Doadoahngki me Malaulau Pwehn Kamwenge me Tohto
“[Sises] ahpw ketin pilitikipeseng lopwon en pilawa limawo oh ketikihong sapwellime tohnpadahk ko, tohnpadahk ko ahpw uhd nehkohng pokono.”—MAD. 14:19.
1-3. Menlau kawehwehda mwomwen Sises eh ketin kamwengehla pokon laud ehu nan Pedsaida. (Menlau kilang tepin kilel.)
SONG medewehla dahme wiawi. (Wadek Madiu 14:14-21.) Ahnsowo mwohnte Pahsohpa en pahr 32. Pokon ehu me tohtohki ohl 5,000 me lih oh seri kan sohte wadawadohng, mi rehn Sises oh sapwellime tohnpadahk kan wasa ehu me sapwtehn nan Pedsaida, kahnimw tikitik ehu ni paliepeng en Lehen Kalili.
2 Ni eh ketin mahsanihada pokono, Sises ketin kupwurehla aramas ako kahrehda e ketin kamwahwihala me soumwahu kan nanpwungarail oh ketin padahkihong irail soahng tohto duwen Wehin Koht. Nin soutikpene, sapwellime tohnpadahk ko patohwanohng Sises en ketin kadarpeseng aramas ako pwe ren kak kohla ni kahnimw tikitik kan me karanih wasao oh pwainda kenerail kisin mwenge. Ahpw Sises mahsanihong tohnpadahko: “Kumwail nek katungoale irail.” Sapwellime mahsen ele mwomwen kapwuriamwei ong irail pwe dahme mi rehrail me tikitik, ihte lopwon en pilawa limau oh mwahmw tikitik riemen.
3 Pwehki Sises ketin poakehla pokono, e ketin wiahda manaman ehu, iei manaman wet me sounnting en Rongamwahu pahmeno koaros kilelehdi. (Mark 6:35-44; Luk 9:10-17; Sohn 6:1-13) Sises ketin kaweid sapwellime tohnpadahk ko ren padahkihong pokono en kommoaldi pohn reh kan ni pwihn kei me wad 50 oh 100. Mwurin e ketin kapingkalahngankihong Koht, e ketin tapiada pilitikipeseng pilawa ko oh mwahmw ko. E ahpw “ketikihong sapwellime tohnpadahk ko, tohnpadahk ko ahpw uhd nehkohng pokono.” Kaidehn ih me pein ketin nehkohng pokono. Mie mwenge me kak kamwengehla koaros oh miehte luhwe. Nna medewehla: Sises ketin doadoahngki me malaulau kei, sapwellime tohnpadahk ko ren kamwenge me kid kei. *
4. (a) Soangen mwenge dahieu me Sises ketin nsenohki laud en ketikihda, oh dahme kahrehda? (b) Dahme kitail pahn koasoiapene nan iren onop wet oh mehn mwuhr?
4 Dahme Sises ketin nsenohki laud iei en ketikihong sapwellime tohnpadahk kan padahk mehlel me rasehng mwenge. E mwahngih me ar esehla padahk mehlel me dierek nan Mahsen en Koht kin kaluwallahng irail mour soutuk. (Sohn 6:26, 27; 17:3) Soangen pepehmohte me kamwakid ih en ketin kamwengehki pokon kan pilawa oh mwahmw, Sises kin ketin doadoahngki ahnsou laud pwehn ketin padahkih sapwellime tohnpadahk kan. (Mark 6:34) Ahpw e mwahngih me sapwellime ahnsou nin sampah me mwotomwot oh me e pahn ketin pwurala nanleng. (Mad. 16:21; Sohn 14:12) Ia duwen Sises me ketidalahr nanleng pahn ketin doula ketihnainiheki sapwellime ko nin sampah padahk mehlel? E pahn ketin idawehn koasoandiohte ni eh ketin doadoahngki me malaulau kei en kamwenge me tohto. Ahpw ihs irail me pahn wia me malaulau ko? Kitail pahn tehkpene mwomwen Sises eh ketin doadoahngki me malaulau keite ren ketihnainih tepin sapwellime tohnpadahk me keidi ko. Nan iren onop en mwuhr, kitail pahn koasoiapene peidek ehu me inenen kesempwal ong emenemen kitail: Ia duwen atail kak esehda ihs me malaulau ko me Krais ketin doadoahngki pwehn ketihnainih kitail rahnwet?
SISES KETIN PILADA ME MALAULAU KO
5, 6. (a) Pilipil kesempwal dahieu me Sises ketin wiahda pwe sapwellime tohnpadahk kan en uhdahn ale epwel mwahu me pid padahk mehlel mwurin eh pwoula? (b) Ia duwen Sises eh ketin kaunopadahng sapwellime wahnpoaron ko ong pwais kesempwal ehu mwurin eh pahn pwoula?
5 Moangen peneinei kin wiahda koasoandi kan pwe en mie epwel mwahu ong eh peneinei ma e pahn mehla. Pil ni ahlohte, Sises me wia Tapwin mwomwohdisohn Kristian ketin wiahda koasoandi kan pwe sapwellime kan en ale epwel mwahu me pid padahk mehlel mwurin eh pahn pwoula. (Ep. 1:22) Karasepe, mpen sounpar riau mwohn eh pwoula, Sises ketin wiahda pilipil kesempwal ehu. E ketin pilada tepin irail me malaulau ko me e pahn ketin doadoahngki mwuhr pwehn kamwenge me tohto. Medewehla dahme wiawi.
6 Mwurin eh loulou pwohng ehu pwon, Sises ketikipene sapwellime tohnpadahk kan oh pilasang nanpwungarail wahnpoaron 12. (Luk 6:12-16) Erein sounpar riau mwuri, e ketin keieu karanih me ehk riemen ko, padapadahkih irail sang ni sapwellime mahsen oh mehn kahlemeng. E mwahngih me mie soahng tohto me re anahne sukuhlki; ni mehlel, irail kin pousehlahte adaneki “tohnpadahk” kan. (Mad. 11:1; 20:17) E ketikihong irail kaweid me mwahuong pein irail oh ketin kaiahne irail laud nan doadoahk en kalohk. (Mad. 10:1-42; 20:20-23; Luk 8:1; 9:52-55) E sansal me e ketin kaukaunop irail en wia pwais kesempwal ehu mwurin eh pahn pwoula oh ketidahla nanleng.
7. Dahme Sises ketin kasalehda me wahnpoaron kan pahn keieu nsenohki?
7 Pwais dahieu me wahnpoaron ko pahn wia? Ni eh kerenlahng Pendekos pahr 33, e sansal me wahnpoaron ko pahn alehdi pwais en apwalih mwomwohdiso. (Wiewia 1:20) Ahpw dahme re pahn keieu nsenohki? Mwurinte eh ketin iasada, Sises ketin kasalehda met ni eh mahmahseniong wahnpoaron Piter. (Wadek Sohn 21:1, 2, 15-17.) Ekei wahnpoaron ko mihmi rehra ni Sises eh mahsanihong Piter: “Kamwenge nei sihmpwul kan.” Sang ire wet, Sises ketin kasalehda me sapwellime wahnpoaron ko iei me pahn iang me malaulau ko me e pahn ketin doadoahngki pwehn ketikihong me tohto padahk mehlel me rasehng mwenge. Met uhdahn kasalehda mwahu duwen sapwellimen Sises pepehm duwen sapwellime “sihpw kan.” *
KAMWENGE ME TOHTO SANG NI PENDEKOSO KOHDO
8. Ia duwen me ahpwtehn pwosonla ko ni Pendekos ar kasalehda me re pohnese ni sansal koasoandi me Krais ketin doadoahngki?
8 Sang ni Pendekos pahr 33, Krais me kaiasadahro ketin doadoahngki koasoandi ehu pwe sapwellime wahnpoaron ko en kamwenge sapwellime tohnpadahk me keidi teikan. (Wadek Wiewia 2:41, 42.) Koasoandi wet kin sansal ong Kristian me keidi kan me kohsang mehn Suhs kan oh mehn liki kan me wekiongehr pelien lamalam en mehn Suhs. Re sohte peikasal oh “re kin poadidiong ale padahk sang rehn wahnpoaron ko.” Me ahpwtehn pwosonla ko uhdahn men esehla padahk mehlel rasehng re duhpekla, oh re ese wasa re pahn ale ie. Ni loalopwoat, re kamehlele me wahnpoaron ko me pahn kawehwehda sapwellimen Sises mahsen kan oh wiewia kan, oh kamarainihekin irail wehwehn iren Paipel kan me pid Sises. *—Wiewia 2:22-36.
9. Ia duwen wahnpoaron kan ar kasalehda me re kin kilangwohngete en kapwaiada arail pwais en katungoale sapwellimen Sises sihpw kan?
9 Wahnpoaron ko kilangwohngete en kapwaiada arail pwais en katungoale sapwellimen Sises sihpw kan. Karasepe, tehk ia duwen ar apwalihala kahpwal ehu me pwarada nan mwomwohdiso kapwo me kakete kahrehda saminimin nanpwungarail. Kahpwalo pid mwenge, uhdahn mwenge. Re kin sohte nehkohng mwenge liohdi kan me ese lokaiahn Krihk, ahpw re kin nehkohng liohdi kan me ese lokaiahn Ipru. Ia duwen wahnpoaron ko ar apwalihala kahpwal wet? Me “ehk riemeno” idihada ohl koahiek isimen pwehn apwalih “doadoahk wet” me uhdahn anahn, me iei nehnehpeseng en mwenge. Wahnpoaron ko me pali moron iang nehkohng mwenge pokon ko me Sises ketin kamwenge, ese me arail kihda ketihnain en padahk mehlel kin kesempwalsang arail nehk mwenge. Kahrehda re kin poadidiongete “doadoahk en wia padahk.”—Wiewia 6:1-6. *
10. Ia duwen Krais eh ketin doadoahngki wahnpoaron ko oh ohl mah ko nan Serusalem?
10 Nan pahr 49, mie elder koahiek kan me kin sewese wahnpoaron ko me momourte. (Wadek Wiewia 15:1, 2.) “Wahnpoaron ko oh me mah kan” nan Serusalem kin papah nin duwen pwihn me kin apwalih mwomwohdiso pwon. Nin duwen Tapwin mwomwohdiso, Krais ketin doadoahngki pwihn tikitik wet me wiawihkihda ohl koahiek kei pwe ren kapwungala padahk kan me ekei akupwungki, oh pil apwalih oh kaweid doadoahk en kalohki rongamwahu en Wehio.—Wiewia 15:6-29; 21:17-19; Kol. 1:18.
11, 12. (a) Dahme kasalehda me Siohwa ketin kapaiada koasoandi me sapwellime Ohlo kin doadoahngki pwehn ketihnainih mwomwohdiso kan ni mwehin wahnpoaron ko? (b) Ia duwen koasoandi me Krais kin ketin doadoahngki eh kin sansal ong koaros en pohnese?
11 Ia duwe, Siohwa ketin kapaiada koasoandi me sapwellime Ohlo doadoahngki pwehn ketihnainih tepin mwomwohdisohn Kristian kan? Ei, uhdahn! Ia duwen atail kak kamehlele met? Pwuhken Wiewia kasalehda met: “Ni arail [wahnpoaron Pohl oh ienge ko me iangih seilok] kotekote kahnimw kan, irail ahpw koasoiaiong me pwoson akan duwen kosonned akan me koasoandier sang rehn wahnpoaron ako oh me mah kan nan Serusalem; oh re padahkihong irail re en kapwaiada kosonned pwukat. Eri, mwomwohdiso kan pil kehlaillahr nan pwoson oh towe kan wie tohtohla rahn koaros.” (Wiewia 16:4, 5) Tehk me mwomwohdiso pwuko kekeirda pwehki arail loalopwoat en uhpahiong pwihno nan Serusalem. Met sou kin kadehdehda me Siohwa ketin kapaiada koasoandio me sapwellime Ohlo doadoahngki pwehn ketihnainih mwomwohdiso kan? Kitail en taman me kekeirda mwahu kak wiawi ihte pwehki sapwellimen Siohwa kapai laud.—Lep. Pad. 10:22; 1 Kor. 3:6, 7.
12 Eri kitail kilangehr me Sises ketin doadoahngki koasoandi ehu ni eh kin ketin ketihnainihki sapwellime tohnpadahk kan padahk mehlel. E kin ketin doadoahngki me malaulau kei pwehn kamwenge me tohto. Koasoandi wet me e ketin doadoahngki kin sansal ong koaros en pohnese. Wahnpoaron ko me wia tepin pwihn me kin apwalih mwomwohdiso pwon kak kadehdehda ni sansal me Koht kin ketin sewese irail. Wiewia 5:12 mahsanih: “Eri, wahnpoaron ako ahpw kin wiewia manaman kapwuriamwei tohto nanpwungen aramas akan.” * Eri sohte kahrepen irail ko me wiahla Kristian kan en medewe, ‘Ihs irail me Krais ketin doadoahngki pwehn kamwenge sapwellime sihpw kan?’ Ahpw ni wahnpoaron ko ar mehla, irair wet wekila.
NI DIHPW SUWED KO AR TOHTO A TEHN TUHKE MWAHU KO MALAULAU
13, 14. (a) Kehkehlik dahieu me Sises ketikihda duwen uhwong me pahn wiawi, oh iahd met tepida pweida? (b) Wasa riau dah me uhwong pahn kohsang? (Menlau kilang ire kan mwurio.)
13 Sises ketin kohpada me mwomwohdisohn Kristian pahn lelohng uhwong. Tamataman me nan sapwellime kokohp me pid karasaras en tuhke mwahu oh dihpw suwed ko, Sises ketin kehkehlingki me mwaht me tuhke mwahu kan (Kristian keidi kan) ahpwtehn poadidi loale, dihpw suwed kan (Kristian likamw kan) pahn kasokehla tuhke mwahu ko. E mahsanih me pwihn riau ko koaros en keirda lao lel ahnsoun rahk, me iei ni imwin koasoandi en mehkan. (Mad. 13:24-30, 36-43) Sohte pwand sapwellimen Sises mahsen tepida pweida. *
14 Irail me kin padahngki padahk likamw nan mwomwohdiso tepida pwarada ni mwehin wahnpoaron ko, ahpw sapwellimen Sises wahnpoaron lelepek ko “keremwpwahla,” de irehdihsang padahk likamw kan en dehr kasaminehla mwomwohdiso. (2 Des. 2:3, 6, 7) Ahpw mwurin wahnpoaron ko koaros mehla, padahk likamw kan kekeirda laud nan mwomwohdiso erein ahnsou reirei. Erein ahnsowo, dihpw suwed kan tohtohla ahpw tuhke mwahu ko malaulau. Sohte mie pwihn ehu me kin ahneki koasoandi en kaukaule kihda mehn ketihnain en padahk mehlel. Met pahn kedekedeo wekila. Ahpw peidek me kitail men idek iei, Iahd?
AHNSOUN RAHK—IHS ME PAHN WIA DOADOAHK EN KAMWENGO?
15, 16. Ia imwilahn Tohnsukuhl en Paipel kan arail kin pwerisek onopki iren Paipel kan? Peidek dahieu pwarada?
15 Ni eh kerenlahng ahnsoun rahk, mie ekei me uhdahn men esehla padahk mehlel en Paipel. Taman me nan pahr 1870 samwa, pwihn tikitik ehu me adaneki Tohnsukuhl en Paipel kan ahnsowo kohpene oh wiahda kasukuhl en Paipel kan. Irail tohrohr sang soangsoangen pwihn en Kristian likamw kan. Tohnsukuhl en Paipel pwukat kin onopki Mahsen en Koht ni aktikitik oh keneinei pwehn diarada padahk mehlel.—Mad. 11:25.
16 Tohnsukuhl en Paipel kan arail kin pwerisek onopki Paipel kin kahrehda imwila mwahu tohto. Ohl oh lih loalopwoat pwukat kin kasalehda padahk likamw kan oh kalohkiseli padahk mehlel kan, oh re kin wiahda sawasepen Paipel kan oh pil kihseli wasa tohto. Arail doadoahko kahrehda me tohto me kin raparapahki padahk mehlel en pwungki oh alehda. Ahpw mie peidek ehu pwarada: Tohnsukuhl en Paipel kan nan pahr kan kohkohdo lel pahr 1914 iei pwihno me Krais ketin idihada me pahn kamwenge sapwellime sihpw ko? Soh. Irail wie kekeirdahte, oh koasoandio me pahn kihkihda mehn ketihnain en padahk mehlel wie kaukaunopte en wiawihda. Ahnsowo saikinte ahnsoun katohre Kristian likamw kan sang rehn Kristian mehlel kan me rasehng tuhke mwahu kan.
17. Mwekid kesempwal dah kei me tepida pweida nan pahr 1914?
17 Nin duwen atail onopkier nan iren onop en mwoweo, ahnsoun rahk tepida nan pahr 1914. Nan pahro, mie mwekid kesempwal kei me tepida pweida. Sises ketin wiahla Nanmwarki, oh imwin rahn akan tepida. (Kaud. 11:15) Sang pahr 1914 lel tepin sounpwong kan en pahr 1919, Sises iang Semeo ketido pwe ren ketin wia doadoahk me anahn ong dauwih oh kamwakelehda koasoandi ong kaudok mehlel. * (Mal. 3:1-4) Mwuri, nan pahr 1919, ahnsoun kihpene tuhke mwahu kan tepida wiawi. Ia duwe, ih ahnsoun Krais pahn ketin idihada pwihn me pahn kihkihda mehn ketihnain en padahk mehlel? Ei, uhdahn!
18. Idihdida dahieu me Sises ketin kohpada e pahn ketin wia, oh peidek kesempwal dahieu me pwarada ni imwin rahn akan ar tepidahr wiawi?
18 Nan sapwellime kokohp en imwin rahn akan, Sises ketin kohpada me e pahn ketin idihada pwihn ehu me pahn kihda mehn ketihnain “ahnsou me konehng.” (Mad. 24:45-47) Mehnia pwihn me e ketin doadoahngki? Pwehn duwehte koasoandio me e ketin wia ni mwehin wahnpoaron ko, Sises ketin pwurehng kamwenge me tohto ni eh ketin doadoahngki me malaulau kei. Ahpw ni imwin rahn akan ar tepidahr wiawi, peidek kesempwalo iei, Ihs irail me malaulau ko? Kitail pahn koasoiapene peidek wet oh peidek teikan duwen sapwellimen Sises kokohp nan iren onop en mwuhr.
^ Parakrap 3: Pil ehu ahnsou mwuhr, ni Sises eh ketin kamwenge pokon me tohtohki ohl 4,000 likin lih oh seri kan, e ketikihong mwenge ko “sapwellime tohnpadahk ko, tohnpadahk ko ahpw uhd nehkohng pokono.”—Mad. 15:32-38.
^ Parakrap 7: Erein Piter eh momour, “sihpw kan” koaros me kin ale ketihnaparail ahneki koapworopwor en kohdahla nanleng.
^ Parakrap 8: Ire mehlelo me irail me ahpwtehn pwosonla ko “ar kin poadidiong ale padahk sang rehn wahnpoaron ko” kasalehda me wahnpoaron ko kin kaukaule wia padahk kan. Ekei ahn wahnpoaron ko padahk kan kileldi nan pwuhk kan en Palien Paipel ni Lokaiahn Krihk.
^ Parakrap 9: Mendahki Paipel ni Mahsen en Pohnpei doadoahngki lepin lokaia “mwohni” nan iretikitik 2, tepin Paipel ni lokaiahn Krihk doadoahngki lepin lokaia “mwenge.”
^ Parakrap 12: Mendahki meteikan likin wahnpoaron ko pil ale sapwellimen Koht manaman nin duwen kisakis kei, e mwomwen me pali laud en ahnsou, kisakis pwukat kin kohwong ekei sang rehn wahnpoaron kan, de kin kohwong ekei ni ahnsou me wahnpoaron ko iang mi mwo.—Wiewia 8:14-18; 10:44, 45.
^ Parakrap 13: Dahme wahnpoaron Pohl koasoia nan Wiewia 20:29, 30 kin kasalehda me uhwong pahn wiawihong mwomwohdiso sang wasa riau. Keieu, Kristian likamw kan (“dihpw suwed”) pahn ‘kohdo nanpwungen’ Kristian mehlel kan. Keriau, ‘sang nanpwungen’ Kristian mehlel ko, ekei pahn uhwongala kaudok mehlel oh kin koasokoasoia “lokaia likamw.”
^ Parakrap 17: Menlau kilang iren onop “Kilang! I Pahn Ieiang Kumwail Rahn Koaros,” ni pali 17, parakrap 6 nan Kahn Iroir wet.
