Bai na kontenido

Bai na kontenido

Opservando Mundu

Opservando Mundu

Opservando Mundu

Selebro Sobrekargá?

Tin investigadó ta bisa ku “hasimentu di demasiado kos pareu ta muchu pisá pa e selebro,” segun e korant di Canada Toronto Star. Estudionan ta parse di indiká ku ora hende ta purba hasi vários kos pareu, esei ta hiba na ménos efisiensia, eror i asta malesa. Por ehèmpel, esei kisas ta “debilitá memoria, kousa doló di lomba, por pone ku un persona tin mas chèns di haña grip i indigestion i asta e por kousa daño na djente i ensia.” Estudionan di e Instituto Nashonal di Salubridat di Merka ta mustra ku ora hende ta hasi sierto tareanan, esei ta aktivá diferente parti di e selebro. Pero ora nan ta purba hasi dos òf mas kos pareu, manera papia na telefon selular miéntras nan ta kore outo, “e selebro de echo ta kuminsá stòp di funshoná,” segun Dr. John Sladky, un neurólogo di Universidat Emory. “E selebro no solamente no por hasié, e ta nenga di hasié.” Investigadónan ta bisa ku hende tin ku baha nan spit i aseptá e echo ku nan selebro no por hasi tur e kosnan ku nan ta pidié hasi.

Espesienan Nobo di Piská

Sientífikonan ku ta studiando e trayekto di e Riu Caura di Venezuela resientemente a anunsiá “deskubrimentu di dies espesie nobo di piská.” Entre nan tin un piská chikí “ku un rabu kòrá-kòrá,” un “catfish ku un kùif di tengla” i “un piraña ku ta kome tantu fruta komo karni,” segun e korant venezolano El Universal. E área aki kasi bírgen ta konsistí di selvanan tropikal i hopi kanal di awa i a keda deskribí komo un di e lugánan mas riku na diversidat biológiko riba e planeta. Sientífikonan ta suplikando gobièrnu pa protehá e área, ya ku e ta ser menasá dor di agrikultura, peska, proyektonan di konstrukshon di kas, minanan i posibel proyektonan hidroeléktriko.

Strès den Sala di Espera

“Pashèntnan aleman tin ku warda un promedio di 48 minüt den sala di espera promé ku nan por drenta bai serka dòkter. Tin di nan ta warda hopi mas largu,” segun e revista Psychologie Heute. Un estudio resien ku e Instituto pa Análisis, Konsulta i Desaroyo Stratégiko di Atministrashon Empresarial a hasi di 610 ofisina di dòkter a revelá “kon malkontentu pashèntnan ta ku e situashon.” Segun e informe, klínikanan ku no a hasi nada pa aliviá e problema “tabatin un redukshon di 19 porshento di pashèntnan regular denter di un aña.” E nivel di strès tantu serka dòkter komo asistènt tabata hopi mas haltu den salanan di espera demasiado yen ku den otro ofisina di dòkter, i e efisiensia di trabou tabata 30 porshento ménos. Ademas, e asistèntnan tabata hasi dos biaha mas tantu eror.

Konfundí Enkuanto Loke Ta Bon i Loke Ta Malu

“Kasi ún di kada kuater oustraliano a atmití ku nan ta hòrta kosnan manera papel ku pèn di trabou,” segun e korant The Sun-Herald di Sydney. Un enkuesta bou di mas ku 2.000 ofisinista a revelá ku algun kustumber ku ta komun na trabou ta entre otro di bai den informashon personal ku ta trata asuntu di nan koleganan, usa Internet pa motibunan personal bou di ora di trabou, baha programa for di Internet riba kòmpiuter di trabou sin ku nan tin outorisashon pa esei i usa programa di kòmpiuter di ofisina na kas. Segun Garie Dooley, kende a supervisá e enkuesta, “tin hopi hende ku klaramente ta konfundí enkuanto loke ta bon i loke ta malu.”

Mester Kobra Belasting pa Entiero di Bestia di Kas?

E korant di Hapon IHT Asahi Shimbun ta informá ku un tèmpel budista na Hapon resientemente a entamá un kaso kontra instansianan di belasting pasobra segun e tèmpel, e entradanan ku e ta risibí di entiero, kremashon i wardamentu di shinishi di bestia di kas mester tin dispensashon di belasting. E ofisina di belasting a argumentá ku kremashon i servisionan religioso pa bestia di kas ta konstituí “negoshi a base di kontrakt” i e wardamentu di shinishi ta pone e tèmpel den e kategoria di “negoshi di depósito.” Di otro banda, e tèmpel ta pretendé ku “un servisio di konmemorashon ta un akto religioso, ku tin komo meta pa kura e tristesa di doñonan di bestia ku ta na luto i pa konsolá alma di bestia,” sin e propósito di hasi ganashi.

Ménos Aksidente di Avion

Na aña 2003 e kantidat mundial di aksidentenan aéreo tabata esun mas abou for di dékada di 1950, tempu ku a kuminsá tene registro di esei, segun e revista Flight International. E total di 702 morto tabata e kantidat mas abou for di 1990, apesar ku di e tempu ei en adelante tabatin un oumento di 40 porshento den tráfiko aéreo. E korant di Lònden, Daily Telegraph, ta bisa ku un motibu duná “pa e mehoramentu general den siguridat tabata un redukshon den e kantidat di insidentenan kaminda eror di nabegashon a pone avion dal den tereno haltu. Ekspertonan ta bisa ku pa un parti esaki ta debí na sistemanan nobo ku ta alertá presensia di tereno, pero nan ta bisa ku e teknologia ‘no ta infalibel.’” Hopi avion bieu no ta ekipá ku e sistemanan ei.

Èngelsous Ta Skapa Hende Muhé na Estado

Un terapia simpel i barata usando e salu sulfato di magnesia hidratá (èngelsous òf Epsom salt) por redusí ku 50 porshento e chèns ku hende muhé ta haña un komplikashon posiblemente fatal durante embaraso, segun The Times di Lònden. Eklampsia, un forma peligroso di preshon haltu ku ta kousa djimpi, ta mata tur aña rònt mundu mas ku 50.000 muhé i nan yu ku no a nase. Ounke na Merka ya pa años nan ta usa infius òf inyekshon ku ta kontené èngelsous pa trata preeklampsia—lokual por desaroyá bira eklampsia si no trat’é—e terapia no a bira popular den mayoria otro pais. P’esei, un tim internashonal di dòkter na e Instituto pa Siensia di Salú na Oxford, Inglatera, ‘a disidí di tèst e benefisionan di e salu aki dor di tene un prueba riba 10.000 muhé den 33 pais,’ segun The Times. “Despues di tres aña nan a stòp e prueba . . . mas trempan pasobra a bira bisto kon efektivo e tratamentu tabata: dunando sulfato di magnesia na hende muhé ku preeklampsia a redusí nan riesgo di haña djimpi ku 58 porshento. El a redusí nan riesgo di muri ku 45 porshento.” E tratamentu “ta kosta solamente £3 [ocho florin] pa hende muhé, lokual ta hasié . . . aksesibel pa muhénan di paisnan den desaroyo.”

Kustumbernan di Kome di Tiner

“Un kantidat alarmante di mucha muhé tiner ku ta bai skol, ta salta kuminda komo ku nan ta preokupá ku nan figura i nan ta deseá di imitá modelonan i artistanan popular,” segun un informe den Daily Telegraph di Lònden. Un estudio di e kustumbernan di kome di 300.000 alumno, efektuá dor di e Departamentu di Edukashon di Salú di Skolnan di Gran Bretaña a revelá ku mas ku 40 porshento di hobensita di 14 i 15 aña “tabata bai skol sin desayuná. Kompará ku datonan similar kompilá na 1984, e kantidat di mucha muhé ku ta sali kas sin kome a bira kasi dòbel.” E kantidat di esnan ku ta salta kuminda di mèrdia tambe a oumentá, for di 2 porshento na 1984 te na 18 porshento na 2001. Debí na e riesgo grave ku e alumnonan por desaroyá trastornonan di kome manera anorexia nervosa i bulimia, outoridatnan a hasi un yamada riba kabesnan di skol di mucha muhé pa vigilá e peso di nan alumnonan. Mucha hòmber tambe ta mustrando mas interes den tene dieta. Entre nan, 31 porshento di mucha hòmber di 12 i 13 aña, i 25 porshento di esnan di 14 i 15 aña kier pèrdè peso, un oumento for di respektivamente 26 i 21 porshento.