1. ¿Jas ubʼanik ri chʼawem chqawach?

 RI BʼANOL re ri kaj y ri uwach Ulew uyaʼom jun nimalaj eqeleʼn chqe: che kojkunik kojtzijon rukʼ. Chojchoman chrij ri kraj kubʼij wariʼ. Kojkunik kqabʼij che ri Jehová ronojel ri kʼo pa qanimaʼ, pa apachike lugar, hora, chʼabʼal y rajawaxik ta na kqataʼ qacita. Kojkunik kojtzijon rukʼ ri loqʼalaj qaTat che kʼo pa ri kaj, paneʼ oj kʼo pa jun chʼat re jun hospital o pa cárcel oj kʼo wi, ri areʼ kojutatabʼej. ¿La mat qastzij che sibʼalaj nim kqil wi wariʼ?

2. ¿Jas xubʼan ri qʼatal tzij David che ukʼutik che sibʼalaj nim ubʼanik ri chʼawem chuwach?

² Ri qʼatal tzij David xril ri chʼawem junam rukʼ jun nimalaj eqeleʼn. Pa jun bʼixonem xubʼij wariʼ che ri Jehová: «Ri nuchʼawem ukʼ la je chuxoq jachaʼ ri kʼokʼalaj qʼol chwach la» (Sal. 141:1, 2). Pa taq uqʼij ri David xkoj jun incienso che uyaʼik uqʼij ri Jehová, che xaq xiw ri e kojol tabʼal toqʼobʼ ketaʼm jas kyaʼ rukʼ (Éx. 30:34, 35). Rumal laʼ, are chiʼ ri David xchʼaw chrij incienso, xraj xubʼij che rajawaxik kchoman na chrij jas kubʼij che ri uTat kʼo pa ri kaj. Ri oj xuqujeʼ kqaj je kqabʼano, rumal che kqaj che ri qachʼawem kqaj chuwach ri Jehová.

3. ¿Jas kqabʼan che rilik ri Jehová are chiʼ kqabʼan qachʼawem, y jasche?

³ Are chiʼ kqabʼan qachʼawem che ri Jehová rajawaxik kqakʼut rukʼ ri qatzij che nim kqilo. Chojchoman chrij ri mayibʼalalaj visiones che xkil Isaías, Ezequiel, Daniel y Juan. Paneʼ jalajoj ri xkilo, are kʼu kʼo jun kjunamataj wi: xkil ri Jehová junam rukʼ jun nimalaj Qʼatal tzij. Ri Isaías xril ri Jehová «tʼuyul pa jun tem re ajawinel ri sibʼalaj naj elinaq chikaj» (Is. 6:1-3). Ri Ezequiel xrilo che tʼuyul pa jun carro chikaj y «kʼo kʼu jun utun chrij. Ri kjunamataj  rukʼ ri raxkiʼaqʼabʼ» (Ezeq. 1:26-28). Ri Daniel xril jun «Nim Winaq» saq ratzʼyaq y tʼuyul pa jun tem che knikow qʼaqʼ chrij (Dan. 7:9, 10). Y ri Juan xril ri Jehová che tʼuyul pa jun tem che sutim rij rukʼ «jun raxkiʼaqʼabʼ ri kjuluwik jachaʼ jun jeʼlalaj rax abʼaj esmeralda» (Apoc. 4:2-4). Uchomaxik rij ri ujuluwem o ri uchuqʼabʼ ri Jehová kunaʼtasaj chqe che nim kqil wi are chiʼ kqabʼan qachʼawem che y kqaya uqʼij. Are kʼu, ¿jas kojkunik kqabʼij pa ri qachʼawem?

4. Junam rukʼ ri kubʼij pa Mateo 6:9, 10, ¿jas kqetaʼmaj chrij ri nabʼe taq jastaq che xutaʼ ri Jesús pa ri chʼawem che xukʼut kanoq?

⁴ (Chasikʼij uwach Mateo 6:9, 10). Pa ri Sermón del Monte, ri Jesús xukʼut chkiwach ri utijoxelabʼ jas kkibʼan che ubʼanik ri kichʼawem rech kqaj chuwach ri Dios. Are chiʼ ubʼim chi ri e tzij «ri ix kʼut je chʼawem waʼ chibʼanaʼ», ri nabʼe taq jastaq che xutaʼ ri Jesús kʼo ubʼanik rukʼ ri kraj ri Jehová: che kchʼajchʼobʼisax ri ubʼiʼ; che kpe ri uQʼatbʼal tzij —rech kusachisaj kiwach ri e ukʼulel ri Dios—, y che ri e winaq kkiriq ri tewchibʼal che utzujum ri Dios cho ri uwach Ulew. We kojchʼaw chrij wariʼ pa ri qachʼawem kqakʼutu che ri más nim ubʼanik chqawach are che kbʼan ri kraj ri Jehová.

5. ¿Jasche awas taj kqabʼij che ri Jehová ri kajwataj chqe pa ri qakʼaslemal?

⁵ Jun chi jastaq che xukʼut ri Jesús pa ri chʼawem, kʼo ubʼanik rukʼ ri kajwataj chqe pa ri qakʼaslemal. Kojkunik kqataʼ che ri Jehová che kuya ri qawa ronojel taq qʼij, che kukuy ri qamak y kojuchajij chuwach ri taqchibʼal che kukoj ri Itzel (Mat. 6:11-13). Are chiʼ kqataʼ we jastaq riʼ che ri Jehová, kqakʼutu che kajwataj ri utobʼanik chqe y che kqaj kojqaj chuwach.

6. ¿La xaq xiw kqataʼ pa qachʼawem ri jastaq che xubʼij kan ri Jesús?

⁶ Ri Jesús xraj taj che ri utijoxelabʼ xaq xiw kkibʼij pa kichʼawem ri e tzij y ri e jastaq che xutaʼ pa ri chʼawem che xukʼut chkiwach. Pa nikʼaj chi chʼawem che xubʼano, xchʼaw chrij ri jastaq che kubʼisoj (Mat. 26:39, 42; Juan 17:1-26). Oj xuqujeʼ kojkunik kqabʼij apachike jastaq che ri Jehová che kqabʼisoj. Jun kʼutbʼal, are  chiʼ kqachaʼ jun jastaq pa ri qakʼaslemal, utz kqataʼ qanoʼj y qachʼobʼonik (Sal. 119:33, 34). Are chiʼ kyaʼ jun eqeleʼn chqe che kʼax ubʼanik, kojkunik kqataʼ che ri Jehová che kuya qanojibʼal y qetaʼmanik (Prov. 2:6). Ri e tat nan kekunik kkibʼan kichʼawem pa kiwiʼ ri e kalkʼwal y ri akʼalabʼ pa kiwiʼ ri kitat kinan. Xuqujeʼ, qonojel kojkunik y rajawaxik kqabʼan qachʼawem pa kiwiʼ ri tijoxelabʼ re ri Biblia y pa kiwiʼ ri winaq che kqatzijoj ri utzij ri Dios chke. Are kʼu, kraj ta kubʼij che xaq xiw kqataʼ jastaq.

7. ¿Jasche rajawaxik kqaya uqʼij ri Jehová are chiʼ kqabʼan qachʼawem?

⁷ Are chiʼ kqabʼan qachʼawem xuqujeʼ rajawaxik knaʼtaj chqe che kqaya uqʼij ri Jehová. Rumal che taqal che. Jun tzʼibʼanel re jun salmo xubʼij: «Rumal rech chi lal, Ajawaxel, lal utz kkuyun kʼu la». Xuqujeʼ xubʼij: «Lal jun Dios chʼuchʼuj ri kel kʼuʼx la, kochʼonel, lal loqʼoqʼebʼal kʼuxaj ronojel xuqujeʼ qastzij» (Sal. 86:5, 15). Kʼo kʼi rumal che kqaya uqʼij ri Jehová, rumal ri ubʼantajik y rumal ronojel ri e ubʼanom.

8. Junam rukʼ ri kubʼij pa Salmo 104:12-15, 24, ¿jas jujun jastaq kojkunik kqamaltyoxij che ri Jehová?

⁸ Xuqujeʼ rajawaxik kqamaltyoxij che ri Jehová ronojel ri jeʼlalaj taq jastaq che kuya chqe, junam rukʼ ri jeʼlalaj taq ucolor ri kotzʼiʼj, ri jalajoj taq uwach jastaq che ktijowik y ri e utzalaj taq qachiʼl. Konojel ri e jastaq riʼ y e nikʼaj chik kuya ri loqʼalaj qaTat chqe rumal che kraj kojkikotik (chasikʼij uwach Salmo 104:12-15, 24). Y más na kqamaltyoxij che, rumal che uyaʼom kʼi wuj chqe rech kubʼan ko che ri qakojonik y utzujum utzalaj taq jastaq chqe che kubʼan na pa ri petinaq.

9. Junam rukʼ ri kubʼij 1 Tesalonicenses 5:17, 18, ¿jas kojkunik kqabʼano rech ksach ta chqe kojmaltyoxin che ri Jehová?

⁹ Weneʼ jujun taq mul ksach chqe kqamaltyoxij che ri Jehová ronojel ri ubʼanom. Are kʼu, ¿jas kojkunik kqabʼano rech kqakʼulmaj ta wariʼ? Kojkunik kqatzʼibʼaj ri e jastaq che qatom chi che y amaqʼel kqil ri xqatzʼibʼaj rech kqilo jas ubʼanom ri Jehová che uyaʼik ri qatom chi che. Tekʼuriʼ kqamaltyoxij ri utobʼanik che uyaʼom chi  chqe (chasikʼij uwach 1 Tesalonicenses 5:17, 18). ¿La mat qastzij che kojkikotik are chiʼ kmaltyoxix jun jastaq chqe? Junam rukʼ wariʼ, ri Jehová sibʼalaj kkikotik are chiʼ kqamaltyoxij che ri xuya chqe (Col. 3:15). Are kʼu kʼo más rajawaxik kqamaltyoxij che ri Jehová, y che sibʼalaj nim ubʼanik. Chqilampeʼ jas riʼ.

10. Junam rukʼ ri kubʼij pa 1 Pedro 2:21, ¿jasche rajawaxik kqamaltyoxij che ri Jehová che xutaq lo ri uKʼojol cho ri uwach Ulew?

¹⁰ (Chasikʼij uwach 1 Pedro 2:21). Rajawaxik kojmaltyoxin che ri Jehová rumal che xutaq lo ri loqʼalaj uKʼojol che ukʼutik kʼi jastaq chqawach. Are chiʼ kqanikʼoj rij ri ukʼaslemal ri Jesús, kqetaʼmaj kʼi jastaq chrij ri Jehová y chrij ri rajawaxik kqabʼano rech kojqaj chuwach. We kojkojon chrij ri ukamikal ri Cristo, kkʼojiʼ jun utzalaj qachilanik rukʼ ri Jehová (Rom. 5:1).

11. ¿Jasche kqabʼan qachʼawem pa ubʼiʼ ri Jesús?

¹¹ Kqamaltyoxij che ri Jehová rumal che kojkunik kqabʼan qachʼawem pa ubʼiʼ ri uKʼojol. Ri Jehová kukoj ri Jesús rech kuya chqe ri kqataʼ che. We kqabʼan qachʼawem pa ubʼiʼ ri uKʼojol, ri areʼ kojutatabʼej y kuya ri kqataʼ che. Ri Jesús xubʼij wariʼ: «Ronojel kʼut ri kitzʼonoj pa ri nubʼiʼ, in kinbʼan na, rech rumal ri Kʼojolaxel kkʼutun ri ujuluwem ri Tataxel» (Juan 14:13, 14).

12. ¿Jas jun chi rumal kqamaltyoxij che ri Jehová che xuya ri uKʼojol umak qech?

¹² Ri Jehová kukuy qamak rumal ri ukamikal ri Jesús. Ri Biblia kubʼij che ri Jesús are ri «kinimal ri kojol tabʼal toqʼobʼ» y che tʼuyul «chikaj pa ri uwikiqʼabʼ ri utem ri Dios re ajawibʼal» (Heb. 8:1). Xuqujeʼ kubʼij che «kʼo jun chʼawenel pa qawiʼ chuwach ri Tataxel. Are ri Jesucristo» (1 Juan 2:1). Sibʼalaj kqamaltyoxij che ri Jehová che xuya ri Kinimal ri Kojol tabʼal toqʼobʼ che kutoqʼobʼisaj qawach, kuchʼobʼo che kʼo kojkun ta che ubʼanik y «kubʼochiʼj ri Dios pa qawiʼ» (Rom. 8:34; Heb. 4:15). Wet mat xkam ri Jesús, ri oj kojkun ta riʼ kqabʼan qachʼawem che ri Jehová rumal che oj ajmakibʼ. Sibʼalaj kqamaltyoxij che ri Jehová rumal che xuya ri uKʼojol pa kamikal rumal qech.

13. ¿Jas xubʼan ri Jesús che ukʼutik che keʼuloqʼoqʼej ri utijoxelabʼ?

¹³ Pa ri kʼisbʼal chaqʼabʼ che kʼa kʼasal na ri Jesús naj xubʼan uchʼawem pa kiwiʼ ri utijoxelabʼ, y xutaʼ che ri uTat che keʼuchajij chuwach ri Itzel (Juan 17:15). Xukʼutu che keʼuloqʼoqʼej. Paneʼ xa jubʼiqʼ chi kraj che kuriq jun nimalaj kʼax, ri areʼ xok il che ri kajwataj chke ri rapóstoles.

14. ¿Jas kqabʼan che ukʼutik che keqaloqʼoqʼej ri e qachalal?

¹⁴ Junam rukʼ ri Jesús, ri oj xaq xiw ta kojchoman chrij ri kajwataj chqe. Xaneʼ, xuqujeʼ kqabʼan qachʼawem pa kiwiʼ ri e qachalal. Rukʼ wariʼ tajin kqakʼutu che tajin kqanimaj ri pixabʼ che xukʼut kan ri Jesús che kqaloqʼoqʼej qibʼ chbʼil taq qibʼ y kqakʼut chuwach ri Jehová che keqaj ri qachalal (Juan 13:34). Y qetaʼm che are chiʼ kqabʼan qachʼawem pa kiwiʼ ri e qachalal utz tajin kqabʼan che ukojik ri qatiempo. Ri Biblia kubʼij che «sibʼalaj nim na ukunem ri ubʼochinik jun sukʼalaj winaq» (Sant. 5:16).

15. ¿Jasche rajawaxik kqabʼan qachʼawem pa kiwiʼ ri e qachalal?

¹⁵ Kajwataj chke ri e qachalal che kqabʼan qachʼawem pa kiwiʼ rumal che kkiriq kʼi taq kʼax. Kojkunik kqataʼ che ri Jehová  che kuya kichuqʼabʼ chuwach ri kʼax rumal jun kaqiqʼ jabʼ, jun yabʼil, jun kabʼraqan, chʼoj o chiʼ kbʼan kʼax chke kumal ri winaq. Xuqujeʼ kojkunik kqabʼan qachʼawem pa kiwiʼ ri e qachalal che kkiya kitobʼanik pa taq ri labores re socorro. Weneʼ awetaʼm uwach jun qachalal che tajin kqʼax chupam wariʼ, utz riʼ we kabʼij ri ubʼiʼ pa ri achʼawem. Are chiʼ kqataʼ che ri Jehová che keʼutoʼ ri qachalal rech kkichʼij apachike kʼax, tajin kqakʼutu che qas keqaj.

16. ¿Jasche rajawaxik kqabʼan qachʼawem pa kiwiʼ ri e qachalal che kkikʼam qabʼe?

¹⁶ Are chiʼ kqabʼan qachʼawem pa kiwiʼ ri e qachalal che kkikʼam bʼe pa ri congregación ri e areʼ sibʼalaj kkimaltyoxij, rumal che keʼutoʼ. Je wariʼ xunaʼ ri apóstol Pablo. Rumal laʼ xutzʼibʼaj wariʼ: «Xuqujeʼ chibʼanaʼ chʼawem pa nuwiʼ in, rech are taq kinchʼawik, ri Dios kuyaʼ ri tzij chwe, rech man kinxeʼj ta wibʼ are taq kintzijoj ri tzij re kolobʼal ibʼ ri man etaʼmatal ta kan nabʼe» (Efes. 6:19). Kimik xuqujeʼ e kʼo qachalal che sibʼalaj kechakunik rech kkikʼam qabʼe. Are chiʼ kqataʼ che ri Jehová che kutewchij ronojel ri kkibʼano kqakʼutu che keqaj.

17, 18. ¿Jampaʼ weneʼ ktaʼ toqʼobʼ chqe rech kqabʼan jun chʼawem chkiwach e kʼi winaq, y jas rajawaxik knaʼtaj chqe?

¹⁷ Weneʼ jujun taq mul kbʼix chqe che kqabʼan qachʼawem chkiwach e nikʼaj chi winaq. Jun kʼutbʼal, jun qachalal ixoq are chiʼ kbʼe che uyaʼik jun etaʼmanik re ri Biblia weneʼ kubʼij che ri rachiʼl che kubʼan jun chʼawem are chiʼ kkiya ri etaʼmanik. Weneʼ ri rachiʼl ri qachalal qas ta retaʼm uwach ri tijoxel y weneʼ rumal wariʼ are kraj kubʼan ri kʼisbʼal chʼawem. Je wariʼ kkunik kubʼij jujun jastaq che kʼo ubʼanik rukʼ ri rajawaxik che ri tijoxel.

¹⁸ ¿Y we kbʼix che jun qachalal che kubʼan jun chʼawem chiʼ majaʼ keʼel che utzijoxik ri utzij ri Dios o pa jun riqbʼal ibʼ re congregación? Ri e qachalal che kyaʼ wajun eqeleʼn chke rajawaxik kechoman chrij ri rumal che kbʼan wajun riqbʼal ibʼ. Kbʼan ta ri e chʼawem rech kyaʼ pixabʼ chke ri qachalal o che uyaʼik anuncios. Pa kʼi chke ri e qariqbʼal ibʼ riʼ xa cinco minutos kyaʼik rech kbʼixox ri bʼixonem y kbʼan  ri chʼawem. Rumal laʼ ri qachalal che kbʼanow ri chʼawem rajawaxik taj kukoj «kʼiʼalaj taq tzij», más na are chiʼ kumajij ri riqbʼal ibʼ (Mat. 6:7).

19. ¿Jas kojutoʼ rech xaq kqeyej chi ri qʼij che kuqʼat tzij ri Jehová?

¹⁹ Rumal che más naqaj chi kʼo wi ri qʼij che ri Jehová kuqʼat tzij, rajawaxik che ri chʼawem kux ri más nim ubʼanik pa ri qakʼaslemal. Are chiʼ ri Jesús tajin kchʼaw chrij wariʼ xubʼij: «Chibʼanaʼ chʼawem rukʼ Dios ronojel joqʼotaj, rech kixkunik kixtoʼtajik man kebʼiqajbʼej ta kʼut we jastaq riʼ ri kekʼulmataj na» (Luc. 21:36). We kqaya ta kan ubʼanik ri qachʼawem, kojutoʼ rech kojkʼaskʼat pa ri qakojonik y xaq qeyem chi riʼ jampaʼ kpe ri uqʼij ri Jehová.

20. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech ri qachʼawem kjunamataj rukʼ kʼokʼalaj incienso?

²⁰ ¿Jas qilom chi pa wajun kʼutunem? Sibʼalaj nim kqilo che kojkunik kbʼan qachʼawem che ri Jehová. Ri más nim ubʼanik che kqataʼ pa qachʼawem are ri e jastaq che kʼo ubʼanik rukʼ ri kraj kubʼan ri Jehová. Xuqujeʼ kqamaltyoxij che ri Dios che xuya ri uKʼojol pa kamikal rumal qech, ri uQʼatbʼal tzij y kqabʼan qachʼawem pa kiwiʼ ri e qachalal. Xuqujeʼ kojkunik kqataʼ che ri Jehová che kuya ri kajwataj chqe pa ri qakʼaslemal y pa ri qakojonik. We kqachomaj na jas kqabʼij pa ri qachʼawem kqakʼutu che nim kqil wajun sipanik riʼ. Y we kqabʼan wariʼ ri qachʼawem che ri Jehová kjunamataj rukʼ jun kʼokʼalaj incienso, y ri areʼ «rukʼ kikotemal» kukʼamo (Prov. 15:8).