Diosqa espíritu santonniqta tukuy imata ruwarqa

“Cielota, tukuy chaypi kajtapis Tata Diosqa nisqanwan ruwarqa, simimpa samayninwan imalla.” (SAL. 33:6.)

1, 2. a) ¿Imaynatá Jallpʼamanta, janaqpachapi tukuy ima kaqmanta astawan sutʼita yachakun? b) ¿Imatataq tapurikunanchik tiyan?

KAY 1905 watapi may riqsisqa científico Albert Einstein, wak científicos ima, janaqpachapi tukuy kaqqa, juk galaxialla nisunman Vía Láctea nisqalla kasqanta yuyarqanku. Diospa ruwasqan may jatun kasqantaqa, mana allinta yacharqankuchu. Kunan tiempopi, janaqpachapiqa, 100 waranqa junu galaxias nisqa tarikun, sapa galaxiapitaq waranqa waranqa chʼaskas tarikun. Astawan allinta qhawanapaq telescopios nisqata ruwasqankuqa, aswan chʼaskas rikhurichkasqankuta rikuchin.

² Kay 1905 wata qallariyninpiqa, janaqpachapi tukuy ima kaqmanta, Jallpʼamanta ima, mana sutʼita yachakurqachu. Chay tiempomanta científicos ñawpa cientificosmantaqa, astawan yacharqanku chaywanpis kunanqa, jallpʼa kawsanapaqjina, tukuy imapis may kʼachitu kasqanta astawan allinta yachanchik. Aswan qhipamantaq janaqpachamanta, Jallpʼamanta ima, astawanraq yachasun. Chayrayku allin kanman kayta tapurikuna: ¿imaynatá tukuy ima kaq rikhurirqa? Chay tapuymanqa, Dioslla kutichiyta atin, chaytataq Biblianiqta sutʼinchan.

Imaynatachus tukuy ima qallarisqan

3, 4. ¿Imaynatá janaqpacha, Jallpʼa ima ruwasqa karqa, chantá imaynatá Diosta jatunchan?

³ Bibliap ñawpaq rimaykunasninqa, imaynatachus janaqpacha, Jallpʼa ima, rikhurisqanta nin: “Qallariypeqa Dios cielotawan, kay pachatawan ruwarqa” (Gén. 1:1). Jehovaqa, kʼuchi kallpanwan tukuy ima kaqta, nisunman “cielotawan, kay pachatawan” espíritu santonniqta ruwarqa. Imaynatachus juk runa, imallatapis makisninwan ruwan ajinata ruwarqa.

⁴ Bibliapiqa, espíritu santota “Diospa dedonwan” kikinchakun (Éxo. 38:18; Mat. 12:28). Jehovaqa, chay kallpanwan tukuy imata ruwarqa, chay “ruwasqasnin[taq]” payta jatunchan. Salmista nirqa: “Cieloqa Diospa atiyninmanta parlawanchej, tukuy paypa ruwasqasninmantataj willawanchej”, nispa (Sal. 19:1). Rikunchikjina, tukuy ima kaqqa, espíritu santo atiyniyuq kasqanta rikuchin (Rom. 1:20). Chaykunamanta wakinta qhawarina.

Mana tukukuyniyuq Diospa atiynin

5. Jehová espíritu santonpa atiyninwan imaynatachus tukuy imata ruwasqanmanta, jukmanta sutʼinchay.

⁵ Janaqpacha, Jallpʼa imaqa, Jehová may atiyniyuq, may kallpayuq ima kasqanta rikuchin (Isaías 40:26, ñawiriy). Sutʼincharinapaq, Intiqa 150 junu kilometrosmanta aswan karupiraq Jallpʼamanta kachkan, Intip ruphayninqa, 15.000.000 °C nisqaman chayan. Sapa ñawi chʼirmiypi Intip kallpanqa, waranqa waranqa bombaspa kallpanwan kikinchakun. Inti chayjina ruphayniyuq kaspapis, Jallpʼamanta may karupichus kananpi kachkan, chayrayku Jallpʼapiqa kawsay kan. Inti, chʼaskas ima kananpaqqa, may atiy necesitakurqa, Jehovataq chay atiyniyuq.

6, 7. a) ¿Imaraykutaq nisunman Jehová espíritu santonta maychus kaqmanjina apaykachasqanta? b) ¿Imaynatá yachanchik janaqpachapi tukuy ima kaq, mana jinallamantachu rikhurisqanta?

 ⁶ Diosqa, tukuy ima kaqta espíritu santonwan ruwarqa, chaytataq maychus kaqmanjina ruwasqanpi rikunchik. Sutʼincharinapaq, tukuy colormanta qʼaytu murqʼusta juk bolsaman churaykuspa chaqruytawankama chay murqʼusta pampaman thallispaqa, puka murqʼusqa mana juk chiqallanmanchu thallikunku, nitaq qʼillu murqʼuspis juk chiqallanmanchu thallikunku, ¿icharí? Chayqa, ni ima jinallamanta, maychus kananpi kayta atisqanta rikuchin. Runasqa, chayqa chiqapuni kasqanta ninku.

⁷ Chaywanpis, ¿imastá runas, telescopiosninniqta janapachata qhawaspa, rikunku? May chhika galaxiasta, chʼaskasta, planetasta ima, maychus kananpi kuyuchkaqta rikunku. ¿Jinallamantachu chay tukuy ima rikhurinman karqa? Mana. Chantá, ¿imaraykutaq tukuy imapis maychus kanankupi kachkanku? Runasqa, ni imata ruwaspapis chayta yachayta atisunmanchu. Chaywanpis Bibliapiqa, Diospa espíritu santon nisunman kʼuchi kallpan chay tukuy imata ruwasqanta nin. Chayrayku salmistaqa, jinata nirqa: “Cielota, tukuy chaypi kajtapis Tata Diosqa nisqanwan ruwarqa, simimpa samayninwan imalla”, nispa (Sal. 33:6). Tutapi janaqpachata qhawarispaqa, tukuy chaypi chʼaskas kaqmanta mana tukuynintachu rikuyta atinchik.

Diosqa espíritu santonwan Jallpʼata ruwarqa

8. Jehovap ruwasqasninmanta, ¿tukuy imatachu yachanchik?

⁸ Dios ruwasqasninmantaqa, mana tukuy imataraqchu yachanchik. Chiqa sunqu Jobpis chaymanta parlaspa nirqa, Diospa “ruwanasninmanta uj chhikallan[ta]” yachasqanchikta, chantapis “imatachus uyarisqanchejqa uj chhichiy jinalla” kasqanta (Job 26:14). Unay watasninmantaq kamachiq Salomonqa, Jehovap ruwasqasninta qhawaspa nirqa: “Diosqa tukuy imata tiempompi kʼachituta ruwarqa. Payllataj runaj sonqonman wiñay kasqanta churarqa; chaywampis runaqa manapuni yachayta atinchu imatachus Dios qallariymantapacha ruwasqanta kunankama”, nispa (Ecl. 3:11; 8:17).

9, 10. ¿Imawantaq Jehová Jallpʼata ruwarqa, chantá kimsa ñawpaq pʼunchaykunapi imastataq ruwarqa?

⁹ Chaywanpis Jehovaqa, ruwasqasninmanta imatachus yachananchikta sutʼinchawanchik. Sutʼincharinapaq Bibliaqa, Jallpʼa Diospa espíritu santonwan ruwasqa kasqanta nin (Génesis 1:2, ñawiriy). Chay kutipiqa, mana chʼaki jallpʼa, kʼanchay, nitaq samayta atinapaq aire karqachu.

¹⁰ Bibliaqa, Dios tukuy ima ruwasqan pʼunchaykunata mana 24 horasllachu kasqanta nin, manaqa achkha tiempo. Jehovaqa, ñawpaq kaq pʼunchaypi Jallpʼa patapi kʼanchay kananta rikhurichirqa. Ajinamanta Inti, Killa imaqa, Jallpʼata kʼanchayta qallarirqa (Gén. 1:3, 14). Iskay kaq pʼunchaypitaq, yaku chawpipi juk jarkʼachinata ruwayta qallarirqa  nisunman atmósfera nisqata (Gén. 1:6). Jinamantataq Jallpʼapi yaku, kʼanchay, aire ima, karqa. Chaywanpis chʼaki jallpʼaqa, mana karqaraqchu. Kimsa pʼunchay qallariyninpitaq Jehovaqa, espíritu santonniqta juk chiqallapi yaku qhipakunanta ruwarqa. Ichapis Jehovaqa, espíritu santonniqta mama quchap yakusnin juk chiqallapi kananta nirqa, ajinamanta chʼaki jallpʼa rikhurinanpaq (Gén. 1:9). Chaymantataq chay pʼunchaypijina wak pʼunchaykunapi, wak jatuchaq imastawanraq ruwanan karqa.

Diosqa espíritu santonwan tukuy kawsaqkunata ruwarqa

11. Tukuy kawsaqkuna, maychus kananpi, kʼachitu, allintaq kasqanku, ¿imatataq rikuchin?

¹¹ Diosqa, Jallpʼapi tukuy laya kawsaq kaqta espíritu santonniqta ruwarqa. Kimsa pʼunchaymanta suqta pʼunchaykamaqa, tukuy laya animalesta, sachʼasta ima ruwarqa (Gén. 1:11, 20-25). Chay ruwasqasninqa, maychus kananpi, kʼachitu, allintaq kachkanku. Chaytaq may sumaq ruwasqas kachkasqankuta rikuchin.

12. a) ¿Imaynatá tukuy kawsayniyuq kaqkuna, imachus kasqanku yachakun? b) ¿Imaraykutaq tiempo pasasqanmanjina tukuy imapis maychus ruwasqa kasqanmanjinallapuni kachkan?

¹² Jallpʼapi juchʼuy khuritus, sachʼas, elefantes, ballena azul nisqa, runas ima kanku chaypi tʼukurina. Kaykunaqa, mana kikinchu kanku, wakinqa juchʼuy, wakintaq jatuchaq kanku. Chaywanpis ima khurituchus, ima sachʼachus, ima animalchus, imayna runachus kasqanqa, celulasninpi * kachkan, watas pasasqanmanjinataq maychus ruwasqa  kasqanmanjinallapuni kachkan. Diospa munayninmanjina sapa juk ruwasqanqa, imapaqchus ruwasqa kasqanmanjina kachkan (Sal. 139:16). Tukuy ima may allinpuni ruwasqa kasqanqa, espíritu santowan nisunman “Diospa dedonwan” ruwasqas kachkasqankuta rikuchin.

Diospa aswan sumaq ruwasqan

13. ¿Imaynatá Dios runata ruwarqa?

¹³ Jehovaqa, tukuy laya kawsaqkunata, tukuy ima kaqta ima, waranqa waranqa wataspi ruwarqa. Chayrayku Jallpʼaqa, “chajrulla, chʼusaqlla karqa”. Chaywanpis Diosqa, espíritu santonwan wak imastawanraq ruwanan karqa. Chayrayku suqta pʼunchay tukukuyninta, espíritu santonwan may sumaq ruwayninta ruwarqa, nisunman runata ñutʼu jallpʼamanta ruwarqa (Gén. 2:7).

14. ¿Ñuqtunchik animalespa ñuqtunkuwan kikinchu?

¹⁴ Génesis 1:27 nin: “Diosqa runata ruwashaspa, payman rijchʼakojta ruwarqa; qharita warmitawan ruwarqa”, nispa. Diospa rikchʼayninman ruwasqas kasqanchikrayku, munakuyta, imatachus ruwayta munasqanchikta akllayta, paymantaq qayllaykuyta atinchik. Chayrayku ñuqtunchikqa, animalespa ñuqtunkuwan mana kikinchu. Chantapis ñuqtunchikqa, Jehovamanta, ruwasqasninmanta ima, wiñaypaq yachakunanchikpaq ruwasqa kachkan.

15. ¿Imaynatataq Adanwan Evawan kawsakunkuman karqa?

¹⁵ Diosqa, Adanman Evaman ima, Jallpʼata qhawanankupaq, chaypi kusisqas kawsakunankupaq ima qurqa (Gén. 1:28). Kawsakunankupaqqa, achkha mikhunata, juk kʼacha paraisota ima qurqa. Chantapis wiñaypaq kawsakuyta atinkuman karqa, may chhika mana juchayuq wawasniyuqtaq kankuman karqa. Chaywanpis mana jinachu karqa.

Dios espíritu santonwan ruwasqanta jatunpaq qhawana

16. Ñawpa tatasninchik Diosta wasanchaptinkupis, ¿imatá suyakuchkanchik?

¹⁶ Adanwan Evawanqa, Diosta mana kasukurqankuchu, astawanpis wasancharqanku. Chayrayku ñuqanchikqa, juchasapas kanchik, ñakʼarispataq kawsanchik. Chaywanpis Bibliaqa, ñawpa tatasninchik tukuy llakiykunata rikhurichisqankuta, Dios chinkachinanta nin, ajinamantataq munayninta ruwananta. Jallpʼataqa, juk paraisoman tukuchinqa, chaypitaq mana unquspa, kusisqas ima, wiñaypaq kawsakusunchik (Gén. 3:15). Arí, tukuyninchik chay juntʼakunanta suyakullaytapuni munanchik, chaypaqtaq Diospa espíritu santonpa yanapayninta necesitanchik.

17. ¿Ima yachachiykunatataq qhisachananchik tiyan?

¹⁷ Espíritu santota japʼinapaqqa, Jehová Diosmanta mañakunanchik tiyan (Luc. 11:13). Ajinamanta iñiyninchikta kallpachasun, chantapis janaqpachata, Jallpʼata ima, Diospuni ruwasqanta sutʼita yachasun. Imaraykuchus runasqa, jinallamanta rikhurisqanchikta, Dios mana kasqanta ima, mayta yachachillankutaq. Mana chay yachachiykunawan chʼawkiyachikusunmanchu. Chayrayku chaykunata qhisachanapaqqa, tukuyninchik wakichisqas kananchik tiyan (Colosenses 2:8, ñawiriy).

18. ¿Imaraykutaq mana allinchu kanman tukuy ima kaq, runas ima, imaynatachus rikhurisqanta ukhunchachkaspa, Dios mana kasqanta yuyay?

¹⁸ Jehová Diospuni tukuy imata ruwasqanta ukhunchaptinchikqa, Diospi iñiyninchik, Bibliapi iñiyninchik ima kallpachakunqa. Wakinqa, tukuy ima kaq, runas ima, imaynatachus rikhurisqanta ukhunchaspa, chaykunata mana Dioschu ruwasqanta yuyanku. Ajinata yuyaspaqa, mana chiqantachu yuyanku. Chantapis, Janaqpachapi “may tʼukuna imasta, mana yupay atinasta” maychus  kasqanmanta, imapaqchus ruwasqa kasqanmanta ima, mana yachayta munankuchu (Job 9:10; Sal. 104:25). Cristianosqa, tukuy ima kaqta, Jehová espíritu santonwan ruwasqanta yachanchik.

Diospi iñinapaq espíritu santo yanapawanchik

19. ¿Imaynatá Dios kasqantapuni, espíritu santontaq mayta llamkʼachkasqanta yachanchik?

¹⁹ Diospi iñinapaq, tukuy sunqu munakunapaq, jatunpaq qhawanapaq imaqa, ruwasqasninmanta mana tukuynintapunichu yachananchik tiyan. Iñiyniyuq kananchikpaqqa, mana pisillatachu yachakunanchik tiyan. Sutʼincharinapaq, iskay runas sumaq amigos kanankupaqqa pisimanta pisi allinta riqsinakunku, ajinallatataq Diosta pisimanta pisi riqsispaqqa, iñiyninchik kallpachakunqa. Chantapis Dios mañakuykunasninchikman kutichisqanta, kamachiykunasnin allinninchikpaq kasqanta ima yachaspaqa, pay kasqantapuni yachasun. Jehovaqa, sapa pʼunchay yachachiwanchik, jarkʼawanchik, necesitasqanchikta quwanchik, payta yupaychanapaq kallpachakusqanchikta bendeciwanchik ima, chayta yachayqa payman astawan qayllaykunanchikpaq yanapawanchik. Chantapis chayqa, Dios kasqantapuni, espíritu santontaq mayta llamkʼachkasqanta rikuchin.

20. a) ¿Imaraykutaq Dios tukuy ima kaqta, runasta ima ruwarqa? b) Espíritu santowan yanapachikusun chay, ¿imatá tarisun?

²⁰ Chantapis Diosqa, imaynatachus espíritu santonta apaykachasqanta Biblianiqta rikuchin, imaraykuchus “Espíritu Santomin Diosmanta chay imasta parlarqa runasnejta” (2 Ped. 1:21). Bibliata sumaqta ukhunchaspaqa, Jehová tukuy imata ruwasqanpi, iñiyninchikta kallpachasunchik (Apo. 4:11). Diosqa, munakuwasqanchikrayku tukuy ima kaqta ruwarqa (1 Juan 4:8). Chayrayku, runasta yanapanapaq kʼacha Tatanchikta riqsinankupaq tukuy atisqanchikta ruwana. Chantapis espíritu santonwan yanapachikusun chayqa, wiñay wiñaypaq Jehovamanta yachakullasunpuni (Gál. 5:16, 25). Sapa pʼunchay imaynachus kasqanta, sumaq ruwaykunasninta ima riqsinapaq kallpachakunachik. Chantapis Diosqa, espíritu santonwan janaqpachata, Jallpʼata, runasta ima, ruwaspa munakuyninta rikuchirqa, chayjina munakuyta rikuchinapaq kallpachakuna.

[Sutʼinchaynin]

¿Sutʼinchayta atiwaqchu?

• Dios, janaqpachata, Jallpʼata ima, espíritu santonwan ruwasqanmanta, ¿imatá yachakusunman?

• Diospa rikchʼayninmanjina ruwasqa kasqanchikrayku, ¿imastá ruwayta atinchik?

• ¿Imaraykutaq Diospuni tukuy imata ruwasqanta yachananchik tiyan?

• ¿Imaynatá Jehovaman astawan qayllaykusunman?

[Tapuykuna]

[7 paginapi dibujo/foto]

Janaqpachapi, Jallpʼapi ima, tukuy ima maychus kasqanpi kasqanmanta, ¿imatá yachakusunman?

[Maymantachus foto urqhukusqan]

Chʼaskas: Anglo-Australian Observatory/David Malin Images

[8 paginapi dibujos/fotos]

¿Imaynatá kaykuna rikhurirqa?

[10 paginapi dibujo/foto]

Imapichus iñisqanchikta sutʼinchanapaq, ¿wakichisqachu kachkanchik?