Czy znasz Szafana i jego rodzinę?

CZY w trakcie czytania Biblii zwróciłeś uwagę na wzmianki o Szafanie lub niektórych członkach jego wpływowej rodziny? Kim byli ci ludzie? Czym się zajmowali? I czego się można nauczyć z ich przeżyć?

Po raz pierwszy Biblia wspomina o „Szafanie, synu Acaliasza, syna Meszullama”, opisując wydarzenia z roku 642 p.n.e., związane z przywracaniem przez Jozjasza prawdziwego wielbienia Boga (2 Królów 22:3). W relacji z następnych 36 lat, aż do zburzenia Jerozolimy w roku 607, pojawiają się jego czterej synowie: Achikam, Elasa, Gemariasz i Jaazaniasz oraz dwaj wnukowie: Michajasz i Gedaliasz (zobacz linię rodową na stronie 21). „Członkowie rodziny Szafana piastowali najważniejsze urzędy [w królestwie Judy] oraz pełnili funkcje królewskich pisarzy od czasów Jozjasza do Wygnania” — wyjaśnia Encyclopaedia Judaica. Przeanalizowanie tego, co Pismo Święte mówi o owej rodzinie, pomoże nam zrozumieć, jak wspierała ona proroka Jeremiasza oraz jak obstawała przy prawdziwym wielbieniu Jehowy.

Szafan popiera religię prawdziwą

W roku 642 p.n.e., kiedy to król Jozjasz miał około 25 lat, Szafan sprawował funkcję królewskiego sekretarza i przepisywacza (Jeremiasza 36:10). Co wchodziło w zakres jego obowiązków? Wspomniana wyżej encyklopedia podaje, że królewski pisarz i sekretarz był bliskim doradcą władcy, zajmował się sprawami finansowymi, musiał być umiejętnym dyplomatą, mieć rozeznanie w stosunkach międzynarodowych oraz znać się na prawie i umowach handlowych. A zatem jako królewski sekretarz, Szafan należał do najbardziej wpływowych osób w państwie.

Dziesięć lat wcześniej młody Jozjasz „zaczął szukać Boga Dawida, swego praojca”. Szafan był najwidoczniej o wiele starszy od Jozjasza, mógł więc służyć mu dobrymi radami w sprawach duchowych oraz wspierać go w pierwszej kampanii na rzecz przywrócenia prawdziwego wielbienia Boga (2 Kronik 34:1-8). *

Podczas prac przy odbudowie świątyni odnaleziono „księgę prawa”, a Szafan „zaczął ją czytać przed obliczem króla”. Jej treść głęboko poruszyła Jozjasza, który posłał kilku zaufanych mężczyzn do prorokini Chuldy, aby zapytali Jehowę o tę księgę. To odpowiedzialne zadanie powierzył między innymi Szafanowi oraz jego synowi Achikamowi (2 Królów 22:8-14; 2 Kronik 34:14-22).

Jest to jedyna bezpośrednia informacja biblijna o działalności Szafana. W innych wersetach wspomina się o nim jedynie jako o ojcu lub dziadku. Potomkowie Szafana mieli bliskie kontakty z prorokiem Jeremiaszem.

Achikam i Gedaliasz

Wiemy już, że syn Szafana Achikam pojawia się po raz pierwszy w relacji o ludziach wysłanych przez króla do prorokini Chuldy. W pewnym słowniku możemy przeczytać: „Chociaż Pisma Hebrajskie nie podają  oficjalnego tytułu Achikama, wydaje się oczywiste, iż pełnił on ważną funkcję” (The Anchor Bible Dictionary).

Jakieś 15 lat po tym zdarzeniu prorok Jeremiasz znalazł się w śmiertelnym niebezpieczeństwie. Kiedy ostrzegał ludzi, że Jehowa zamierza unicestwić Jerozolimę, „kapłani i prorocy oraz cały lud pochwycili go, mówiąc: ‚Niechybnie umrzesz’”. Jak potoczyły się wypadki? W sprawozdaniu czytamy dalej: „Ręka Achikama, syna Szafana, była z Jeremiaszem, żeby go nie wydano w rękę ludu i nie uśmiercono” (Jeremiasza 26:1-24). O czym to świadczy? We wspomnianym słowniku dodano: „Okoliczność ta nie tylko dowodzi, że Achikam był człowiekiem wpływowym, ale także pokazuje, iż podobnie jak inni członkowie rodziny Szafana był życzliwie usposobiony względem Jeremiasza”.

Mniej więcej 20 lat później, już po zburzeniu Jerozolimy przez Babilończyków w roku 607 oraz uprowadzeniu większości ocalałych mieszkańców do niewoli, namiestnikiem nad pozostałymi Żydami ustanowiono Gedaliasza — wnuka Szafana, a syna Achikama. Czy wzorem innych członków swego rodu troszczył się on o Jeremiasza? Sprawozdanie biblijne informuje: „Jeremiasz przyszedł więc do Gedaliasza, syna Achikama, do Micpy i zamieszkał u niego”. Po kilku miesiącach Gedaliasza zabito, a reszta ludności uciekła do Egiptu, zabierając ze sobą Jeremiasza (Jeremiasza 40:5-7; 41:1, 2; 43:4-7).

Gemariasz i Michajasz

Syn Szafana Gemariasz i wnuk Michajasz odegrali znaczącą rolę w wydarzeniach opisanych w 36 rozdziale Księgi Jeremiasza. W piątym roku panowania króla Jehojakima, czyli około roku 624, sekretarz Jeremiasza, Baruch, czytał na głos księgę ze słowami proroka w domu Jehowy, „w jadalni Gemariasza, syna przepisywacza Szafana”. „A Michajasz, syn Gemariasza, syna Szafana, usłyszał wszystkie słowa Jehowy z tej księgi” (Jeremiasza 36:9-11).

Michajasz powiadomił swego ojca i innych książąt o zwoju, każdy z nich chciał więc poznać jego treść. Jak na nią zareagowali? „A gdy tylko usłyszeli wszystkie te słowa, spojrzeli jeden na drugiego ze strachem; i odezwali się do Barucha: ‚Niewątpliwie oznajmimy królowi wszystkie te słowa’”. Zanim jednak udali się do króla, poradzili Baruchowi: „Idź, ukryj się, ty i Jeremiasz, tak by w ogóle nikt nie wiedział, gdzie jesteście” (Jeremiasza 36:12-19).

Zgodnie z przewidywaniami król odrzucił orędzie zawarte w zwoju i spalił go kawałek po kawałku. Niektórzy książęta, w tym syn Szafana  Gemariasz, „nalegali na króla, by nie palił zwoju, lecz on ich nie posłuchał” (Jeremiasza 36:21-25). W pewnej książce wysnuto następujący wniosek: „Na dworze króla Jehojakima zdecydowanym rzecznikiem Jeremiasza był Gemariasz” (Jeremiah — An Archaeological Companion).

Elasa i Jaazaniasz

W roku 617 królestwo Judy zostało podbite przez Babilon. Tysiące Żydów, „wszystkich książąt oraz wszystkich dzielnych mocarzy (...) a także każdego rzemieślnika i budowniczego wałów obronnych” uprowadzono do niewoli. Trafił do niej również prorok Ezechiel. Nowym królem, zależnym od Babilonu, mianowano Mattaniasza, któremu Babilończycy zmienili imię na Sedekiasz (2 Królów 24:12-17). Gdy nieco później wysłał on do Babilonu posłów, znalazł się wśród nich Elasa, syn Szafana. Jeremiasz powierzył mu list z ważnym przesłaniem Jehowy do Żydów przebywających na wygnaniu (Jeremiasza 29:1-3).

A zatem jak wynika z Biblii, Szafan, trzej jego synowie i dwaj wnukowie wykorzystywali swe wpływy, by popierać czyste wielbienie Boga i pomagać wiernemu prorokowi Jeremiaszowi. A co z jeszcze jednym synem Szafana, Jaazaniaszem? W przeciwieństwie do innych członków tej rodziny najwidoczniej wdał się w bałwochwalstwo. W szóstym roku pobytu na wygnaniu w Babilonie, około roku 612, Ezechiel zobaczył w wizji 70 mężczyzn ofiarujących kadzidło bożkom w jerozolimskiej świątyni. Jedynym wymienionym z imienia był Jaazaniasz, co może wskazywać na jego wysoką rangę (Ezechiela 8:1, 9-12). Przykład Jaazaniasza wskazuje, że nawet jeśli ktoś wychowywał się w bogobojnej rodzinie, nie oznacza to, iż automatycznie zostanie lojalnym chwalcą Jehowy. Każdy sam odpowiada za swoje czyny (2 Koryntian 5:10).

Szafan i jego rodzina — postacie historyczne

W czasach, gdy w Jerozolimie rozgrywały się wydarzenia z udziałem Szafana i jego rodziny, w Judzie powszechnie używano pieczęci. Za ich pomocą podpisywano dokumenty lub poświadczano ich autentyczność. Pieczęcie wytwarzano z kamieni szlachetnych, metalu, kości słoniowej lub szkła. Zazwyczaj grawerowano na nich imię właściciela oraz jego ojca, a czasami także nazwę piastowanej godności.

Odnaleziono setki glinianych odcisków pieczęci hebrajskich. Profesor Nahman  Avigad, specjalizujący się w hebrajskiej epigrafice — dziedzinie nauki zajmującej się badaniem starożytnych inskrypcji, zauważa: „Odciski pieczęci stanowią jedyne hebrajskie źródło epigraficzne, w którym pojawiają się osoby znane z Biblii”. Czy znaleziono zatem jakieś odciski pieczęci Szafana lub członków jego rodziny? Owszem, pieczęć z imieniem Szafana i jego syna Gemariasza pokazano na stronach 19 i 21.

Uczeni przypuszczają, że na innych pieczęciach wymienieni są również czterej kolejni członkowie tej rodziny — Acaliasz (ojciec Szafana), Achikam (syn Szafana), Gemariasz (syn Szafana) i prawdopodobnie Gedaliasz, który według zamieszczonej inskrypcji był „przełożonym nad Domem”. Czwarta z tych pieczęci najwyraźniej należała do Gedaliasza, wnuka Szafana, chociaż nie wspomina o Achikamie, jego ojcu. Oficjalny tytuł widoczny na odcisku pieczęci wskazuje, że był on jednym z najwyższych urzędników w kraju.

Czego można się nauczyć z dziejów rodziny Szafana

Jakiż wspaniały przykład dali Szafan i jego potomkowie! Korzystali ze swej pozycji społecznej, by popierać prawdziwe wielbienie Boga i pomagać prorokowi Jeremiaszowi. My również możemy używać swych środków i wpływów, aby wspierać organizację Jehowy, a także naszych współwyznawców.

Regularne czytanie Biblii wzbogaca duchowo i buduje wiarę. Dobrze jednak wgłębiać się w jej treść i zaznajamiać ze starożytnymi świadkami na rzecz Jehowy, takimi jak Szafan i jego rodzina. Również oni należą do „wielkiego obłoku świadków”, których przykład warto naśladować (Hebrajczyków 12:1).

[Przypis]

[Ramka na stronie 22]

Chulda — wpływowa prorokini

Kiedy król Jozjasz usłyszał słowa z „księgi prawa” odnalezionej w świątyni, nakazał Szafanowi i czterem innym wysokim urzędnikom ‛zapytać Jehowę’ o tę księgę (2 Królów 22:8-20). Kto mógł im udzielić odpowiedzi? W Judzie żył wówczas Jeremiasz i prawdopodobnie Nahum oraz Sofoniasz — wszyscy oni byli prorokami i pisarzami Biblii. Delegacja udała się jednak do prorokini Chuldy.

Pewna książka komentuje to następująco: „Znamienne jest w tym wypadku całkowite pominięcie aspektu płci. Nikt nie uznał za niestosowne, iż grupa złożona z samych mężczyzn wzięła zwój Prawa i udała się do kobiety z prośbą o ustalenie jego wartości. Kiedy ta orzekła, że są to słowa Pana, nikt nie zakwestionował jej autorytetu. Badacze zajmujący się określeniem roli kobiet w starożytnym Izraelu często pomijają to wydarzenie” (Jerusalem — An Archaeological Biography). Oczywiście otrzymana wiadomość pochodziła od Jehowy.

[Diagram i ilustracja na stronie 21]

[Patrz publikacja]

Linia rodowa Szafana

Meszullam

↓

Acaliasz

↓

Szafan

↓ ↓ ↓ ↓

Achikam Elasa Gemariasz Jaazaniasz

↓ ↓

Gedaliasz Michajasz

[Ilustracja na stronie 20]

Gemariasz i inni nalegali na Jehojakima, by nie palił zwoju Jeremiasza

[Ilustracja na stronie 22]

Chociaż Jaazaniasz należał do rodziny Szafana, ukazano go w wizji, jak oddaje cześć bożkom

[Prawa własności do ilustracji, strona 19]

Dzięki uprzejmości Israel Antiquities Authority

[Prawa własności do ilustracji, strona 21]

Dzięki uprzejmości Israel Antiquities Authority