W MUZEUM Egipskim w Kairze znajduje się granitowa stela upamiętniająca zwycięstwa faraona Merenptaha. Według uczonych ten trzynasty syn Ramzesa II panował w latach 1212-1202 p.n.e., a więc pod koniec okresu sędziów w starożytnym Izraelu. Dwa ostatnie wersy ze steli Merenptaha brzmią: „Kanaan splądrowany, spotkały go wszelkie nieszczęścia. Aszkelon pokonany, Gezer zdobyty. Janoam przestał istnieć. Izrael został spustoszony, i nie ma już nasienia” (Świat Nauki, wrzesień 2003).

Co w tym fragmencie oznacza słowo „Izrael”? W piśmie hieroglificznym dodawano pewne niewymawiane znaki zwane determinatywami, które wskazywały na kategorię danego wyrazu. W dziele The Rise of Ancient Israel (Powstanie starożytnego Izraela) wyjaśniono: „Przy trzech z czterech nazw — Aszkelonie, Gezerze i Janoam — widnieje determinatyw oznaczający, że są to miasta (...). Natomiast determinatyw przy Izraelu określa lud” (kursywa nasza).

Jaką wartość ma ten tekst? Hershel Shanks, redaktor i publicysta, odpowiada: „Stela Merenptaha dowodzi, że lud zwany Izraelem istniał w 1212 roku p.n.e. i że faraon egipski nie tylko o nim wiedział, ale też uznał, iż warto się pochwalić pokonaniem go w walce”. William G. Dever, profesor archeologii bliskowschodniej, zauważa: „Stela Merenptaha informuje nas jednoznacznie: W Kanaanie mieszkał lud nazywający siebie ‚Izraelem’ i nazywany tak przez Egipcjan — którym przecież trudno przypisać chęć potwierdzania autentyczności Biblii i którzy nie wymyślaliby tej osobliwej nazwy dla własnych celów propagandowych”.

W Biblii pierwsza wzmianka o Izraelu dotyczy imienia nadanego patriarsze Jakubowi. Potomkowie jego 12 synów stali się znani jako „synowie Izraela” (Rodzaju 32:22-28, 32; 35:9, 10). Po latach zarówno prorok Mojżesz, jak i egipski faraon posługiwali się słowem „Izrael” w odniesieniu do owych potomków Jakuba (Wyjścia 5:1, 2). Stela Merenptaha zawiera najstarszą pozabiblijną wzmiankę o ludzie zwanym Izraelem.

[Ilustracje na stronie 24]

Stela Merenptaha

Kombinacja trzech ostatnich znaków (od prawej do lewej): bumerangu oraz siedzących ludzi, wskazuje na Izrael jako lud

[Prawa własności]

Egyptian National Museum, Kair, Egipt/​Giraudon/​The Bridgeman Art Library