5

Księga Powtórzonego Prawa

Pisarz: Mojżesz

Miejsce spisania: równiny moabskie

Spisywanie ukończono: 1473 p.n.e.

Obejmuje okres: 2 miesiące (1473 p.n.e.)

1. Jakie pytania nasuwają się w związku z wejściem Izraela do Ziemi Obiecanej?

 KSIĘGA Powtórzonego Prawa zawiera dynamiczne orędzie przeznaczone dla ludu Jehowy. Dobiega kresu 40-letnia wędrówka po pustkowiu i synowie Izraela stanęli u progu Ziemi Obiecanej. Co ich tam czeka? Z jakimi szczególnymi problemami zetkną się po drugiej stronie Jordanu? Co Mojżesz na koniec powie swemu narodowi? Można by się też zastanowić: Jaki pożytek przyniesie nam poznanie odpowiedzi na te pytania?

2. Z jakiego szczególnego względu Księga Powtórzonego Prawa ma doniosłe znaczenie?

² Odpowiedzi można znaleźć w słowach, które Mojżesz wyrzekł oraz zapisał w piątej księdze biblijnej, zwanej Księgą Powtórzonego Prawa lub 5 Mojżeszową. Mimo iż przypomniano w niej wiele informacji z wcześniejszych ksiąg, ma ona doniosłe znaczenie ze względu na swą wyjątkową treść. Dlaczego? Otóż podkreśla wagę orędzia od Boga, a powstała w okresie, gdy słudzy Jehowy naprawdę potrzebowali dynamicznego przewodnictwa i odpowiedniego pokierowania. Do Ziemi Obiecanej miał ich poprowadzić nowy wódz. Potrzebowali też zachęty do ruszenia naprzód, a jednocześnie Bożych ostrzeżeń, dzięki którym mogliby obrać właściwy sposób postępowania, zapewniający im błogosławieństwo Jehowy.

3. Co Mojżesz podkreśla w całej tej księdze i dlaczego jest to dla nas tak ważne?

³ W związku z tą sytuacją Mojżesz pod przemożnym wpływem ducha Jehowy dobitnie wzywa Izraelitów do okazywania posłuszeństwa i wierności. W całej księdze podkreśla, iż Jehowa to Bóg Najwyższy, który wymaga wyłącznego oddania i pragnie, by Jego lud ‛miłował Go całym swym sercem i całą swą duszą, i całą swą siłą życiową’. To „Bóg bogów i Pan panów, Bóg wielki, potężny i wzbudzający lęk — który nikogo nie traktuje stronniczo ani nie przyjmuje łapówki”. On nie toleruje rywalizacji. Słuchanie Go oznacza życie, a nieposłuszeństwo — śmierć. Wskazówki i rady udzielone przez Jehowę w Księdze Powtórzonego Prawa były właśnie tym, czego Izraelici potrzebowali w związku z czekającym ich doniosłym zadaniem. Takich napomnień potrzebujemy również w dobie obecnej, żebyśmy mogli zawsze chodzić w bojaźni Jehowy, uświęcając Jego imię pośród tego zepsutego świata (Powt. Pr. 5:9, 10; 6:4-6; 10:12-22).

4. Co oznacza grecki tytuł tej księgi biblijnej i jaki jest jej cel?

⁴ W greckiej Septuagincie Księga Powtórzonego Prawa nosi nazwę Deuteronòmion, złożoną ze słów deúteros, czyli „drugi”, oraz nòmos — „prawo”. Tytuł ten znaczy więc „drugie Prawo”, „powtórzenie Prawa”. Jest to grecki odpowiednik hebrajskiego wyrażenia misznéh hattoráh, zaczerpniętego z Powtórzonego Prawa 17:18. Jego poprawne tłumaczenie brzmi ‛odpis prawa’. Ale księga ta bynajmniej nie jest jakimś drugim prawem ani zwykłym powtórzeniem Prawa Mojżeszowego. Zawiera raczej objaśnienie Prawa i wzywa Izraelitów, by w Ziemi Obiecanej, do której niedługo wkroczą, miłowali Jehowę i okazywali Mu posłuszeństwo (1:5).

5. Co dowodzi, że pisarzem Księgi Powtórzonego Prawa był Mojżesz?

⁵ Pisarzem ostatniego zwoju czy też tomu Pięcioksięgu musiał być ten sam człowiek, który spisał poprzednie cztery, mianowicie Mojżesz. Już pierwsze zdanie wprowadza Księgę Powtórzonego Prawa jako „słowa, które Mojżesz wypowiedział do całego Izraela”, a późniejsze wzmianki, takie jak: „Mojżesz spisał to prawo” i „Mojżesz napisał tę pieśń”, wyraźnie dowodzą, że to on był jej pisarzem. Jego imię występuje w tej księdze prawie 40 razy, najczęściej służąc podkreśleniu ważności przytaczanych wypowiedzi. W całej tej księdze Mojżesz mówi przeważnie w pierwszej osobie. Końcowe wersety zostały dodane po jego śmierci, najprawdopodobniej przez Jozuego lub arcykapłana Eleazara (1:1; 31:9, 22, 24-26).

6. (a) Jaki okres obejmuje Księga Powtórzonego Prawa? (b) Kiedy w zasadzie zakończono jej spisywanie?

⁶ Kiedy się rozegrały wydarzenia opisane w Księdze Powtórzonego Prawa? Zaraz na początku podano w niej, że „w czterdziestym roku, w miesiącu jedenastym, pierwszego dnia tego miesiąca, przemówił Mojżesz do synów Izraela”. Następna księga, Księga Jozuego, podejmuje wątek na trzy dni przed tym, jak „dziesiątego dnia miesiąca pierwszego” Izraelici przekroczyli Jordan (Powt. Pr. 1:3; Joz. 1:11; 4:19). Oznacza to, że na wypadki opisane w Księdze Powtórzonego Prawa pozostają dwa miesiące i jeden tydzień.  Jednakże 30 dni z tych dziewięciu tygodni zajęła żałoba po śmierci Mojżesza (Powt. Pr. 34:8). A zatem właściwie wszystko musiało się rozegrać w jedenastym miesiącu czterdziestego roku. Przed upływem tego miesiąca musiało też w zasadzie dobiec końca spisywanie tej księgi, gdyż Mojżesz zmarł na początku dwunastego miesiąca czterdziestego roku, czyli na początku roku 1473 p.n.e.

7. Co dowodzi, że księga ta jest autentyczna?

⁷ Przedstawione już dowody autentyczności pierwszych czterech części Pięcioksięgu odnoszą się także do piątej — do Księgi Powtórzonego Prawa. Ponadto jest ona, obok Księgi Rodzaju, Psalmów i Izajasza, jedną z czterech ksiąg Pism Hebrajskich najczęściej przytaczanych w Chrześcijańskich Pismach Greckich. Można w nich znaleźć 83 takie cytaty; 17 ksiąg Pism Greckich nawiązuje do Księgi Powtórzonego Prawa. *

8. Jak świadectwo Jezusa ostatecznie potwierdza autentyczność Księgi Powtórzonego Prawa?

⁸ Najsilniejszego świadectwa wiarogodności Księgi Powtórzonego Prawa dostarczył sam Jezus. Gdy na początku swej służby był trzykrotnie kuszony przez Diabła, trzykrotnie odpierał te pokusy, mówiąc: „Napisano”. Ale gdzie napisano? Właśnie w Księdze Powtórzonego Prawa (8:3; 6:16, 13), na którą jako na natchniony autorytet powoływał się Jezus: „Nie samym chlebem ma żyć człowiek, lecz każdą wypowiedzią, która przechodzi przez usta Jehowy”. „Jehowy, twego Boga, nie wolno ci wystawiać na próbę”. „Jehowę, twego Boga, masz czcić i tylko dla niego masz pełnić świętą służbę” (Mat. 4:1-11). Kiedy później faryzeusze przyszli wystawić Jezusa na próbę w kwestii przykazań Bożych, w odpowiedzi przytoczył on „największe i pierwsze przykazanie” z Księgi Powtórzonego Prawa 6:5 (Mat. 22:37, 38; Marka 12:30; Łuk. 10:27). Świadectwo Jezusa definitywnie rozstrzyga o autentyczności tej księgi biblijnej.

9. Jakie dowody pozabiblijne przemawiają za wiarogodnością tej księgi?

⁹ Poza tym opisy wydarzeń i wypowiedzi zawarte w Księdze Powtórzonego Prawa pasują dokładnie do środowiska i sytuacji historycznej. Wzmianki o Egipcie, Kanaanie, Amaleku, Ammonie, Moabie i Edomie są zgodne z ówczesną rzeczywistością, a nazwy geograficzne — dokładne. * Archeolodzy wciąż odkrywają kolejne dowody rzetelności pism Mojżesza. Henry H. Halley pisze: „Ostatnio archeologia przemówiła tak głośno, iż spowodowała zdecydowany zwrot ku poglądowi konserwatywnemu [że Pięcioksiąg został spisany przez Mojżesza]. Teoria, według której za czasów Mojżesza nie znano pisma, zupełnie upadła. Co roku w Egipcie, Palestynie i Mezopotamii odkrywa się dowody — zarówno na inskrypcjach, jak i w ziemi — świadczące o tym, że relacje (...) [zawarte w Pismach Hebrajskich] to wiarogodne sprawozdania historyczne. Toteż ‚nauka’ zaczyna mieć coraz więcej szacunku dla tradycyjnego poglądu o Mojżeszowym autorstwie [Pięcioksięgu]”. * A zatem nawet dowody pozabiblijne wskazują, iż Księga Powtórzonego Prawa, podobnie jak pozostała część Pięcioksięgu, stanowi rzetelny, autentyczny zapis dziejów, sporządzony przez proroka Bożego Mojżesza.

TREŚĆ KSIĘGI POWTÓRZONEGO PRAWA

10. Co stanowi treść Księgi Powtórzonego Prawa?

¹⁰ Księga ta składa się głównie z serii przemówień, które Mojżesz wygłosił do synów Izraela na równinach moabskich naprzeciw Jerycha. Pierwsze przemówienie kończy się w rozdziale 4, drugie sięga do końca rozdziału 26, trzecie kończy się w rozdziale 28, a ostatnie — w rozdziale 30. Mojżesz czyni też przygotowania w związku ze zbliżającą się śmiercią, między innymi mianuje Jozuego swoim następcą, po czym zapisuje przepiękną pieśń ku chwale Jehowy, a na koniec błogosławi plemiona Izraela.

11. Jak Mojżesz rozpoczyna swą pierwszą przemowę?

¹¹ Pierwsza mowa Mojżesza (1:1 do 4:49). Zawiera informacje historyczne wprowadzające dalszą treść. Najpierw Mojżesz przypomina, jak Jehowa w sposób nacechowany wiernością obchodził się ze swym ludem. Wzywa Izraelitów, żeby poszli i objęli w posiadanie krainę obiecaną ich przodkom: Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi. Opowiada, jak na początku ich wędrówki po pustkowiu Jehowa usprawnił funkcjonowanie teokratycznej społeczności, polecając mu wybrać mądrych, roztropnych i doświadczonych mężów i uczynić ich naczelnikami tysięcy, setek, pięćdziesiątek oraz dziesiątek. Nad tak wspaniale zorganizowaną społecznością czuwał Jehowa, gdy Izrael ‛maszerował przez całe to wielkie i straszliwe pustkowie’ (1:19).

12. Jakie wydarzenia związane z wysłaniem zwiadowców do Kanaanu Mojżesz przypomina Izraelowi?

¹² Mojżesz przypomina Izraelitom, jak zgrzeszyli, buntując się po wysłuchaniu relacji zwiadowców, którzy wrócili z Kanaanu; narzekali wtedy, że Jehowa ich nienawidzi, skoro — jak twierdzili — wywiódł ich z Egiptu jedynie po to, by wydać na łup Amorytom. Jehowa oświadczył owemu złemu pokoleniu, że za taki brak wiary nikt oprócz Kaleba i Jozuego nie ujrzy tego dobrego kraju. Wówczas Izraelici znowu postąpili buntowniczo, zapałali bowiem żądzą walki i samowolnie zaatakowali wroga, ale  Amoryci ścigali ich niczym rój pszczół, dopóki ich nie rozproszyli.

13. Na jakiej podstawie Mojżesz zapewniał Jozuego, że odniesie zwycięstwo?

¹³ Izrael wyruszył w kierunku Morza Czerwonego, a w ciągu 38 lat wędrówki po pustkowiu wymarło całe to pokolenie wojowników. Wówczas Jehowa kazał Izraelitom przeprawić się i wziąć w posiadanie krainę leżącą na północ od potoku Arnon; oznajmił przy tym: „Dzisiaj zacznę pod całymi niebiosami wzbudzać strach przed tobą i bojaźń przed tobą u ludów, które usłyszą wieść o tobie; i będą drżeć, i z powodu ciebie będą mieć bóle podobne do porodowych” (2:25). Izraelici pokonali Sychona i jego kraj, a następnie zdobyli królestwo Oga. Mojżesz zapewnił Jozuego, że Jehowa będzie walczył za Izraela i w ten sam sposób pokona wszystkie inne królestwa. Przy tej okazji Mojżesz prosił Boga, żeby jednak pozwolił mu wejść do tej dobrej krainy po drugiej stronie Jordanu, lecz Jehowa i tym razem odmówił, po czym polecił mu przekazać obowiązki Jozuemu oraz go zachęcić i wzmocnić.

14. Jak Mojżesz podkreśla znaczenie Prawa Bożego i wyłącznego oddania?

¹⁴ Mojżesz mocno podkreśla znaczenie Prawa Bożego, ostrzegając przed dodawaniem czegokolwiek do przykazań Jehowy lub ujmowaniem czegoś z ich treści. Nieposłuszeństwo niechybnie doprowadzi do klęski: „Tylko miej się na baczności i pilnie zważaj na swą duszę, żebyś nie zapomniał o rzeczach, które widziały twoje oczy, i żeby one nie odstępowały od twego serca przez wszystkie dni twego życia; i będziesz o nich opowiadał swoim synom i swoim wnukom” (4:9). Izraelici nie widzieli żadnego kształtu, gdy Jehowa na Horebie w sposób przejmujący lękiem oznajmiał im Dziesięć Słów. Jeśli więc zaczną uprawiać bałwochwalstwo i kult wizerunków, spotka ich zagłada, bo — jak mówi Mojżesz — „Jehowa, twój Bóg, jest ogniem trawiącym, Bogiem wymagającym wyłącznego oddania” (4:24). To On umiłował i wybrał ich przodków. Nie ma żadnego innego Boga w niebiosach w górze ani na ziemi w dole. Słuchaj Go, napomina Mojżesz, „abyś przedłużył swoje dni na ziemi, którą ci daje Jehowa, twój Bóg — zawsze” (4:40).

15. Jakie miasta schronienia wydzielono na wschód od Jordanu?

¹⁵ Po zakończeniu tego dobitnego przemówienia Mojżesz wydziela po wschodniej stronie Jordanu miasta schronienia — Becer, Ramot i Golan.

16. Co stanowi sedno drugiej przemowy Mojżesza?

¹⁶ Druga mowa Mojżesza (5:1 do 26:19). Jest to wezwanie, żeby Izrael słuchał Jehowy, który na Synaju rozmawiał z ludem twarzą w twarz. Zauważmy, że Mojżesz przy ponownym objaśnianiu Prawa uwzględnia konieczne zmiany, by je dostosować do nowych warunków życia po drugiej stronie Jordanu. Nie jest to zwykłe wyliczenie przepisów i rozporządzeń. Każde słowo dowodzi, że serce Mojżesza przepełnia gorliwość i oddanie dla Boga. Zależy mu na pomyślności narodu. Przez cały czas kładzie nacisk na posłuszeństwo wobec Prawa — posłuszeństwo płynące z serca pobudzanego miłością, a nie wynikające z przymusu.

17. Jak Izrael ma odwzajemniać miłość, którą mu okazał Jehowa?

¹⁷ Najpierw Mojżesz powtarza Dziesięć Słów, czyli Dziesięcioro Przykazań, i nakazuje Izraelitom, żeby ich przestrzegali, nie zbaczając na prawo ani na lewo, jeśli chcą przedłużyć swe dni w tej krainie i stać się bardzo liczni. „Słuchaj, Izraelu: Jehowa, nasz Bóg, to jeden Jehowa” (6:4). Darzenie Boga miłością wymaga zaangażowania serca, duszy i siły życiowej, a ponadto Izraelici muszą uczyć swych synów i opowiadać im o wielkich znakach i cudach, których Jehowa dokonał w Egipcie. Nie wolno się spowinowacać z bałwochwalczymi Kananejczykami. Jehowa wybrał Izraelitów na swą szczególną własność nie dlatego, że są liczni, lecz dlatego, że ich miłuje i chce dotrzymać przysięgi danej ich przodkom. Muszą się strzec sideł demonicznych religii, poburzyć w kraju wszelkie wizerunki i trwać przy Jehowie, który naprawę jest „Bogiem wielkim i napawającym lękiem” (7:21).

18. Przed czym Mojżesz ostrzega Izraelitów?

¹⁸ Na pustkowiu Jehowa przez 40 lat uczył ich pokory oraz tego, że człowiek żyje nie dzięki mannie czy chlebowi, lecz dzięki każdej wypowiedzi Jego ust. W ciągu wszystkich tych lat karcenia nie zużywała się ich odzież ani nie puchły im stopy. A teraz mają wejść do ziemi bogactwa i obfitości! Muszą się jednak strzec sideł materializmu i zbytniego polegania na swej prawości oraz pamiętać, że to Jehowa ‛daje moc do nabywania bogactwa’ i to On wywłaszcza niegodziwe narody (8:18). Następnie Mojżesz wylicza sytuacje, w których Izraelici rozdrażniali Boga. Mają pamiętać, jak na pustkowiu Jehowa zapałał przeciwko nim gniewem, zsyłając na nich plagi i ogień oraz urządzając rzeź. Niech też nie zapomną, jak się wdali w zgubny kult złotego cielca, wskutek czego spadł na nich zapalczywy gniew Jehowy i musiały zostać ponownie wyryte tablice Prawa (Wyjścia 32:1-10, 35; 17:2-7; Liczb 11:1-3, 31-35; 14:2-38). Koniecznie więc powinni służyć Jehowie i trwać przy Nim, bo On ich umiłował przez wzgląd na ich ojców i sprawił, że są ‛jak gwiazdy niebios, tak liczni’ (Powt. Pr. 10:22).

19. Jaki wybór pozostawiono narodowi i jakie prawa mu podano?

¹⁹ Izraelici muszą przestrzegać „całego przykazania” i bez zastrzeżeń słuchać Jehowy, miłując Go jako swego Boga i służąc Mu całym swoim sercem i całą swą duszą (11:8, 13). Jeżeli okażą Jehowie posłuszeństwo, będzie ich wspierał i nagradzał. Muszą  się jednak do tego przykładać i pilnie nauczać swych synów. Wyraźnie oznajmiono Izraelowi, jakie ma możliwości wyboru: Posłuszeństwo zapewnia błogosławieństwa, nieposłuszeństwo prowadzi do przekleństwa. Nie wolno „chodzić za innymi bogami” (11:26-28). Następnie Mojżesz podaje szczegółowe prawa, które mają obowiązywać Izraelitów, gdy wejdą do Ziemi Obiecanej, by wziąć ją w posiadanie. Dotyczą one: 1) religii i wielbienia; 2) wymiaru sprawiedliwości, sprawowania władzy i prowadzenia wojen oraz 3) życia prywatnego i społecznego.

20. Na jakie najważniejsze sprawy zwracają uwagę przepisy dotyczące wielbienia?

²⁰ 1) Religia i wielbienie (12:1 do 16:17). Po wkroczeniu do Ziemi Obiecanej Izraelici mają doszczętnie zburzyć wszelkie pozostałości religii fałszywej — kultowe wyżyny, ołtarze, słupy, święte pale i wizerunki. Mają składać ofiary tylko w miejscu, które wybierze Jehowa, ich Bóg, aby tam umieścić swe imię, i właśnie tam wszyscy mają się weselić w Bogu. Przepisy dotyczące jedzenia mięsa i składania ofiar zawierają wielokrotne przypomnienia o zakazie spożywania krwi: „Tylko bądź stanowczo zdecydowany nie jeść krwi (...). Nie wolno ci jej jeść, żeby się dobrze wiodło tobie oraz twojemu synowi po tobie, będziesz bowiem czynił to, co słuszne w oczach Jehowy” (12:16, 23-25, 27; 15:23). Mojżesz ostro potępia bałwochwalstwo. Izraelowi nie wolno nawet pytać o obrzędy religii fałszywej. Gdyby się okazało, że ktoś jest fałszywym prorokiem, należy go skazać na śmierć; podobnie należy postąpić z odstępcą — nawet gdyby chodziło o najbliższego krewnego lub przyjaciela albo wręcz o całe miasto. Następnie podano przepisy co do pokarmów czystych i nieczystych, płacenia dziesięcin oraz troski o Lewitów. Należy z miłością uwzględniać dobro dłużników, ubogich i sprzedanych w niewolę. W końcu Mojżesz omawia doroczne święta jako pory dziękczynienia Jehowie za Jego błogosławieństwa: „Trzy razy w roku każdy mężczyzna ma się ukazać przed obliczem Jehowy, twego Boga, w miejscu, które on wybierze: podczas Święta Przaśników i podczas Święta Tygodni, i podczas Święta Szałasów, a nikt nie powinien ukazać się przed obliczem Jehowy z pustymi rękami” (16:16).

21. Jakie prawa dano w odniesieniu do wymiaru sprawiedliwości i jakie doniosłe proroctwo wypowiada Mojżesz?

²¹ 2) Sprawiedliwość, władza i wojny (16:18 do 20:20). Najpierw Mojżesz ogłasza prawa obowiązujące sędziów i urzędników. Sprawiedliwość jest nader ważna, gdyż Jehowa nienawidzi łapówek i przewrotnego sądu. Zostaje nakreślony warunek ważności świadectwa i sposób orzekania w sprawach sądowych. „Na podstawie wypowiedzi dwóch świadków lub trzech świadków ma zostać uśmiercony ten, kto miałby umrzeć” (17:6). Podano przepisy dotyczące królów. Zadbano o zaopatrzenie kapłanów i innych Lewitów. Spirytyzm zostaje zakazany, gdyż „jest obrzydliwością dla Jehowy” (18:12). Patrząc daleko w przyszłość, Mojżesz oświadcza: „Jehowa, twój Bóg, wzbudzi ci spośród ciebie, spośród twoich braci, proroka jak ja — jego macie słuchać” (18:15-19). Jednakże fałszywy prorok musi ponieść śmierć. Tę część kończą przepisy co do miast schronienia oraz wywierania pomsty za przelaną krew, jak również warunków zwolnienia od służby wojskowej i zasad prowadzenia wojen.

22. O jakich sprawach dotyczących życia prywatnego i społecznego mówią kolejne przepisy?

²² 3) Życie prywatne i społeczne (21:1 do 26:19). Podane zostają przepisy regulujące życie Izraelitów i dotyczące takich spraw, jak: znalezienie zabitego, poślubienie niewolnicy, prawo pierworodztwa, buntowniczy syn, wieszanie zbrodniarza na palu, dowód dziewictwa, przestępstwa seksualne, kastracja, synowie z nieprawego łoża, traktowanie cudzoziemców, warunki sanitarne, spłacanie odsetek i spełnianie ślubów, rozwód, porywanie ludzi, pożyczki, zapłaty i zbieranie pokłosia. Karę chłosty ograniczono do 40 uderzeń. Młócącemu bykowi nie wolno zawiązywać pyska. Podano przepisy co do małżeństwa lewirackiego. Nakazano używać dokładnych odważników, bo nieuczciwość jest dla Jehowy obrzydliwością.

23. Co w myśl słów Mojżesza osiągnie lud Jehowy, jeśli będzie posłusznie przestrzegał Jego przykazań?

²³ Przed zakończeniem tej płomiennej przemowy Mojżesz przypomina, jak Amalek uderzył z tyłu na strudzonych Izraelitów, gdy uciekali z Egiptu, i nakazuje im „wymazać spod niebios wspomnienie o Amaleku” (25:19). Gdy wejdą do swego kraju, mają z radością ofiarować pierwociny roli, mają też składać dziesięciny, zanosząc modlitwę dziękczynną do Jehowy: „Racz spojrzeć w dół ze swego świętego mieszkania, z niebios, i pobłogosław swój lud, Izraela, oraz ziemię, którą nam dałeś, jak to przysiągłeś naszym praojcom, ziemię mlekiem i miodem płynącą” (26:15). Jeśli z całego serca i z całej duszy będą spełniać te przykazania, to Jehowa ‛wyniesie ich wysoko ponad wszystkie inne narody, które uczynił, dla chwały i dobrej opinii oraz piękna, gdy się okażą ludem świętym dla Jehowy, swego Boga — tak jak obiecał’ (26:19).

24. Jakie błogosławieństwa i przekleństwa przedłożono Izraelowi w trzeciej przemowie?

²⁴ Trzecia mowa Mojżesza (27:1 do 28:68). Mojżesz, któremu towarzyszą starsi Izraela oraz kapłani, wylicza przekleństwa Jehowy za nieposłuszeństwo oraz błogosławieństwa za wierność. Udziela złowieszczych przestróg przed okropnymi skutkami niewierności. Jeżeli Izrael, jako święty naród Jehowy, będzie zawsze słuchał głosu swego Boga,  to będzie zaznawał cudownych błogosławieństw i wszystkie ludy ziemi zobaczą, że jest nad nim wzywane imię Jehowy. Ale jeśli pod tym względem Izraelici zawiodą, Jehowa ześle na nich „przekleństwo, zamieszanie i naganę” (28:20). Porazi ich wstrętną chorobą, posuchą i głodem; będą ścigani i ujarzmieni przez nieprzyjaciół, aż w końcu zostaną rozproszeni i wytraceni z tej ziemi. Spadną na nich te i jeszcze inne przekleństwa, jeśli ‛nie będą dbać o to, by wprowadzać w czyn wszystkie słowa tego prawa, które są zapisane w tej księdze, aby się bać tego chwalebnego i napawającego lękiem imienia — Jehowy, ich Boga’ (28:58).

25. (a) Jakie przymierze Jehowa zawiera z Izraelem? (b) Jaki wybór Mojżesz pozostawia ludowi?

²⁵ Czwarta mowa Mojżesza (29:1 do 30:20). W ziemi moabskiej Jehowa zawiera z Izraelem przymierze. Obejmuje ono Prawo, które Mojżesz powtórzył i objaśnił i którym Izrael ma się kierować po wejściu do Ziemi Obiecanej. Uroczysta przysięga, towarzysząca zawarciu przymierza, podkreśla odpowiedzialność, jaka ciąży na tym narodzie. W końcu Mojżesz powołuje niebiosa i ziemię na świadków, kładąc przed ludem życie i śmierć, błogosławieństwo i przekleństwo, po czym usilnie zachęca: „Wybierz więc życie, abyś mógł pozostać przy życiu, ty i twoje potomstwo — miłując Jehowę, swego Boga, słuchając jego głosu i lgnąc do niego; bo on jest twoim życiem i długością twoich dni, abyś mógł mieszkać na ziemi, co do której Jehowa przysiągł twoim praojcom, Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi, że im ją da” (30:19, 20).

26. Jakie końcowe zarządzenia wydaje Mojżesz przed swą śmiercią?

²⁶ Przekazanie obowiązków Jozuemu; pieśń Mojżesza (31:1 do 32:47). W rozdziale 31 czytamy o tym, jak Mojżesz po spisaniu Prawa i wydaniu poleceń co do regularnego, publicznego odczytywania tych słów przekazuje swe obowiązki Jozuemu i zachęca go, żeby był mężny i silny. Następnie układa pamiątkową pieśń, kończy spisywanie słów Prawa i poleca umieścić tę księgę obok Arki Przymierza Jehowy. Potem wobec całego zboru wypowiada słowa owej pieśni jako swe ostatnie napomnienie.

27. Jakie wspaniałe orędzie zawiera pieśń Mojżesza?

²⁷ Jakiemuż docenianiu dał wyraz Mojżesz, rozpoczynając swą pieśń od wskazania na orzeźwiające Źródło swych pouczeń! „Moje pouczenie będzie kropić jak deszcz, moja wypowiedź opadać jak rosa, jak łagodne deszczyki na trawę i jak rzęsiste ulewy na roślinność. Gdyż będę oznajmiał imię Jehowy”. Tak, przypisujcie wielkość „naszemu Bogu”, „Skale” (32:2-4). Oznajmiajcie Jego doskonałe poczynania, Jego sprawiedliwe drogi, a także Jego wierność, prawość i prostolinijność. Izraelici ku swej hańbie postępowali zgubnie, a przecież gdy byli na pustej, wyjącej pustyni, Jehowa ich otaczał i strzegł jak źrenicy swego oka, i unosił się nad nimi jak orzeł nad swymi pisklętami. Sprawił, że Jego lud utył, i nadał mu nazwę „Jeszurun”, co znaczy „prostolinijny”, lecz Izraelici pobudzali Go do zazdrości obcymi bogami i stali się „synami, w których nie ma wierności” (32:20). Do Jehowy należy pomsta i odpłata. On uśmierca i ożywia. Gdy naostrzy swój połyskujący miecz i gdy Jego ręka uchwyci się sądu, wtedy wywrze pomstę na swych wrogach. Jakąż ufnością powinno to natchnąć Jego sług! Pieśń tę wieńczą słowa, iż nastał czas, by narody ‛weseliły się z jego ludem’ (32:43). Któryż świecki poeta zdołał choćby w przybliżeniu wyrazić tak wzniosłe piękno, taką siłę i głęboką treść, jakie widać w tej pieśni dla Jehowy?

28. Jak Mojżesz wywyższa Jehowę w swoim końcowym błogosławieństwie?

²⁸ Końcowe błogosławieństwo Mojżesza (32:48 do 34:12). Mojżesz otrzymuje teraz ostatnie wskazówki co do swej śmierci, ale jeszcze nie zakończył swojej teokratycznej służby. Musi najpierw pobłogosławić Izraela; przy tej okazji znowu wywyższa Jehowę, Króla w Jeszurunie, jaśniejącego ze swymi świętymi miriadami. Poszczególne plemiona kolejno otrzymują błogosławieństwa, po czym Mojżesz wysławia dostojnego Boga, Jehowę: „Schronieniem jest Bóg czasu pradawnego, a poniżej są ramiona istniejące po czas niezmierzony” (33:27). Następnie z serca przepełnionego wdzięcznością wypowiada do narodu swe ostatnie słowa: „Szczęśliwy jesteś, Izraelu! Któż jest taki jak ty, lud cieszący się wybawieniem w Jehowie?” (33:29).

29. Pod jakimi względami Mojżesz był szczególną postacią?

²⁹ Ze szczytu góry Nebo Mojżesz ogląda Ziemię Obiecaną, po czym umiera, a Jehowa grzebie go w ziemi moabskiej. Jego grób do dnia dzisiejszego pozostaje nieznany i nigdy nie stał się przedmiotem kultu. Mojżesz dożył 120 lat, lecz „jego oko się nie zamgliło ani nie opuściła go siła żywotna”. Jehowa dokonał przez niego wielkich znaków i cudów, a jak oświadczono w ostatnim rozdziale, „w Izraelu nie powstał prorok podobny do Mojżesza, którego Jehowa znał twarzą w twarz” (34:7, 10).

DLACZEGO POŻYTECZNA

30. Dlaczego Księga Powtórzonego Prawa stanowi stosowne zakończenie Pięcioksięgu?

³⁰ Księga Powtórzonego Prawa, jako ostatnia część Pięcioksięgu, łączy wszystkie podane wcześniej informacje, oznajmiając i uświęcając wielkie imię Jehowy Boga. Tylko On jest Bogiem, dlatego wymaga wyłącznego oddania i nie toleruje żadnej rywalizacji ze strony demonicznych bogów religii fałszywej. Obecnie wszyscy chrześcijanie muszą pilnie zważać na wzniosłe zasady leżące u podstaw prawa Bożego i okazywać Bogu posłuszeństwo, aby nie ściągnąć na  siebie Jego przekleństwa, On bowiem ostrzy swój błyszczący miecz, by wywrzeć pomstę na wrogach. W swym życiu powinni kierować się największym i pierwszym przykazaniem Jehowy: „Masz miłować Jehowę, twojego Boga, całym swym sercem i całą swą duszą, i całą swą siłą życiową” (6:5).

31. Jak w innych natchnionych pismach nawiązano do Księgi Powtórzonego Prawa, umożliwiając lepsze zrozumienie zamierzeń Bożych?

³¹ W pozostałej części Pism niejednokrotnie powoływano się na Księgę Powtórzonego Prawa, aby umożliwić lepsze zrozumienie zamierzeń Bożych. Jezus nawiązywał do niej nie tylko wtedy, gdy dawał odpór Kusicielowi, lecz także przy wielu innych okazjach (Powt. Pr. 5:16 — Mat. 15:4; Powt. Pr. 17:6 — Mat. 18:16 i Jana 8:17). Odnosi się to również do innych ksiąg, włącznie z Objawieniem, w którego końcowych słowach wyniesiony do chwały Jezus ostrzega przed dodaniem czegokolwiek do zwoju proroctwa Jehowy lub ujęciem czegoś z jego treści (Powt. Pr. 4:2 — Obj. 22:18). Cytatem z Księgi Powtórzonego Prawa apostoł Piotr wieńczy swój przekonujący wywód, że Jezus jest Chrystusem i przewyższającym Mojżesza Prorokiem, którego Jehowa obiecał wzbudzić w Izraelu (Powt. Pr. 18:15-19 — Dzieje 3:22, 23). Nawiązuje do niej również Paweł, gdy mówi o zapłacie dla pracowników, o ustalaniu faktów na podstawie zeznań świadków i o pouczaniu dzieci (Powt. Pr. 25:4 — 1 Kor. 9:8-10 i 1 Tym. 5:17, 18; Powt. Pr. 13:14 i 19:15 — 1 Tym. 5:19 i 2 Kor. 13:1; Powt. Pr. 5:16 — Efez. 6:2, 3).

32. Pod jakimi względami Jozue, Gedeon i prorocy są dla nas pięknym przykładem?

³² Nie tylko pisarze Pism Greckich, lecz także słudzy Boży z czasów przedchrześcijańskich czerpali z Księgi Powtórzonego Prawa nauki i zachętę. Warto się na nich wzorować. Zwróćmy uwagę na bezwarunkowe posłuszeństwo następcy Mojżesza, Jozuego, który podczas podboju Kanaanu wydawał zdobyte miasta na zagładę, nie biorąc z nich łupu — w przeciwieństwie do Achana (Powt. Pr. 20:15-18 i 21:23 — Joz. 8:24-27, 29). Kiedy Gedeon oddalił ze swej armii tych, którzy ‛bali się i drżeli’, postąpił zgodnie z wymogami Prawa (Powt. Pr. 20:1-9 — Sędz. 7:1-11). Prorocy Izraela i Judy wiernie trzymający się prawa Jehowy śmiało i odważnie potępiali te odstępcze narody. Dobitnie ilustruje to Księga Amosa (Powt. Pr. 24:12-15 — Am. 2:6-8). Doprawdy, mamy dosłownie setki przykładów powiązania Księgi Powtórzonego Prawa z resztą Słowa Bożego, co dowodzi, że jest ona nieodłączną i pożyteczną częścią harmonijnej całości.

33. (a) Jak Księga Powtórzonego Prawa przysparza chwały Jehowie? (b) Co wynika z załączonej tabeli, jeśli chodzi o uznawanie zasad prawa Bożego przez narody tego świata?

³³ Księga Powtórzonego Prawa skupia się na wysławianiu Wszechwładnego Boga, Jehowy. Nawołuje z naciskiem: ‛Czcijcie Jehowę; okazujcie Mu wyłączne oddanie’. Chrześcijan nie obowiązuje już Prawo Mojżeszowe, ale zasady leżące u jego podstaw nie zostały unieważnione (Gal. 3:19). Prawdziwi chrześcijanie mogą odnieść wiele pożytku z tej dynamicznej księgi Prawa Bożego, która stosuje progresywne metody nauczania oraz odznacza się szczerością i prostotą wywodów. Nawet narody tego świata uznają wzniosłość najwyższego prawa Jehowy, włączają bowiem do swych kodeksów szereg przepisów z Księgi Powtórzonego Prawa. Zamieszczona poniżej tabela zawiera ciekawe zestawienie norm zaczerpniętych z Księgi Powtórzonego Prawa bądź opartych na podanych w niej zasadach.

34. Jaki związek zachodzi między tym „Powtórzeniem Prawa” a Królestwem Bożym?

³⁴ Co więcej, to objaśnienie Prawa kieruje uwagę na Królestwo Boże i pogłębia docenianie dla tego rządu. W jaki sposób? Otóż gdy jego przyszły Władca, Jezus Chrystus, przebywał na ziemi, dokładnie znał tę księgę i robił z niej użytek, o czym świadczą trafne nawiązania do jej treści. Obejmując swą władzą królewską cały nasz glob, będzie się kierował  słusznymi zasadami tego samego „prawa”, a wszyscy, którzy przyjdą, by poprzez niego, królewskie „potomstwo”, zjednać sobie błogosławieństwo, będą musieli być posłuszni tym samym zasadom (Rodz. 22:18; Powt. Pr. 7:12-14). Odniosą pożytek, jeśli zaczną się do nich stosować już teraz. Chociaż „prawo” liczy już 3500 lat, bynajmniej nie jest przestarzałe, lecz przemawia dziś do nas z całą mocą i nadal będzie przemawiać, aż nastanie nowy świat pod rządami Królestwa Bożego. Oby lud Jehowy dalej uświęcał Jego imię przez stosowanie się do wszystkich pożytecznych wskazówek podanych w Pięcioksięgu, którego wspaniałym zwieńczeniem jest Księga Powtórzonego Prawa — z całą pewnością natchniona i pobudzająca do czynu część „całego Pisma”!

[Przypisy]

[Pytania do studium]

[Tabela na stronie 41]

NIEKTÓRE PRECEDENSY PRAWNE W KSIĘDZE POWTÓRZONEGO PRAWA *

Rozdziały i wersety

I. Prawo cywilne

A. Prawo rodzinne

1. Rodzice i dzieci 5:16

2. Krewni i powinowaci 22:30; 27:20, 22, 23

3. Przepisy rozwodowe 22:13-19, 28, 29

B. Prawa własności 22:1-4

II. Prawo państwowe

A. Kwalifikacje i obowiązki króla 17:14-20

B. Przepisy wojskowe

1. Zwolnienie od służby wojskowej 20:1, 5-7; 24:5

2. Niżsi dowódcy 20:9

III. Sądownictwo

A. Obowiązki sędziów 16:18, 20

B. Najwyższy sąd apelacyjny 17:8-11

IV. Prawo karne

A. Przestępstwa przeciwko państwu

1. Łapownictwo, wypaczanie sprawiedliwości 16:19, 20

2. Krzywoprzysięstwo 5:20

B. Przestępstwa przeciwko moralności

1. Cudzołóstwo 5:18; 22:22-24

2. Niedozwolone związki 22:30; 27:20, 22, 23

C. Przestępstwa przeciw jednostkom

1. Morderstwo i napaść 5:17; 27:24

2. Gwałt i uwiedzenie 22:25-29

V. Przepisy humanitarne

A. Dobre traktowanie zwierząt 25:4; 22:6, 7

B. Względy dla pokrzywdzonych przez los 24:6, 10-18

C. Zabezpieczanie przed wypadkami 22:8

D. Traktowanie niższych klas, w tym niewolników i jeńców 15:12-15; 21:10-14; 27:18, 19

E. Dobroczynność 14:28, 29; 15:1-11; 16:11, 12; 24:19-22

[Przypis]