Hechos 7:1-60
7 Tsaypita mas mandaq cürami Estebanta tapurqan kayno nir: “¿Rasunpaku kay runakuna nishqanno parlashqanki?”
2 Tsawraqa Esteban kayno nirqan: “Wawqikuna y taytakuna, mayapäkamay. Unay ayluntsi Abraham manaraq Haránman aywakur Mesopotamiacho taykaptinshi munayniyuq Tayta Dios yuriparqan.
3 Tsaycho yuriparkurshi kayno nirqan: ‘Markaykita y ayluykita kachaykur aywakuy rikatsinäpaq kaq partiman’.*
4 “Tsayno niptinshi caldeo runakuna tashqanpita aywakur Harán markachöna Abraham tarqan.* Taytan wanuykuptinnashi Tayta Dios pushamurqan kanan taykashqantsimanna.*
5 Kaycho taykaptinpis manashi juk pedäzu chakralatapis rikatsirqantsu. Mana rikatsirpis tsurin manaraq kaptinshi Tayta Dios promitirqan taykashqan nacionta payta y paypita miraqkunata qoykunanpaq.*
6 Tsaynöpis payta kayno nirqan: ‘Qampita miraqkunami chusku pachak (400) wata juk markacho jäpa runakunapa ashmaynin kar nakapäkunqa.
7 Tsayno kaptinpis tsay marka runakunatami castigashaq. Ashmay kaykashqanpita yarqamurnami kay nacioncho sirvipäkamanqa’ ”.*
8 “Tsayno promitishqanta mana qonqananpaqshi Abrahamwan Tayta Dios *pactuta rurar nirqan cuerpunta *señalakunanpaq y olqu tsurinkuna yuriptin paykunapa cuerpuntapis señalananpaq.* Tsayshi tsurin Isaac yuriykuptin cuerpunta señalarqan pusaq junaqyuqla kaykaptin.* Tsaynölashi Isaacpis tsurin Jacobta señalarqan y Jacobpis chunka ishkay tsurinkunata señalarqan. Tsay chunka ishkay tsurinkunapitami lapan Israel runakuna mirashqa.
9 “Jacobpa tsurinkunanashi wawqin Joséta chikir* Egiptuman rantikurqan.* Tsayno kaptinpis Tayta Diosshi Joséwan kar*
10 tukuy desgraciapitapis salvarqan. Tantiyakuq kananpaq yanapaptinshi Egipto nacionpa mandaqnin Faraón churarqan palaciuncho aruqkunata mandananpaq y Egipto naciontapis mandäshinanpaq.*
11 “Tsay witsanshi Egiptucho y *Canaánchöpis fiyupa usya kaptin unay ayluntsikuna muchuycho karqan.*
12 Tsayshi Egiptucho trïgu kashqanta mayaykur Jacobqa tsurinkunata kacharqan trïguta rantimunanpaq.
13 Trïguta rantimunanpaq yapay kutiptinnashi paykunapa wawqin kashqanta José wilarqan.* Nirkurnashi Josépa wawqinkunata Faraónpis reqirqan.*
14 Tsaypitanashi aylunkunata y taytan Jacobta Egiptuman José qayatsirqan.* Egiptuman chayaqkuna qanchis chunka pitsqa (75) runakunashi karqan.*
15 Tsaynöpashi tsurinkunawan Egiptuman Jacob aywakärirqan.* Tsaycho taykarshi paypis y tsurinkunapis wanurqan.*
16 “Jacobpa y Josépa ayantashi tsakirkatsir Siquem markaman apapäkurqan.* Tsaychöshi Abraham rantishqan machayman pampapäkurqan. Tsay machaytashi Hamor runapa tsurinkunapita rantirqan.*
17 “Abrahamta promitishqanta Tayta Dios cumplinanpaq tiempu chayaptinnashi Israel runakuna Egiptucho tsaytsikaman mirashqa karqan.
18 Tsay witsanshi juk runana yaykurqan Egiptucho rey kananpaq. Payqa manashi musyarqantsu José pï kashqantapis.*
19 Tsayshi unay ayluntsikunata Faraónqa fiyupa nakatsishpan aläpa arutsirqan.* Ayluntsikuna mirananta mana munarshi olqu yuriq kaqtaqa yuriylanta jitarinanpaq nirqan.*
20 “Tsay witsanshi Moiséspis yurirqan. Payqa kuyaylapaqshi karqan. Taytan mamanshi kimsa killayuq kashqanyaq wayilancho ashmarqan.*
21 Tsaypitanashi Faraón mandashqanta cäsukur wamra wanukunanpaq kachariykurqan. Tsaytashi Faraónpa warmi tsurin shuntarkur kikinpa wawantano ashmakurqan.*
22 Tsaychöshi Moisésqa Egipto runakuna estudiashqanta yachakurqan. Shumaq yarpayniyuq karshi imatapis ali rurarqan y ali parlarqan.
23 “Chusku chunka (40) watayuq kaykarnashi Israel mayinkunaman watukuq aywayta yarparqan.
24 Tsayno aywarshi juk Israel runata Egipto runa maqaykaqta tarirqan. Tsayshi Israel runapa favornin sharkur Egipto runata wanuratsirqan.
25 Moisésqa yarparqan kayno nir: ‘Israel mayïkuna tantiyakärinqami nakarkaykashqanpita jorqunäpaq Tayta Dios kachamashqanta’. Tsayno yarpaptinpis Israel mayinkuna manashi tantiyapäkurqantsu.
26 “Egipto runata wanutsishqanpita jukaqnin junaqnashi Moisés tarirqan ishkay Israel runakuna pelyarkaykaqta. Tsayshi paykunata washashpan kayno nirqan: ‘Qamkuna tsay aylula kaykarqa ¿imanirtaq pelyarkaykanki?’
27 Tsayshi maqaq kaq runaqa Moisésta tanqariykur kayno nirqan: ‘Qamta ¿pitaq churashushqanki noqakunapa mandamaqnï y jueznï kanaykipaq?
28 ¿Egipto runata qanyan wanutsishqaykinöku noqatapis wanutsimayta munaykanki?’
29 Tsayno niptinshi Moisésqa Madián partiman qeshpirkur* qorpanöla tsaycho tarqan. Tsaychöshi ishkay olqu tsurinkuna yurirqan.*
30 “Madiáncho chusku chunka (40) wata taykarnashi aywarqan Sinaí jirka cercanman. Tsay chunyaq jirkachöshi shiraka rupaykaqcho juk ángel yuriparqan.
31 Tsayta rikaykurshi fiyupa espantashqa rikakurqan. Tsayshi shumaq rikananpaq yaykuykaptin Tayta Dios kayno nirqan:
32 ‘Unay ayluykikuna Abrahampa, Isaacpa y Jacobpa Diosninmi kaykä’. Tsayta mayarshi Moisés siksikyashpan rikäriytapis mantsakurqan.
33 Tsayshi Tayta Dios kayno nirqan: ‘Kay ichirashqayki patsaqa *sagrädumi kaykan. Tsayno kaykaptinqa lanqikita jorquy.
34 Noqa rikaykämi kuyashqä runakuna Egiptucho nakarkaykaqta. Tsaycho waqarkaykashqantami mayaykä. Tsaymi paykunata jorqamunäpaq shamushqä. Tsawraqa Egiptuman qamta kanan kachashayki’.*
35 “Tsayshi rupaykaq shirakacho ángel parlapaptin Moisésta Tayta Dios Egiptuman kacharqan. Israel mayinkuna ‘¿pitaq churashushqanki mandamaqnï y jueznï kanaykipaq?’ niykaptinshi Egiptupita jorqamunanpaq y mandaqninpis kananpaqshi tsayno kacharqan.
36 Tsayshi Israel runakunata jorqamur Egiptuchöpis,* Puka Lamarchöpis* y chunyaq jirkachöpis* chusku chunka (40) wata milagrukunata y señalkunata Moisés rurarqan.
37 “Moisésshi Israel mayinkunata kayno nirqan: ‘Tayta Diosmi qamkunapita juk runata churanqa noqano profëta kananpaq. [Payta cäsukärinki]’.*
38 Unay ayluntsikunawan chunyaq jirkacho Sinaí jirkaman Moisés witsaptinshi juk ángel parlaparqan.* Tsaychöshi ali kawanantsipaq yätsikuykunata ángel wilarqan noqantsipis chaskikunantsipaq.
39 “Tsayno kaykaptinpis unay ayluntsikuna manashi Moisésta cäsukurqantsu. Paypa contran sharkurshi Egiptuman kutikäriyta munarqan.
40 Tsayshi Aarónta kayno nipäkurqan: ‘Egiptupita jorqamaqnintsi Moisésta ima pasashqantapis manami musyantsitsu. Tsayno kaykaptinqa nänicho yanapamänantsipaq dioskunata ruraykulay’.*
41 Tsayno nirshi becërru niraq ïduluta rurarqan. Tsay rurashqanta adorar sacrificiuta rupatsirshi fiestata kushishqa rurapäkurqan.*
42 “Tsayno ruraptinshi qoylarkunata, intita y killata adorapäkunanpaq Tayta Dios paykunata kachariykurqan. Profëtakuna qelqashqanchöpis kaynömi niykan:“ ‘Israel runakuna, chusku chunka (40) wata chunyaq tsaki jirkapa purir manami noqapaqtsu uywakunata y tsaki mikuykunata rupatsipäkurqayki.
43 Tsaypa trukanqa Moloc diosnikipaq rurashqayki tolduntami puritsirqayki.Refán diospa qoylarnin niraqtami adorarqayki.Tsaykunataqa kikikikunami rurapäkurqayki diosnikikuna kananpaq.Tsayno rurashqaykipitami Babiloniapita mas karuman qarqushayki’.*
44 “Chunyaq jirkachöshi unay ayluntsikuna *Pactu Tolduta puritsipäkurqan. Rikatsishqantanöla tsay tolduta rurananpaqshi Tayta Dios Moisésta nirqan.*
45 Tsay tolduntintashi kay taykashqantsi nacionman paykunata Josué pushamurqan.* Ayluntsikuna chaykamuptinnashi kay markakunacho taq runakunata Tayta Dios qarqurqan. Tsaynöpashi kay nación paykunapana karqan.
“Tsay tolduqa rey David kawashqan witsanyaqshi kay markantsikunacho karqan.
46 Tayta Dios yanapaptinshi Davidqa templutana sharkatsiyta munarqan Jacobpita miraqkuna* Tayta Diosta adorananpaq.*
47 Tsayno kaptinpis tsurin Salomónraqshi tsay templuta sharkatsirqan.*
48 “Templuta Salomón sharkatsishqa kaptinpis lapanpaq munayniyuq Tayta Dios manami runakuna rurashqan templuchötsu tan. Profëta qelqashqanchöpis kaynömi niykan:
49 “ ‘Jana patsaqa trönümi kaykan.Patsapis jarukunämi kaykan.Tsayno kaykaptinqa ¿maychöraq wayita sharkatsipämankiman?¿Maychöraq jamaykunäpaq ruratsipämankiman?
50 Ciëlutapis y patsatapis ¿manaku kikï kamashqä?’ ”*
51 Tsayno nirkurmi Esteban kayno nirqan: “Qamkunaqa roqu rinrimi karkaykanki. Shonquykipis señaläni* kaptinmi mana cäsukuq karkaykanki. Unay ayluykikunanölami Espíritu Santupa contran imaypis karkaykanki.*
52 Lapan profëtakunatami paykunaqa nakatsipäkurqan. Jutsaynaq runa* shamunanpaq kashqanta wilakäriptinpis wanutsipäkurqanmi. Qamkunapis paykunanölami salvamaqnintsi runata entregapäkushqanki wanutsishqa kananpaq.
53 Leyninkunata angilkunawan Tayta Dios qomaptintsipis manami cäsukärinkitsu”.
Estebanta wanutsishqan
54 Esteban tsayno niptinmi autoridäkuna pasaypa rabyashpan kiruntapis uchupäkurqan.
55 Estebanqa Espíritu Santupa munaynincho karmi jana patsata rikärishqancho rikarqan chipchipyaykaq munayniyuq Tayta Diospa alawqa kaq nawpancho Jesús kaykaqta.
56 Tsayta rikaykurmi kayno nirqan: “Jana patsa kicharaykämuqtami rikaykä. Tsaychömi Tayta Diospa alawqa kaq nawpancho *Runapa Tsurin kaykämun”.
57 Tsayno niptinmi autoridäkuna qaparpashpan rinrinkunatapis tsapakurkur jinan höra Estebanta wanutsinanpaq tsaripäkurqan.
58 Tsaypitanami markapita jorquykur saqmapäkurqan. Tsayno saqmananpaqmi capötinkunata jorqurir Saulo jutiyuq mözuta paytakurqan.
59 Saqmarkaykaptinmi Esteban manakur kayno nirqan: “Tayta Jesús, ¡makikimanmi almäta kachaykamü!”*
60 Nirkurnami qonqurpakuykur lapan kalpanwan kayno nirqan: “¡Kay saqmaykämaq runakunata perdonaykulay, Tayta!”
Tsayno nirkurmi wanurqan.*
Ichic wilacuycuna
^ 7.4a Gén. 11.31.
^ 7.5 Gén. 12.7; 13.15; 15.18; 17.8.
^ 7.6-7 Gén. 15.13-14.
^ pactu Pactuqa promitinakushqanta cumplinanpaq nishqanmi kaykan. Unay Testamentuchöqa Israel runakunawanmi pactuta Tayta Dios rurarqan. Tsaymi Tayta Dios promitirqan Israel runakunapa Diosnin kar paykunata imaypis yanapananpaq. Israel runakunanami Tayta Diosta promitirqan mandamientunkunata y leyninkunata cumplipäkunanpaq (Éxo. 6.7; 19.5-6; Lev. 26.3-12). Pactuta rurarmi uywata pishtar shuntashqan yawarta Israel runakunaman Moisés tsaqtsuparqan (Éxo. 24.8). Tsaynölami Jesucristo noqantsi rayku wanur yawarninta jichashpan mushuq pactuta rurarqan payta chaskikuqkunata jutsankunapita perdonar salvananpaq (Luc. 22.20; Heb. 10.16-17).
^ señalakushqan Señalakuyqa chiwlakunanpa punta qaranta kutsurir jorqushqanmi kaykan. Abrahamwan Tayta Dios pactuta rurashqanta yarpashpanmi Israel runakunaqa tsayno señalakärin. Tsaymi olqu wamrakunata yurishqanpita pusaq junaqniyuq kaykaptin señalapäkun. Tsaytami castellänucho “circuncisión” nipäkun (Gén. 17.9-14; Col. 2.11; 1Cor. 7.18-20).
^ 7.8a Gén. 17.10-14.
^ 7.8b Gén. 21.2-4.
^ 7.9a Gén. 37.11.
^ 7.9b Gén. 37.28.
^ 7.9c Gén. 39.2, 21.
^ 7.10 Gén. 41.39-41.
^ Canaán Canaánchöqa atska markakunami karqan. Cada markachömi juk mandaq rey karqan. Tsaychömi tarqan ceneo runakuna, cenezeo runakuna, cadmoneo runakuna, heteo runakuna, ferezeo runakuna, refaíta runakuna, amorreo runakuna, cananeo runakuna, gergeseo runakuna y jebuseo runakunapis (Gén. 15.19-21). Abrahamtami Tayta Dios promitirqan paypita miraqkunata Canaánta qoykunanpaq (Gén. 17.8).
^ 7.11 Gén. 42.1-2.
^ 7.13b Gén. 45.16.
^ 7.14a Gén. 45.9-10, 17-18.
^ 7.14b Gén. 46.27.
^ 7.15a Gén. 46.1-7.
^ 7.15b Gén. 49.33.
^ 7.16a Gén. 50.1-8; Éxo. 13.19; Jos. 24.32.
^ 7.16b Gén. 23.3-10; 33.19; 50.12-13; Jos. 24.32.
^ 7.17-18 Éxo. 1.7-8.
^ 7.19a Éxo. 1.10-11.
^ 7.21 Éxo. 2.3-10.
^ 7.29 Éxo. 18.2-4.
^ 7.23-29 Éxo. 2.11-15.
^ sagrädu Liyinki santupita tantiyatsikuyta.
^ 7.30-34 Éxo. 3.1-10.
^ 7.36b Éxo. 14.21.
^ 7.36c Núm. 14.33.
^ 7.37 Deut. 18.15, 18.
^ 7.38 Éxo. 19.1—20.17; Deut. 5.1-33.
^ 7.41 Éxo. 32.2-6.
^ 7.42-43 Amós 5.25-27.
^ 7.44 Éxo. 25.9, 40.
^ Pactu Toldu Pactu Tolduqa Tayta Dioswan Tinkuna Toldumi karqan. Tsayno jutin karqan Israel runakunawan pactuta rurar paykunawan imaypis kananpaq Tayta Dios promitishqa kaptinmi. Tsay tolducho Tayta Dios kaptinmi Pactu Toldu kashqanta y Tayta Dioswan Tinkuna Toldu kashqanta nipäkurqan (Éxo. 38.21; Núm. 1.50; 2Crón. 24.6; Hech. 7.44; Apoc. 15.5). Tsaynöla Tinkuna Toldupita tantiyatsikuyta liyinki.
^ 7.45 Jos. 3.14-17.
^ 7.46 Jacobpita miraqkunaqa Israel runakunami kaykan.
^ 7.46 2Sam. 7.1-16; 1Crón. 17.1-14.
^ 7.47 1Rey. 6.1-38; 2Crón. 3.1-17.
^ 7.49-50 Isa. 66.1-2.
^ 7.51 Cuerpunta señalar chiwlakunanpa punta qaranta kutsurir jorqushqannömi shonqunta señalar jutsa rurayta kacharin.
^ 7.51 Isa. 63.10.
^ 7.52 Tsay jutsaynaq runaqa Jesucristumi kaykan.
^ Runapa Tsurin Runapa Tsurinpaq parlarqa Jesucristo kikinpaqmi parlarqan (Juan 9.35-37). Tsaynöpami tantiyatsirqan Daniel 7.13-14-cho qelqaraykashqanno Runapa Tsurin kashqanta, kutimunanpaq kashqanta (Mat. 13.41-42; 24.27, 30, 44; 25.31) y lapanpaq munayniyuq kashqanta (Mar. 2.10; 2.28).
^ 7.59 Sal. 31.5; Luc. 23.46.
^ 7.60 Luc. 23.34.
