BIE de Juden en daut vesproakne Launt funk daut Joa aun, wan dee aunfungen to plieejen un to seien. Daut wia en dee Moonaten, waut nu Septamba/Oktooba sent.

Ieeschtemma wia eene Moonat krakjt soo lank aus von eenen Niemon bat dän aundren Niemon. Daut wieren soo bie 29 bat 30 Doag. Oba woo lank daut Joa wia, recht sikj no de Sonn. Soo, wan daut Joa sikj no de Sonn recht, dan es daut lenja, aus wan sikj daut no de Mon recht. Doawäajen musten dee een bät romräakjnen, daut et met de Tiet paust. Biejlikj deeden se, wan daut fäld, bie de Moonaten waut Doag bie ooda eene gaunze Moonat bie daut Joa bie, ea daut niee aunfunk. Wäajen se sikj dän Kalenda soo aunpaussen deeden, kunnen se emma en deeselwje Moonaten plaunten un arnten.

En Moses siene Tiet säd Gott to sien Volkj, daut daut Joa aunfunk en de Moonat Abib, ooda Nissan (2. Mo. 12:2; 13:4). Daut wudd vondoag soo bie Moaz/Aprell sennen. En de Moonat Nissan fieeden dee daut Fast, wua dee Jehova de Ieeschtlinjsfrucht von dän Joascht brinjen musten (2. Mo. 23:15-16).

De Jelieeda Emil Schürer schreef en sien Buak The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, (175 B.C.–A.D. 135): “Dee muaken sikj eene eefache Räajel, wanea se en daut Joa Doag biedoonen musten un wanea nich. Daut Passafast wort aum Vollmon en de Moonat Nissan (14. Nissan) jefieet. Daut must emma aun dän ieeschten Vollmon sennen, nodäm de Dach un de Nacht em Farjoa jlikjen lank jewast wieren. . . . Wan se opp Enj von daut Joa enworden, daut daut näakjste Passafast doaver komen wudd, ea de Dach un Nacht jlikjen lank wieren, dan musten se doa noch ver dän Nissan eene Moonat nenschuwen.”

Wan Jehova siene Zeijen weeten wellen, wanea daut de rajchta Dotem es toom daut Owentmol fieren, dan rechten dee sikj uk no dise Räajel. Daut es emma em Farjoa aun dän 14. Nissan no dän hebräischen Kalenda no. Aule Vesaumlungen oppe gaunze Welt woat daut em verut weeten jeloten, woon Dotem daut es. a

Oba woo wisten de Juden, wanea eene Moonat to Enj wia un eene niee Moonat aunfunk? Wan du daut vondoag dän Dach weeten west, dan kjikjst du bloos oppem Kalenda ooda opp dien Fon. Oba en de Bibeltiet wia daut nich soo eefach.

En de Tiet von de Sintflut wieren de Moonaten 30 Doag lank (1. Mo. 7:11, 24; 8:3-4). Lota, bie dän hebräischen Kalenda, hauden de Moonaten nich emma krakjt 30 Doag. No dän hebräischen Kalenda no funk eene Moonat dan aun, wan de Mon no Niemon daut ieeschte Mol wada to seenen wia. Daut wia dan soo bie 29 ooda 30 Doag nodäm, aus de väaje Moonat aunjefongen haud.

Opp eene Sauz räden David un Jonatan beid von eene niee Moonat un säden: “Morjen es de niee Mon” (1. Sam. 20:5, 18). Soo, daut sitt soo, daut se daut en David siene Tiet aul em verut wisten, wanea eene Moonat aunfangen wudd. Woo wist daut jeweenelje Volkj daut dan, wanea eene niee Moonat aunfunk? Om daut to weeten, halpt ons de Mischna, een Buak, wua de Juden äare Jesazen un Jewanheiten bennen oppjeschräwen wieren. Dit Buak jeft auntovestonen, daut de Sanhedrin (de judischa Huaga Rot) doa met en wia. Dise Mana hauden de Veauntwuatunk to bestemmen, wanea eene fresche Moonat aunfunk. Doatoo vesaumelden dee sikj aun jieda 30. Dach en de säwen Moonat, wua de Fasten wieren. Woo bestemden dee daut?

Doa worden Mana aunjestalt, waut opp de hechste Städen rom Jerusalem de Nacht dän Himmel beoobachten deeden toom seenen, wanea daut ieeschte Striepkje von de Mon to seenen wia. Wan dee daut sagen, dan leeten dee dän Sanhedrin daut fuaz weeten. Wan dee ieescht jenuach Bewies hauden, daut se dän Niemon jeseenen hauden, dan muaken dee bekaunt, daut eene niee Moonat aunfunk. Oba waut, wan daut näwlich ooda wolkjich wia un de Mana, waut dän Himmel beoobachten deeden, daut Striepkje von de Mon nich seenen kunnen?  Dan talden se dise Moonat eefach 30 Doag un fungen met de niee Moonat aun.

Om daut bekaunt to moaken, daut de niee Moonat aunjefongen haud, muaken se opp dän Oliewenboajch, waut dicht bie Jerusalem wia, een Fia. Dan muaken se uk opp aundre huage Städen en Israel Fia, doamet se daut bekauntmoaken kunnen. Met de Tiet worden doa enne Städ daut Mana aunjestalt, om de Norecht to vebreeden. Doaderch wisten de Juden en Jerusalem un opp aundre Städen, daut eene niee Moonat aunjefongen haud. Doawäajen kunnen dee aula to deeselwje Tiet de Fasten fieren.

Dis hebräischa Kalenda kaun die halpen, de Moonaten, Fasten un Joarestieden to vestonen, waut de Israeliten hauden.