Santiago, Pedro, cartasmanta wakin allin yachachiykuna
Jehová Diospa Palabranqa kawsayniyuq
Santiago, Pedro, cartasmanta wakin allin yachachiykuna
KAY 33 watapi Pentecostesmanta, yaqha kimsa chunka watasninman, Jesuspa discipulon Santiago —Jesuswan mamankumanta hermanos karqanku— juk cartata, Diospa “chunka iskayniyoj ayllusninman” nisunman Israel espiritualman, qillqarqa (Sant. 1:1). ¿Imapaqtaq qillqarqa? Iñiyninkupi kallpachasqa kanankupaq, churanakuykunapi sinchita sayanankupaq ima. Chantapis, qutuchakuykunapi chʼampaykunata allinchanankupaq yuyaycharqa.
Apóstol Pedrotaq, Romamanta jatun kamachiq Nerón (64 watapi) manaraq cristianosta qhatiykachayta qallarichkaptin, ñawpa kaq cartanta qillqarqa. Chay cartapiqa hermanosninta iñiypi ñawpaqman rinallankupaqpuni kallpachan. Pisi tiemponmantaq iskay kaq cartanta apachin, chaypitaq kʼamirin Diospa Palabranta kasukunankuta, phiñakuynin pʼunchaymantataq mana qunqanankuta. Ñuqanchikpis Santiago, Pedro cartaswan, sumaqta yanapachikusunman (Heb. 4:12).
DIOSQA YACHAYTA QUN IÑIYWAN MAÑAKUQKUNAMAN
Santiago qillqan, “kusikuyniyojmin pichus imaymana mana allin kaj jamojtin sinchʼita sayajqa, imaraykuchus chay mana allin kajta atipasqanmanta payqa wiñay kawsay pilluta japʼenqa”, nispa. Jehovataq llakiykunata atipananchikpaq yachayta quspa yanapawasun, chayrayku iñiywan paymanta mañakuna (Sant. 1:5-8, 12).
Santiagoqa, qutuchakuypi yachachiqkunapis iñiyta, yachayta ima necesitasqankuta niwanchik. Nillantaq, qalluqa juchʼuysitu kaspapis, cuerponchikta chʼichichanman, manataq kay pachamanta runasjina kawsanata nin, Diosmanta mana karunchakunanchikpaq. Juk cristiano Diosta yupaychayninpi unqusqajina kaqpis, imatachus allinyakapunanpaq ruwananmanta parlallantaq (Sant. 3:1, 5; 5:14, 15).
Bibliamanta tapuykunapaq kutichiykuna:
2:13. ¿Imaraykutaq Santiago, ‘Juiciota [...] khuyakuy atipasqanta’ nin? Diosman cuentata qunanchik kanqa chay pʼunchayqa, imastachus khuyakuywan ruwasqanchikmanta yuyarikunqa, chayrayku churin wañuyninniqta juchasninchikmanta perdonawasun (Rom. 14:12). Chayrayku, ¿manachu may allin, khuyakuyniyuq kananchikpaq kallpachakunanchik?
4:5. Santiago, ¿ima pʼitimantataq parlachkarqa? Mana juk pʼitimantachu sutʼinchachkarqa. Manaqa, ichapis Diospa espiritunmanjina qillqakusqanmanta, kay Génesis 6:5; 8:21; Proverbios 21:10; Gálatas 5:17, pʼitikunamanta parlachkanman karqa.
5:20. ¿Piqpa almantaq wañuymanta salvakun? Santiagoqa nin: “Pichus chay karunchakojta kutirichimojqa chay ujpa almanta wañuymanta salvan”, nispa. Santiagoqa, juchachakuq runa pantasqanmanta pesachikuspa manaña juchata ruwasqanmanta parlachkan. Yanapaq cristianotaq, chay hermanota Diosta yupaychayta saqinanmanta, ichá wiñaypaq chinkachisqa kananmantapis salvan. Jinamanta chay yanapaq cristiano “ashkha juchastataj pampachan”, chay juchachakuqpata.
Ñuqanchikpaq allin yachachiykuna:
1:14, 15. Juchaqa saqra munaymanta qallarin. Chayrayku ama saqra imastapis yuyayninchikman juntʼachinachu. Astawanqa, imaschus allin kaqta ruwanapaq, yuyayninchikman, sunqunchikman ima, juntʼachina (Fili. 4:8).
2:8, 9. Wakin runasllata allinpaq qhawayqa, ‘reypa kamachisqanpa’, munakuypa contranpi kachkan. Chayrayku chiqa cristianosqa mana wakillantachu allinpaq qhawanchik.
2:14-25. Ñuqanchikqa ‘iñiyninchikrayku salvasqa kanchik’, manataq Moisesman leyta qukusqanta, nitaq cristianosman kamachiykunata qukusqanta ‘ruwasqanchikraykuchu’. Chaywanpis mana Diospi iñini niyllachu (Efe. 2:8, 9; Juan 3:16). Manaqa, Diospa kamachiyninmanjina kawsananchik tiyan.
3:13-17, Mosoj Testamento. ‘Patamanta kaq yachayqa’ aswan sumaq: ‘kay jallpʼamanta kaq, animalpa kaq, supaypa kaq’ yachayninmantaqa. Chayrayku, Diospa yachayninta, qullqi pʼampasqatajina maskʼana (Pro. 2:1-5).
3:18. Diospa Reinonmanta allin willaykunata, sunqu tiyasqa tarpuna chay “allin kawsayta maskʼajkunaman”. Chayrayku, maqanakuyta, phiñanakuyta ima, mana maskʼanachu, manaqa allinyachik runas, llampʼu sunqustaq kana.
“SINCHʼITA SAYAYKUYCHEJ CREESQAYKICHEJPI”
Pedroqa, hermanosninman janaq pachapi herenciata japʼinankupaq, “wiñay [...] kawsayta” suyakunankuta yuyarichin. Jinata nin: “Qankunaqa Diospa ajllakusqan ayllu kankichej, Reypa sacerdotesnin, juchamanta tʼaqasqa nacion”, nispa. Paykuna kasukuyniyup kanankumanta yuyaychariytawan, jinata kʼamirin: “Uj sonqolla kaychej, wajkunapaj sumaj sonqoyoj, hermanospura munanakuspa, khuyakuyniyoj, llampʼu sonqostaj”, nispa (1 Ped. 1:3, 4; 2:9; 3:8).
Pedro, Judiospa “tukukuynin qayllapiña” kachkasqanrayku, ‘maychus kaqta ruwaspa kawsanankuta’, “Diosmanta mañakunankuta” ima, yuyarichin. Nillantaq: “Maychus kajta ruwaspa kawsakuychej”, Satanasman “sinchʼita sayaykuychej creesqaykichejpi”, nispa (1 Ped. 4:7; 5:8, 9).
Bibliamanta tapuykunapaq kutichiykuna:
3:20-22. Bautizakuy, ¿imapitaq salvakunapaq yanapawasun? Salvakunapaq bautizakunapuni kaptinpis, “Jesucristoj kawsarimpusqannejta” salvacionta tarinchik. Chayrayku bautizakuqkunaqa, Diospa Churin wañusqanpi, kawsarimusqanpi ima, iñiyninkuta churananku tiyan. Chantapis, “Diospa pañanpi tiyasqa” kachkasqanta, kawsaqkunamanta, wañuqkunamanta ima, atiyniyuq kasqanta creenallankutaq tiyan. Chay pusaq runas ‘yakuniqta salvasqa kasqanku’, chayta rikuchin.
4:6. ¿Pí ‘wañusqasmantaq’, chay allin willaykunata willakurqa? Pikunachus, manaraq allin willaykunata uyarichkaspa ‘pantasqankupi, juchasninkupi’ ima, nisunman Diosta yupaychaypi wañusqas kachkarqanku chaykunaman (Efe. 2:1). Allin willaykunata uyarispa, kasukuspa ima, Diosta yupaychaypi kawsarirqanku.
Ñuqanchikpaq allin yachachiykuna:
1:7. Iñiyninchik chiqachus manachus kasqan yachakunanpaq, pruebaman churasqa kanan tiyan. Chayjina iñiyqa “salvasqa kananchejpaj” yanapawasun (Heb. 10:39). Chayrayku, chʼampaykuna kaptinpis ñawpaqllamanpuni rina.
1:10-12. Angelesqa, profetas ñawpaqmantapacha, Diospa akllasqasninmanta qutuchakuy kananta qillqasqankuta, mayta yachayta munarqanku. Chaywanpis, mana yachayta atirqankuchu, Jehová cristianosmanta qutuchakuyta rikhurichinankama (Efe. 3:10). Ñuqanchikpis angelesmanta yachaqakuna, ‘taripay mana atina Diospa yachayninta’ ukhunchaspa (1 Cor. 2:10).
2:21. Jesusjina, ñuqanchikpis Jehovap kamachiyninman sayakunanchikrayku wañuykamapis chayananchik tiyan.
5:6, 7. Jehovaman llakiyninchikta willasun chayqa, chiqa yupaychayta ñawpaqman churanapaq, qhipaman imaschus kananmanta mana anchata llakikunapaq, yanapawasun (Mat. 6:33, 34).
JEHOVAP “JAMUNAN PʼUNCHAYQA CHAYAMONQA”
Pedro jinata qillqan: “profetaspa sutʼinchasqankoqa mana paykunaj yuyayninkuman jinallachu karqa, imaraykuchus profetaspa sutʼinchasqankoqa mana jaykʼajpis runaj munayninmantachu jamorqa. Manachayqa, Espiritu Santomin Diosmanta chay imasta parlarqa runasnejta”. Chay profeciasta sumaqta ukhunchasun chayqa, mana “llullata yachachejkuna”, chayri wak runas, pantachiwasunchu (2 Ped. 1:21; 2:1-3).
Pedroqa, “qhepa pʼunchaykunapi asipayajkuna jamonqanku”, nirqa. Jehovap “jamunan pʼunchayqa chayamonqa uj suwa jina”. Chay cartap tukukuyninpitaq, Jehovap ‘jamunan pʼunchayta suyakunata’, yuyaychan (2 Ped. 3:3, 10-12).
Bibliamanta tapuykunapaq kutichiykuna:
1:16-19. ¿Pitaq “sutʼiyay kʼanchay”? ¿Maykʼaqtaq sayarin? ¿Imaynatataq yachanchik juntʼakusqantaña? Kay ‘sutʼiyaymanta kʼanchayqa’, Jesucristo, pilluta rey kananpaq churasqankumantapacha (Apo. 22:16). Kay 1914 watapi, Jesús ‘lluqsimurqa’ Waranqa watasta Kamachiq kananpaq, juk musuq pʼunchay kananta willaspa. Pedro, Jesuspa uyanta, pʼachanta lliphipiriqman tukusqanta rikusqanqa, qillqasqanpi Diospa profecian atienekunapaqpuni kasqanta rikuchin (Mar. 9:1-3). Kay profeciatachus sumaqta ukhuncharisun chayqa, sumaqta yachasun, chay Sutʼiyaymanta Kʼanchay, lluqsimusqantaña.
2:4. ¿Imataq “ukhu pacha”? ¿Maykʼaqtaq churanakuq ángeles chayman wikchʼuykuchikurqanku? Kay ukhu pachamanqa wakin churanakuq angelesta wisqʼakun, mana runastachu. Ninayantaq, Diospa munaynin imaschus kananmanta, mana imata yachasqankurayku juk laqhayaypijina kachkasqankuta. Chaypi kaqkunaqa, mana suyakuyniyuq kanku. Dios, Noep tiempomanta, mana kasukuq angelesta, chay ukhu pachaman chuqaykun, paykunataq jinallapuni qhipakunqanku, wañuchisqa kanankukama.
3:17. ¿Imatataq cristianos ñawpaqmantaña yacharqanku? Pedroqa, Jesuspa kutimuyninmanta parlachkarqa, nisunman, imaschus aswan qhipaman kananmanta, chaytataq pay, wakkuna ima, Diospa palabranta, espiritumanjina qillqanankupaq japʼirqanku. Chantapis mana sutʼitapunichu yacharqanku, imaynatachus chay qhipaman juntʼakunanta. Chaywanpis yacharqanku chay profecias juntʼakunanta.
Ñuqanchikpaq allin yachachiykuna:
1:2, 5-7, Qheshwa Biblia. Sichus iñiyniyuq, sinchita sayaq, Diosta yupaychaq ima, kasun chayqa, “Dios Tatata, Señorninchej Jesucristota” ima, sumaqta riqsisun, jinamanta mana ‘qhasillapaq kasunchu’ (2 Ped. 1:8).
1:12-15. ‘Chiqa yachaypi sinchʼita sayananchikpaqqa’, Bibliap yuyaychasqanta sapa kuti yuyarichinawanchikta necesitanchik. Chayrayku astawan yachakuy, Bibliata ñawiriy, tantakuykunaman riy ima, may allinpuni.
2:2. Imaynatachus kawsachkasqanchikta allinta qhawarina tiyan, Jehovap sutinta, llaqtanta ima, mana pʼinqaypi qhawachinanchikpaq (Rom. 2:24).
2:4-9. Jehová ñawpa tiempopi ruwasqanmanta, mana iskaychasqachu kanchik, pay ‘chiqan kaqmanjina kawsaqkunata ñakʼariymanta librasqanta, saqra runastataq juicio pʼunchaypi castigananpaq qhipachisqanta’, yachasqanchikrayku.
2:10-13, Qheshwa Biblia. ‘Jatun atiykuna’ (qutuchakuypi ñawpaqta apaqkuna) juchamanta kasqankurayku, pantanku, chaywanpis mana saqrata paykunamanta parlananchikchu tiyan (Heb. 13:7, 17).
3:2-4, 12. “Profetaspa unay nisqankumanta”, “Salvaj Señorninchejpa kamachisqasninmanta” ima, sumaqta ukhuncharichkanchik chayqa, mana qunqakusunchu Jehovap phiñakuynin pʼunchay qayllapiña kasqanta.
3:11-14. Pikunachus, “Señorpa jamunan pʼunchayta” suyakuqkunaqa kayta ruwana, 1) cristianosjina kawsayninchik, cuerponchik, yuyayninchik, Diosta yupaychayninchik ima, llimphu kanan tiyan; 2) ‘Diosta yupaychay’, Reinonmanta willay, runata Bibliamanta yachachiy ima, rikukunan tiyan; 3) kallpachakunachik tiyan “mana juchayoj” kanapaq, nisunman kay pacha, kawsayninchikta, yuyayninchikta ima, mana chʼichichananpaq; 4) ruwasqanchikqa “mana kʼamina” kanan tiyan; 5) Dioswan, hermanosninchikwan, wakkunawan ima, ‘allimpi kawsakuna’.