MAY chhika runas cruzta jatunpaq qhawanku, yupaychanku ima. Kay Enciclopedia Hispánica nisqa cruzmanta parlaspa jinata nin: “Cristiana religionqa cruzta apaykachanpuni”, nispa. Chaywanpis, ¿chiqa cristianos cruzta apaykachanankuchu tiyan?

Kay tapuyman kutichinapaqqa, Jesús mana cruzpi chakatasqachu wañupusqanta sutʼita qhawananchik tiyan. Griego simipi staurós rimayqa, “sayasqa kʼaspiwan, sayasqa kurkuwan” ninakun, wakinkunataq kay staurós rimayta “cruz” nisqa rimayman tikrachisqanku. Chantapis kay staurós rimayqa, “mana jaykʼaq chakasqa iskay kʼaspista niyta munanchu [...]. Griego simipi [Musuq Testamento] qillqakusqanpiqa mana maypi chakasqa iskay kʼaspismanta parlanchu” (The Companion Bible).

 Bibliata qillqaqkuna, imapichus Jesús wañusqantaqa, griego simipi, xýlon nispa sutichaq kanku, chay rimaytaq “kʼullu”, “kurku”, manaqa “kʼaspi” kasqanta niyta munarqa (Gálatas 3:13).

Hermann Fulda juk jatun yachayniyuq runa, imaynatachus judíos kurkupi runata wañuchisqankumanta jinata nirqa: “Maypichus saqra runasta wañuchiq kanku chayniqpi mana juk sachʼa kaptinqa, kurkuta sayachiytawan, chayman saqra runata, makinta wataspa, chayri takaykuspa warkhuykuq kanku, kikillantataq chakintapis takaykuq kanku”, nispa (Das Kreuz und die Kreuzigung [La cruz y la crucifixión]).

Bibliaqa, Jesús kurkupi wañusqanta sutʼinchawanchik. Apóstol Pablo jinata nirqa: “Cristo preciowan kacharichiwanchej leypa maldicionninmanta, imaraykuchus payqa maldecisqa karqa noqanchejrayku. Diosmanta Qhelqasqapi nin: Kurkupi tukuy warkhusqa kajqa maldecisqa kachun, nispa”. Qheshwa Biblia nisqataq nin: “Maldecisqa kanqa tukuy kʼaspipi warkhusqa kajqa”, nispa (Gálatas 3:13, 14). Pabloqa, kayta Deuteronomio 21:22, 23 pʼitimanta qillqarqa. Chaypiqa rikunchik imaynatachus sachʼapi warkhuspa runata wañuchiq kasqankuta, manataq cruzpichu. Kurkupi wañuqqa, maldecisqa karqa. Chayrayku Jesucristo kurkupi wañusqanmanta, mana ima cuadropis chayri lantipis wasinchikpi kananchu tiyan.

Chantá yachakusqanmanjina Jesús wañupusqanmanta kimsa pachak watakama cristianosqa, yupaychayninkupi mana cruzta apaykachaqchu kanku. Chaymantaraq, juk kamachiq Constantino cristianomanjina tukuspa, chiqa cristiano yachachiykunata wasanchasqa, yupaychayninpitaq cruzta apaykachayta qallarisqa. Manapis yachakunchu imaraykuchus Constantino cruzta apaykachaq kasqanta, mana Jesucristop wañupuyninmanta yuyarikunanpaqchu apaykachaq. Cruzqa mana Diosmantachu jamun. Juk católico libroqa nin: “Cruztaqa, manaraq Jesucristo jamuchkaptin, mana Diosta riqsiq llaqtakuna apaykachaqña kanku”, nispa (New Catholic Encyclopedia). Wakin yachayniyuq runastaq, pachamamata yupaychaymanta, khuchichakuyta yupaychaymanta ima, cruz jamusqanta ninku.

Jina kaptin, ¿imaraykutaq cruzta apaykachayta qallarirqanku? Mana Diosta yupaychaqkuna “cristianosman” tukunankupaq.  Chaywanpis Bibliaqa, lanti yupaychayta juchachan (2 Corintios 6:14-18). Arí, Bibliaqa, imaymana lanti yupaychayta qhisachan (Éxodo 20:4, 5; 1 Corintios 10:14). Chayrayku chiqamanta Diosta yupaychaqkunaqa, yupaychayninkupi mana cruzta apaykachankuchu. *