Em Uniwersum es Ordnunk. En daut Heft Astronomy woat äwa de Galaxien (daut sent groote Gruppen Stierns) jesajcht: “De Galaxien sent nich eefach bloos onordentlich em Uniwersum vestreit, oba dee haben äare Ordnunk un dee sent aula een bät soo aus een grootet Nat utjespreet.” Woo es daut mäajlich? Wissenschoftla jleewen, daut et aun eene Sach em Uniwersum licht, waut nich to seenen jeit, un “schwoate Materie” jenant woat. Dise schwoate Materie, sajen se, es “een onsechtboaret Främ, waut . . . de Galaxien, Galaxie-Gruppen un noch jratre Galaxie-Gruppen opp äare Städen helt.”

Woosoo es em Uniwersum soone groote Ordnunk? Kjeem daut eefach von veselfst? Allan Sandage wia een Forscha, äwa dän jesajcht woat, daut hee “eena von de jratste Wissenschoftla en onse Tiet wia, waut de Stierns utforschen”. Un dee jleewd aun Gott. Kjikj mol, waut dee doatoo säd:

 “Fa mie to beseenen jeit daut nich mol, daut soone Ordnunk wudd kjennen von veselfst komen. Irjentwäa mott daut haben jedonen, daut aules soo ordentlich es.”

Daut Uniwersum es krakjt rajcht enjerecht fa daut Läwen. De Sonn brent emma äwareen. Wudd de Krauft, waut dee aum brennen helt, schwaka sennen, dan wudd et de Sonn nich mol jäwen. Wudd dise Krauft oba stoakja sennen, dan wudd de Sonn soo bosich vebrennen, daut dee aul lang wudd wajch sennen.

Woo aules em Uniwersum schauft, es krakjt paussent enjerecht, daut daut Läwen mäajlich es. De Forscha Anil Ananthaswamy sajcht, daut wan de Omstend em Uniwersum wudden bloos een kjlien bät aundasch sennen, dan wudden “de Stierns, Planeeten un Galaxien nienich tostaund jekomen sennen. Daut wudd dan kjeen Läwen jäwen.”

Daut Uniwersum haft eene paussende Städ fa de Menschen. De Ieed es krakjt rajcht fa de Menschen toom läwen: Dee haft de rajchte läwendje Loft, jenuach Wota un dee woat opp äare Städ jehoolen derch de Mon, waut krakjt de rajchte Mot haft. National Geographic sajcht: “De Ieed es de eensje Städ, waut wie bat nu kjanen, waut krakjt rajcht es fa ons Menschen toom läwen.” Dis Artikjel sajcht uk, woo de Schichten enne Ieed toopjestalt sent un woo aules enne Natua un met daut Läwen rant, daut paust krakjt toop. *

Onse Sonn un de Planeeten rom dee (solar system) sent en onse Galaxie “wiet auf von aulet aundre”, sajcht een Schriewa. Oba krakjt daut moakt daut Läwen oppe Ieed mäajlich. Wan de Ieed dolla no de Medd ooda aum Raunt von onse Galaxie wia – wua daut väl mea Stierns jeft –, dan wudd daut Läwen nich mäajlich sennen, wäajen de stoakje Strolen, waut et doa jeft. Oba dee es krakjt opp dee Städ en onse Galaxie, wua daut mäajlich es to läwen.

No daut no, waut de Forscha Paul Davies äwa daut Uniwersum rutjefungen haft, sajcht hee: “Mie es daut nich dietlich, daut et een groota Toofaul sennen sull, daut wie en dit Uniwersum läwen. Daut es nich een Ekjsident, waut bloos goot utjekomen es. . . . Daut wie läwen sullen, wia soo jeplont.” Hee lieet nich, daut Gott daut Uniwersum un daut Menschenläwen jemoakt haft. Oba waut denkjst du? Aules lat doano, daut daut Uniwersum un de Ieed fa daut Läwen enjerecht es. Kunn daut sennen, daut et von wäm jemoakt wort?