbaga to met ya nepeg ya salatan so Misa na simplin selebrasyon ya akabase ed Biblia. (1 Corinto 11:23-25) Imbaga na saray historian ya lapud saray ginawgawa nen Zwingli, nantulongan iray lider na relihyon tan politiko ed Zurich pian walay nagawan pananguman tan nabuo so balon relihyon ya Protestante.

 Say sankaimportantian ya ginawa nen Zwingli et say impan-translate to ed Biblia. Nen 1520, inaral ya maong nen Zwingli kaiba toy sakey ya grupo na saray scholar so orihinal ya Hebreo tan Griego, pati say Greek Septuagint tan say Latin Vulgate. Simpli labat so paraan na impanaral da. Basaen da so kada bersikulo ed Hebreo tan Griego tan ed arum ya kabkabat ya patalos na Biblia. Kayari to, pantongtongan da so kabaliksan na bersikulo insan da isulat so konklusyon da. Bilang resulta, ni-publish so sakey ya volume na Zurich Bible nen 1531.

 Maong met so intension nen Zwingli, pero wala ray pagkakataon ya padalus-dalos tan anggapoy respeto to ed papanisiaan na arum. Singa bilang, nen 1525, sikatoy akibabali ed impanlitis ed saray Anabaptist ta ag-ira onsusuporta ed pananisia to ya kaukolan ya bautismoan iray kapangiyanak ya ugaw. Nen impatupad na korte so sentensian patey ed siopaman ya ag-onsuporta ed pambautismo ed kapangiyanak ya ugaw, agto itan kinontra. Sinugsogan to met iray politiko ya usaren so militar pian ipatupad so reporma. Balet wala ray debotadon Katoliko ed Switzerland ya kontra ed reporma to. Lapud satan, ginmapo so civil war. Akila si Zwingli nen akilaban iray sundalo na Zurich, tan diman inatey diad edad ya 47.

 On, baleg so papel nen Huldrych Zwingli ed history tayo, anggano aliwan tanton sikat no ikompara ed saray maimpluensyan Protestant Reformer ya si Martin Luther tan si John Calvin. Mas lantaran so inyekal nen Zwingli ed simbaan na Romanon Katoliko nen si Luther, tan akatulong itan pian mas naawat na saray totoo so ideya nen Calvin. Lapud satan, si Zwingli et tinawag ya Third Man of the Reformation.

 Wala ray positibo tan negatibon resulta na saray ginawa nen Zwingli. Pian naamtaan na dakel a totoo iray papanisiaan to, sikatoy akibabali ed politika tan guerra. Lapud satan, agto atumbok so alimbawa nen Jesu-Kristo ya ag-akibabali ed politika, tan imbangat to ray disipulo to ya aroen da ray mamubusol ed sikara, tan agda ra nepeg ya pateyen.​—Mateo 5:43, 44; Juan 6:14, 15.

 Anggaman ontan, akabkabat nin siansia si Zwingli ed inkakuli ton manaral na Biblia tan labay ton ipaamta ed arum iray naaralan to. Dakel so adiskobre ton katuaan ed Biblia tan atulongan toy arum ya gawaen met so ontan.