Sakey ed saray pikakasin unonan naaralan na maslak ya totoo et say Pikakasi na Katawan ya imbangat nen Jesus ed saray papatumbok to. Naromog itan ya pikakasi ed samay kaslakan ya tatawagen ya Balon Sipan. Onia so gapo na pikakasi: “Ama mi a walad tawen, napasanto [odino nagalang] komon so ngaran mo.” (Mateo 6:9) Balet say ngaran na Dios ya impatalos ed English ya “Jehovah” odino no maminsan et “Yahweh” et mataltalag ya nabasa ed saray English ya translation na Balon Sipan. Saray ngaran na palson dirios balet, ya singa si Zeus, Hermes, tan Artemis et nabasa ed sarayan translation. Kanian duga labat kasi ya bitlaen met so ngaran na tuan Dios, say Autor na Biblia?—Gawa 14:12; 19:35; 2 Timoteo 3:16.

 Manisia iray English ya translator na Biblia ya si Lancelot Shadwell tan si Frederick Parker ya dapat labat ya nipawil so ngaran na Dios ed Balon Sipan. Akin et inusar so salitan “nipawil”? Lapud manisia ira ya dati lan wadtan so ngaran na Dios balet inekal labat. Akin et naisip da itan?

 Amta nen Shadwell tan Parker ya nilibon beses ya nabasa so personal ya ngaran na Dios diad saray manuskrito ya orihinal ya insulat diad Hebreo, ya kabkabat ed tawag ya Daan a Sipan. Kanian mankelaw ira no akin ya saray manuskrito na Balon Sipan ya available ed sikara et nakal so kompleton ngaran na Dios. a Naimano met nen Shadwell ya no nabibitla ed saray manuskrito na Balon Sipan iray kaslakan ya salita diad Daan a Sipan, ya singa say “anghel nen Jehova,” mapatpatnag ya sinalatan na saray managkopya na Griegon Balon Sipan so ngaran na Dios na saray termino ya singa say Kyʹri·os, ya say labay ton ibaga et “Katawan.”—2 Arari 1:3, 15; Gawa 12:23.

 Antis nin ni-publish nen Shadwell tan Parker iray translation da ed English, wala met la ray translator ya angipawil ed ngaran na Dios diad saray English ya translation da na Balon Sipan, balet diad pigpigaran pasen labat. b Antis na 1863, nen im-publish nen Parker so A Literal Translation of the New Testament, anggapo ni translator ed English ya talagan angipawil ed ngaran na Dios ed dakel ya pasen to ed im-publish ya Balon Sipan. Siopa si Lancelot Shadwell tan Frederick Parker?

 Si Lancelot Shadwell (1808-1861) et sakey ya abogado tan anak nen Sir Lancelot Shadwell, say vice-chancellor na England. Say anak ya si Lancelot et membro na Church of England. Anggano manisia ed Trinidad, rerespetoen toy ngaran na Dios, deniskribe to ni ingen itan ya “say makapadinayew ya ngaran nen JEHOVA.” Diad samay translation to ya The Gospels of Matthew, and of Mark, 28 ya beses ton inusar so “Jehova” diad saray mismon teksto tan 465 ya beses diad saray insulat ton eksplinasyon.

 Nayarin naamtaan nen Shadwell so ngaran na Dios lapud anengneng to itan ed Daan a Sipan diad orihinal ya Hebreo. Imbaga to ya “aliwan matua iramay translator” ya angekal ed ngaran na Dios tan sinalatan da na Kyʹri·os diad Griegon translation da na Daan a Sipan.

 Diad translation nen Shadwell, say unonan angusaran to na “Jehovah” et diad Mateo 1:20. Oniay nabasa ed eksplinasyon to ed satan ya bersikulo: “Say salita dia ya [Kyʹri·os] tan ed dakel ni ran teksto [ed] Balon Sipan et mankabaliksan na JEHOVA, say personal ya ngaran na Dios: tan talagan importantin nipawil itan ed English ya translation.” Imbaga to ni: “Kaukolan itan ya gawaen pian napagalangan so Dios. Impakabat toy sarili to diad ngaran ya JEHOVA: tan duga labat ya usaren tayo itan ya ngaran no sikatoy tutukoyen tayo.” Inkuan to ni: “Diad samay translation tayo na Biblia ya E.V. [Established, Authorized, odino King James Version], mataltalag ya nabasa so ngaran ya JEHOVA . . . Imbes ya say akasulat et say personal ya ngaran na Dios, say nabasa tayo et Say Katawan.” Imbaga nen Shadwell: “Say Katawan . . . et talagan agmanepeg ya titulo” ya isalat ed ngaran na Dios, tan inyarum to ni ya anggan sikaton mismo et tatawagen met ya “Katawan” diad mansion to odino diad lugar da.

 Im-publish nen Shadwell so translation to na Mateo nen 1859, tan say pinan-iba ya bersion na Mateo tan Marcos nen 1861. Balet agto la nituloy itan ta inatey nen Enero 11, 1861, diad edad ya 52. Anggaman ontan, ag-asayang so impansagpot to.

 Si Frederick Parker (1804-1888) et sakey ya mayaman ya negosyanten tagad London ya ginapoan ton ipatalos so Balon Sipan nen manga 20 so edad to. Naamtaan nen Parker so translation nen Shadwell ed libron Mateo. Balet aliwan singa si Shadwell, agmanisia si Parker ed bangat ya Trinidad. Oniay insulat to: “[Komon ta] say interon Simbaan na pinablin anak na [Dios] . . . et awaten day katuaan diad interon puso da . . . tan dayewen da so Makapanyarin-amin a Dios ya Jehova.” Parad si Parker, no parehon usaren ed saray manuskrito na Balon Sipan so Kyʹri·os parad Dios a Katawan tan Katawan a Jesus, mairap lan ibiig so pandumaan dan dua. Kanian nagmaliw ya interesado nen anengneng to ya diad pigaran konteksto et impatalos nen Shadwell so Kyʹri·os bilang “Jehova.”

 Panon ya atalosan iratan nen Parker? Nanaral na Greek si Parker tan nansulat na pigaran libro tan tract tungkol ed grammar na Greek. Nagmaliw met ya membro na Anglo-Biblical Institute, ya say gagala na satan et aralen iray manuskrito na Biblia pian makapawala na mas marakep iran translation na Biblia diad English. Nen 1842, ginapoan nen Parker ya i-publish so unonan translation to na Balon Sipan diad pigaran parte tan edisyon. c

 Diad loob na pigaran taon, wala ray insulat nen Parker nipaakar ed saray tepet ya: “Kapigan nibaga ya say Kyʹri·os et ontutukoy ed Katawan a Jesus, tan kapigan itan ontutukoy ed Dios a Katawan?” “Akin et maslak ya uusaren so Kyʹri·os bilang ngaran aliwan bilang titulo?”

 Nen anengneng nen Parker so 1859 ya translation nen Shadwell ed libron Mateo tan saray komento to tungkol ed Kyʹri·os, akombinse ya diad pigaran konteksto, say Kyʹri·os et “dapat labat ya ipatalos ya Jehova.” Kanian in-revise to so interon translation to na Balon Sipan tan inkarga to so “Jehova” ed saray pasen ya amta ton kawalaan na saratan base ed konteksto odino grammar na teksto ed Griego. Kanian diad samay impatalos nen Parker ya sakey ya volume na 1863 ya edisyon na A Literal Translation of the New Testament, 187 ya beses ya nabasa so ngaran na Dios diad saray mismon teksto. Ompapaway ya aya so sankaunaan ya im-publish ya English ya bersion ya angusar ed masanton ngaran na Dios ed interon Kristianon Griegon Kasulatan. d

 Nen 1864, in-release met nen Parker so A Collation of an English Version of the New Testament . . . With the Authorized English Version. Say rason to no akin ya impaniba tod saksakey ya volume so duaran bersion na Balon Sipan et pian ipanengneng no antoy pidumaan na bersion to ed arum ya bersion. e

 Pian nipanengneng nen Parker no akin ya importantin ipawil so ngaran na Dios, impaimano toy pigaran bersikulo ed Authorized Version, kaiba lay Roma 10:13, ya oniay nabasa: “Ta siopaman ya ontawag ed ngaran na Katawan, nilaban.” Say tepet nen Parker: “Wala tay akaisip ya diad sarayan bersikulo na Authorized English Version et si Jehova so tutukoyen dia aliwan Say Anak a Jesu-Kristo, say Katawan tayo?”

 Balbaleg so gastos nen Parker diad impangi-publish tan impangipaamta to na saray tract tan arum nin insulat to. Diad tua, diad loob labat na sakey taon, akagastos na 800 pounds, ya say katumbas to natan et masulok ya 100,000 British pounds ($132,000 U.S.). Angipawit met na libren kopya na dakel ed saray publikasyon to diad saray kabat to tan diad saray pari ya atagey so rangko da pian narebyu da iratan.

 Minelmelag na arum ya iskolar iray insulat nen Parker tan saray translation to na Balon Sipan, ya diad saman et pigpigaran kopya ni labat so naimprinta. Diad satan ya ginawa ra, agda pinabli so impapuson impansagpot to, pati say impansagpot nen Shadwell tan na arum ni pian nipawil so ngaran na Dios diad English ya Balon Sipan.

 Ompan labay mo met ya bantayan iyan samploran minuto ya video: Pan-tour ed Warwick Museum: “Say Biblia tan say Ngaran na Dios.”