1. Ia ehu irair me keieu kaselel me Sises sapwellimanki? Menlau kawehwehda.

EHU irair me keieu kaselel me Sises sapwellimaniki iei me e kak ketin wehwehki kahpwal kan me kitail ahneki pwehki kitail soh unsek. Ni eh ketiket sampah, Sises kak ketin “pereperen rehn irail kan me kin pereperen” oh “sengiseng rehn irail kan me kin sengiseng.” (Rom 12:15) Karasepe, ni ahnsou me sapwellime tohnpadahk isiakano uhdahn peren ni arail pwurodo sang arail pweida nan kalohk, Sises “ketin direkihla peren oh sapwellimen Koht manaman.” (Luk 10:17-21) Ahpw ehu ahnsou, ni eh mahsanihada irail kan me poakohng Lasarus ar uhdahn pahtoukihla eh mehla, Sises “ahpw kupwurohla oh pahtoula.”​—Sohn 11:33.

2. Dahme sewese Sises en ketin nsenohki pepehm en aramas akan?

² Mendahki Sises ketin wia ohl unsek men, e uhdahn kin ketin kupwurkalahngan oh ketin poakehla aramas soh unsek kan. Dahme sewese ih en ketin wia met? Dahme keieu kesempwal me sewese ih iei e ketin poakohng aramas. Nin duwen me iren onop en mwoweo kasalehda, e ketin “perenkihda aramas akan koaros.” (Lep. Pad. 8:31) Limpoak wet kamwakid ih en uhdahn mwahngihala mwomwen madamadau en aramas akan. Wahnpoaron Sohn kawehwehda met ni eh nda: “E mwahngih dahme mi nan mohngiong en aramas.” (Sohn 2:25) Sises kin uhdahn ketin poakehla meteikan. Aramas akan kin kehn sapwellime limpoak ong irail oh men rong rongamwahu en Wehio. Ni atail kin kalaudehla atail nsenohki pepehm en aramas akan, met pil kalaudehla atail pahn kak sewese irail ni atail kalohk ong irail.​—2 Tim. 4:5.

3-4. (a) Ma kitail kin nsenohki pepehm en meteikan, ia duwen atail pahn kilangwohng atail doadoahk en kalohk? (b) Dahme kitail pahn sukuhlki nan iren onop wet?

³ Wahnpoaron Pohl ese me e anahne kalohk, pil duwehte kitail.  (1 Kor. 9:16) Ahpw ma kitail kin nsenohki pepehm en meteikan, kitail sohte pahn kilangwohng atail doadoahk en kalohk nin duwen ihte pwukoa ehu. Kitail pahn men kadehdehda me kitail kin nsenohki aramas akan oh men sewese irail. Kitail ese me “kihwei kin kaperen sang ale.” (Wiewia 20:35) Ni atail kin kalohk pwehki kitail men sewese aramas akan, met pahn kalaudehla atail perenki kalohk.

⁴ Nan iren onop wet, kitail pahn sukuhlki ia duwen atail en kasalehda atail nsenohki pepehm en meteikan nan kalohk. Keieu, kitail pahn kilang dahme kitail kak sukuhlkihsang sapwellimen Sises pepehm duwen aramas akan. Mwuhr kitail pahn koasoiapene ahl pahieu me kitail kak en alasang sapwellime mehn kahlemeng.​—1 Pit. 2:21.

5-6. (a) Ihs me Sises ketin kasalehiong eh nsenohki arail pepehm? (b) Dahme kahrehda Sises ketin poakehla aramas akan me e ketin kalohk ong, nin duwen me Aiseia 61:1, 2 kohpada?

⁵ Medewehla ehu karasepen Sises eh ketin kasalehda eh nsenohki pepehm en meteikan. Ehu pak, Sises oh sapwellime tohnpadahk kan uhdahn ngiralahr pwehki arail kalokalohki rongamwahwo ahpw saikinte kommoal. Pil “solahr arail ahnsoun . . . mwenge.” Sises eri mahsanih me irail en “kolahng wasa kis me tohrohrala pwe ren kelehpwla” oh “ekis kommoal.” Ahpw lapalahn pokon ehu tangala mwohrail wasao me Sises oh sapwellime tohnpadahk ko kohkohlahng ie. Ni Sises eh ketin lella wasao oh mahsanihada aramas ako, ia sapwellime pepehm oh dahme e ketin wia? “E ketin poakeirailla * pwehki ar rasehng sihpw kan me sohte sileparail. Ih eri ketin padahkihong irail soahng tohto.”​—Mark 6:30-34.

⁶ Dahme kahrehda Sises ketin poakehla, de nsenohki pepehm en meteikan? E mwahngih me aramas ako “rasehng sihpw kan me sohte sileparail.” Mwein Sises mahsanihada me ekei irail semwehmwe oh kin uhdahn doadoahk laud pwehn apwalih arail peneinei. Ele ekei uhdahn pahtoukihla mehlahn emen me re poakohng. Ma ei, Sises kak ketin wehwehki arail irairo. Nin duwen me iren onop en mwoweo kasalehda, pein Sises  pil ketin lelohng soangen kahpwal pwukat. Sises ketin nsenohki duwen aramas, oh e kupwurki kansenamwahwihala irail.​—Wadek Aiseia 61:1, 2.

7. Ia duwen atail kak alasang sapwellimen Sises mehn kahlemeng?

⁷ Dahme kitail sukuhlkihsang sapwellimen Sises mehn kahlemeng? Duwehte Sises, kitail pil mi nanpwungen aramas akan me “rasehng sihpw kan me sohte sileparail.” Irail ahneki kahpwal tohto. Kitail ahneki dahme re anahne, me iei rongamwahu en Wehio. (Kaud. 14:6) Eri kitail kin alasang atail Kaun ni atail kalohki rongamwahwo pwehki kitail kin poakehla “me luwet oh semwehmwe kan.” (Mel. 72:13) Kitail kin poakehla aramas akan oh men wia soahng ehu pwehn sewese irail.

8. Ia ehu ahl me kitail kak kasalehda atail nsenohki pepehm en meteikan nan kalohk? Menlau kihda ehu karasaras.

⁸ Dahme kak sewese kitail en kasalehda atail nsenohki pepehm en irail kan me kitail kalohk ong? Kitail anahne medewehla ia madamadau oh pepehm en aramas akan me kitail tuhwong, oh eri wiahiong irail dahme kitail pahn men irail en wiahiong kitail ma kitail mi nan arail irairo. * (Mad. 7:12) Kitail pahn koasoiapene ahl pahieu me kitail kak wia met. Keieu, medewehla anahn en emenemen aramas. Kitail kak kapahrekihpene dahme kitail wia nan kalohk ong dahme toahkte men kin wia pwehn sewese me soumwahu kan. Toahkte mwahu men kin medewe anahn akan en me soumwahwo. E kin idek peidek kan oh rong kanahieng ni me soumwahwo eh kawehwehda eh pepehm. Toahkteo sohte kin uhdahte kihong aramas soumwahwo wini, ahpw ele e anahne ahnsou pwehn kak kilang dahme wiewiawihong aramas soumwahwo oh eri kihong wini me pwungiong soumwahwo. Duwehte met, kitail en dehr doadoahngki wiepen kalohk ehute rehn aramas koaros me kitail tuhwong nan kalohk. Ahpw kitail en song wehwehki irair oh madamadau en emenemen aramas.

9. Dahme kitail en dehr medewe? Menlau kawehwehda.

⁹ Ni omw tuhwong emen nan kalohk, dehr medewe me ke eseier eh irairo de dahme e kin kamehlele oh dahme kahrehda e kamehlele. (Lep. Pad. 18:13) Ahpw idek peidek mwahu kan pwehn esehda duwen aramaso oh dahme e kin kamehlele. (Lep. Pad. 20:5) Ma konehng tiahk en omw wasao, idek reh duwen eh doadoahko, eh peneinei, dahme e kin lelohng, oh eh madamadau ong soahng kan. Ni atail kin idek peidek kan, kitail kin mweidohng irail en padahkihong kitail dahme kahrehda re anahnehki rongamwahwo. Ni atail wehwehkihda met, kitail kak kasalehda atail nsenohki dahme re uhdahn anahne oh sewesekin irail dahme konehng, duwehte me Sises ketin wia.​—Pil kilang 1 Korint 9:19-23.

10-11. Pwehn pahrekiong 2 Korint 4:7, 8, ia keriaun ahl me kitail kak kasalehda atail nsenohki pepehm en meteikan? Menlau kihda ehu karasaras.

¹⁰ Keriau, song medewehla mwomwen arail  mour. Ele mie soangen ahl kei me kitail kak wehwehki arail irairo. Met pwehki kitail soh unsek oh pil mie atail kahpwal kan. (1 Kor. 10:13) Kitail ese me mour nan koasoandi en ahnsou wet kak uhdahn apwal. Kitail kin dadaurete ihte pwehki sapwellimen Siohwa sawas. (Wadek 2 Korint 4:7, 8.) Ahpw medewehla irail kan me kin nannanti en mour nin sampah wet ahpw sohte ahneki nanpwungmwahu keren rehn Siohwa. Duwehte Sises, kitail kin poakehla irail, oh kitail men padahkihong irail duwen “rongamwahu en popohl.”​—Ais. 52:7.

¹¹ Medewehla duwen emen brother me adaneki Sergey. Mwohn e esehla padahk mehlel, e wia aramas namenek oh nennen men. E kin apwalki koasoiong meteikan. Kedekedeo, e pwungkihda en onopki Paipel. Sergey nda: “Ni ei onopki Paipel, I sukuhlki me Kristian kan ahneki pwukoa en padahkihong meteikan dahme re kamehlele. I uhdahn kamehlele me I sohte kak wia met.” Ahpw e kin medewehla duwen irail kan me saikinte rong duwen padahk mehlel, oh e esehda me arail mour ele kin uhdahn apwal pwehki ar sehse ihs Siohwa. E nda: “Soahng kapw kan me I sukusukuhlki kin wadohng ie peren laud oh meleilei. I ese me meteikan pil anahne sukuhlki duwen padahk mehlel pwukat.” Ni eh nsenohki pepehm en aramas eh laudla, eh eimah nan kalohk pil laudla. Sergey nda: “I inenen pwuriamweikihla me ei kin padahkihong meteikan duwen Paipel uhdahn kalaudehla ei eimah. Oh ei padahkihong meteikan duwen dahme I kamehlele kin kalaudehla ei pwoson.” *

12-13. Dahme kahrehda kitail anahne kanengamahiong irail kan me kitail kin padahki nan kalohk? Menlau kihda ehu karasaras.

¹² Kesiluh, kanengamahiong irail kan me ke padahki. Tamataman me ele re sohte kin medewe duwen ekei padahk mehlel en Paipel kan me kitail uhdahn esehla mwahu. Oh me tohto uhdahn kesempwalki dahme re kin kamehlele. Ele re pehm me arail pelien lamalam wia mehkot kesempwal me kin kaminiminpene arail peneinei, tiahk oh tohn arail wasao. Ia duwen atail kak sewese irail?

¹³ Medewehla karasaras wet: Dahme kin wiawi  ahnsou me piris mering ehu anahne wilialihda? Aramas akan kin kalapw doadoahngkihte piris meringo erein arail koadoahke piris kapwo. Lao piris kapwo nek, irail kakehr kauwehla piris meringo. Pil duwehte met, mwohn atail pahn padahkihong aramas akan en kesehla padahk “mering” kan me re uhdahn kesempwalki, ele kitail anahne mahs sewese irail en esehla oh poakohngala padahk mehlel “kapw” kan me re sehse ni ahnsou me kitail tepida onop rehrail. Ele ihte ahnsowo me re pahn onopadahr en kesehla dahme re kin kamehlele mahs. Ele met anahne ahnsou pwehn sewese aramas akan en wiahda wekidekla pwukat.​—Rom 12:2.

14-15. Ia duwen atail kak sewese irail kan me sehse duwen koapworopwor en mour soutuk nan paradais nin sampah? Menlau kihda ehu karasaras.

¹⁴ Ma kitail kin kanengamahiong aramas akan nan kalohk, kitail sohte pahn kasik me re pahn wehwehki de pwungki padahk mehlel en Paipel ni arail tepin rong. Ahpw atail nsenohki arail pepehm kin kamwakid kitail en sewese irail en medewe kanahieng erein ahnsou ehu dahme Paipel mahsanih. Karasepe, medewehla mwomwen atail pahn sewese emen en wehwehkihla duwen koapworopwor en mour soutuk nan paradais nin sampah. Me tohto sehse duwen padahk wet. Mwein re kamehlele me ni emen eh mehla, e sohte kak pwurehng mourda. De ele re medewe me aramas mwahu koaros pahn kohla nanleng. Ia duwen atail kak sewese irail?

¹⁵ Iet ehu wiepe me brother men kin doadoahngki pwehn sewese aramas akan en wehwehkihla duwen koapworopwor en mour soutuk nin sampah. Keieu, e kin wadek Senesis 1:28. Mwuhr, e uhd idek rehn tohnihmwo ia wasa me Koht kupwurki aramas akan en kousoan ie oh soangen mour dah me e ketin kupwurki irail en ahneki. Pali laud en aramas akan kin sapengki me Koht ketin kupwurki aramas akan en ahneki mour nsenamwahu nin sampah. Mwurin mwo, brothero kin wadek Aiseia 55:11 oh idek ma kupwuren Koht wekila. Tohnihmw kan kin kalapw sapengki me soh. Brothero eri wadek Melkahka 37:10, 11 oh idek ia pahn mwomwen mouren aramas akan ni ahnsou kohkohdo. Sang ni eh doadoahngki Paipel ni ahl wet, e sewesehier aramas tohto en wehwehkihla me Koht ketin kupwurkihte aramas mwahu kan en kousoan nan Paradais nin sampah kohkohlahte.

16-17. Ni atail medemedewe Lepin Padahk 3:27, ia ekei ahl mwahu me kitail kak wia pwehn kasalehda atail nsenohki pepehm en meteikan? Menlau kihda ehu karasaras.

¹⁶ Kapahieu, medemedewe dahme ke kak wia pwehn kasalehiong aramas akan me ke nsenohkin irail. Karasepe, ia duwe, kitail kin pwarek tohnihmw kan ni ahnsou ehu me sohte mwahu ong irail? Kitail kak pekmahk rehrail oh idek ma kitail kak pwurala ahnsou ehu me mwahu ong irail. Ia duwen ma tohnihmwo anahne atail sawas ong mehkot tikitik? De ia duwen ma emen me sohte kak pedoisang imweo pwehki e soumwahu de mahlahr anahne kitail en kohla ni sidohwa de kohla kadarala nah kisinlikou ehu? Nan soangen irair ko, kitail kak sewese aramaso.​—Wadek Lepin Padahk 3:27.

¹⁷ Imwila mwahu wiawihong emen sister  mwurin e kasalehda kadek ni ahl ehu me mwomwen sohte kesempwal. Pwehki e kasalehda eh nsenohki pepehm en peneinei ehu me neirail seri pwelelo ipwidi oh mehla rahnohte, e ntingihada kisinlikou ehu ong irail. E pil kapatahiong iren Paipel kei nan kisinlikowo. Ia duwen peneineio ar mwekidki met? Nohno en serio me uhdahn pahtoula nda: “Aio uhdahn wia rahn kansensuwed ehu ong ie. I sohte leme me ke uhdahn wehwehki ia uwen noumw kisinlikowo eh sewese kiht. I uhdahn kalahnganki noumw kisinlikowo me uhdahn kansenamwahwihala kiht. Aio I wadek noumw kisinlikowo tohtohsang pak 20. I uhdahn pwuriamweikihla uwen kadek, nsenoh oh kansenamwahu en lokaia ko. Se uhdahn kalahngankihong komwi.” Kitail pil kak ahneki imwila mwahu ni atail kin song en wehwehki ia uwen apwal en mour ong aramas akan me kin lokolok, oh eri wia soahng kan pwehn sewese irail.

18. Pwehn pahrekiong 1 Korint 3:6, 7, madamadau toupahrek dah me kitail men kolokol?

¹⁸ Ei mehlel, kitail men ahneki madamadau toupahrek ong atail pwukoahn kalohk. Kitail iang pidada doadoahk en sewese meteikan sukuhlki duwen Koht, ahpw kitail sohte kin wiewia pali keieu kesempwalo nan doadoahk wet. (Wadek 1 Korint 3:6, 7.) Siohwa iei me kin ketin kakerenihedo aramas akan reh. (Sohn 6:44) Imwilahn met, mwomwen emenemen aramas ar mwekidki rongamwahwo pahn poahsoanda sang dahme mi nan mohngiongirail. (Mad. 13:4-8) Tamataman me pali laud en aramas akan sohte pwungki sapwellimen Sises padahk kan, mendahki e ketin wia Sounpadahk me keieu lapalap nan poadopoad! Eri, kitail en dehr mworusala ma tohtohn aramas akan me kitail song en sewese sohte men rong dahme kitail kalohki.

19. Ia imwila mwahu kan me kohsang atail kasalehda atail nsenohki pepehm en meteikan nan kalohk?

¹⁹ Kitail pahn kilang imwila mwahu kan ni atail kin kasalehda atail nsenohki pepehm en meteikan nan kalohk. Atail perenki kalohk pahn laudla. Kitail pahn ahneki peren laud ni atail kin kihkihwei. Oh kitail kin kahrehda en mengei ong irail me “ahneki mohngiong mwahu en ale mour soutuk” en pwungki duwen rongamwahwo. (Wiewia 13:48) Eri, “nindoken eh mihmiehte atail ahnsou mwahu, kitail en wia me mwahu ong aramas koaros.” (Kal. 6:10) Kitail pahn ahneki peren en kalinganahla Samatailo nanleng.​—Mad. 5:16.