Przejdź do zawartości

Przejdź do spisu treści

TROCHĘ HISTORII

Arystoteles

Arystoteles

ŻYJĄCY ponad 2300 lat temu Arystoteles miał ogromny wkład w naukę i filozofię. Jego dzieła nieustannie cieszą się zainteresowaniem, są tłumaczone na wiele języków oraz studiowane. Profesor historii James MacLachlan napisał, że „arystotelesowskie postrzeganie przyrody na przeszło 2000 lat zdominowało sposób myślenia Europejczyków”. Niektóre z poglądów tego filozofa wpłynęły na nauki katolickie i protestanckie, a także na islam.

Szeroki wachlarz zainteresowań

Arystoteles pisał o astronomii, oddziaływaniu magnetycznym, ruchu, biologii, metafizyce, etyce, języku, prawie, logice, przyjemnościach, sztuce, poezji, polityce, psychologii i retoryce oraz o duszy, którą uważał za śmiertelną. Źródłem jego sławy są jednak w głównej mierze dzieła poświęcone biologii i logice.

Starożytni uczeni greccy starali się zrozumieć otaczający ich świat, korzystając ze zdolności obserwacji oraz dedukcji i logiki. Za punkt wyjścia obierali pewne prawdy, które uznawali za oczywiste. Uważali, że oparte na tych prawdach staranne i logiczne rozumowanie pozwoli im dojść do właściwych wniosków.

Dzięki stosowaniu tej metody rzeczywiście udało im się dojść do wielu rozsądnych konkluzji — dostrzegli na przykład, że we Wszechświecie panuje porządek. Problem w tym, że ich obserwacje były ograniczone tylko do tego, co potrafili dostrzec za pomocą zmysłów. Z tego powodu wielu światłych ludzi, w tym Arystoteles, opierało swoje rozumowanie na błędnych założeniach. Wierzyli oni na przykład, że planety i gwiazdy krążą wokół Ziemi. W tamtych czasach uważano to za rzecz oczywistą. W pewnej książce napisano: „Rozsądek i doświadczenie zdawały się potwierdzać pogląd Greków, że Ziemia znajduje się w centrum Wszechświata” (C. Freeman, The Closing of the Western Mind).

Nie pociągnęłoby to za sobą poważniejszych skutków, gdyby ten błędny pogląd pozostał tylko w dziedzinie rozważań naukowych. Jednak stało się inaczej.

Nauki Arystotelesa a katolicyzm

W średniowiecznej „chrześcijańskiej” Europie niektóre poglądy Arystotelesa traktowano jak prawdy objawione — wszyscy w nie wierzyli. Katoliccy teologowie, w szczególności Tomasz z Akwinu (ok. 1224-1274), włączyli je do swoich nauk. W ten sposób wprowadzona przez Arystotelesa koncepcja nieruchomej Ziemi znajdującej się w centrum Wszechświata stała się częścią doktryny katolickiej. Została przyjęta także przez przywódców protestanckich, takich jak Kalwin i Luter, którzy twierdzili, że jest to nauka biblijna (zobacz ramkę „ Sidło nadinterpretacji”).

Niektóre poglądy Arystotelesa traktowano jak prawdy objawione

Cytowany już pisarz Charles Freeman skomentował: „W pewnych dziedzinach praktycznie nie da się dostrzec różnicy pomiędzy naukami Arystotelesa a katolicyzmem”. Dlatego mówi się, że Tomasz z Akwinu „ochrzcił” Arystotelesa w wierze katolickiej. Ale jak zauważa ten autor, tak naprawdę to „Tomasz z Akwinu nawrócił się na arystotelizm”. Można by dodać, że w pewnej mierze zrobił to także sam Kościół. W rezultacie, kiedy włoski astronom i matematyk Galileusz odważył się przedstawić obserwacyjny dowód na to, że Ziemia krąży wokół Słońca, wezwano go przed trybunał inkwizycji i zmuszono do wyparcia się swoich przekonań *. Paradoksalnie, sam Arystoteles uważał, że nauka stale robi postępy, więc trzeba być gotowym rewidować pewne poglądy. Gdyby tylko religie przyjęły podobną postawę!

^ ak. 11 Żeby dowiedzieć się więcej, zobacz artykuł „Konflikt Galileusza z Kościołem” w Przebudźcie się! z 22 kwietnia 2003 roku.