KʼUTUNEM 43
Xaq xiw ri Jehová chqaqʼijilaj
«Ri Ajawaxel areʼ Dios achixomanel» (NAH. 1:2).
BʼIXONEM 51 Qajachom ri qakʼaslemal che ri Dios
RI KQETAʼMAJ NA *
1. ¿Jasche taqal che ri Jehová che xaq xiw areʼ kqaqʼijilaj?
TAQAL che ri Jehová che xaq xiw are kqaqʼijilaj rumal che areʼ xojbʼanowik xuqujeʼ xuya qakʼaslemal (Apoc. 4:11). Are kʼu paneʼ kqaloqʼoqʼej xuqujeʼ nim kqil wi ri Jehová, e kʼo jastaq che utz kqilo o che kubʼano che kqaya ta ri qʼijilanik che qas taqal che ri Jehová. Rumal laʼ rajawaxik kqachʼobʼ ri rumal che kkʼulmataj wariʼ. Are kʼu, nabʼe chqilaʼ jas kraj kubʼij uyaʼik qʼijilanik xaq xiw che ri Dios.
2. Junam rukʼ ri kubʼij Éxodo 34:14, ¿jas kqabʼan taj we xaq xiw ri Jehová kqaqʼijilaj?
2 Ri Biblia kujunamaj ri nimalaj loqʼoqʼenik kqanaʼ che ri Jehová rukʼ ri qʼijilanik che xaq xiw che areʼ kqaya wi. Wariʼ kraj kubʼij che kʼo ta jun jastaq más nim na ubʼanik chuwach ri Jehová. Kqaya taj che kʼo kkʼojiʼ pa ukʼaxel areʼ pa ri qanimaʼ (chasikʼij uwach Éxodo 34:14).
3. ¿Jas rumal xaq xiw che ri Jehová kqaya wi ri qaqʼijilanik?
3 Ri qʼijilanik kqaya che ri Jehová are rumal ri qetaʼmam chrij. Qetaʼmam chrij ri jeʼlalaj taq ubʼantajik. Qetaʼm ri utz xuqujeʼ ri utz ta krilo, kux junam ri qachomanik rukʼ. Kqachʼobʼ ri kraj che kqabʼano xuqujeʼ ri oj kqaya ri qatobʼanik che are chiʼ kqabʼan pa qakʼaslemal ri kubʼij chqe. Sibʼalaj nim kqilo che uyaʼom chqe kojux rachiʼl (Sal. 25:14). Rojonel ri kqetaʼmaj chrij ri Bʼanol qe kojuqebʼsaj más rukʼ (Sant. 4:8).
4. a) ¿Jas kukoj ri Itzel rech xaq xiw ta che ri Jehová kqaqʼijilaj? b) ¿Jas kqil na pa wajun kʼutunem riʼ?
Efes. 2:1-3; 1 Juan 5:19). Ri Itzel kraj taj che xaq xiw ri Jehová kqaqʼijilaj xaneʼ xuqujeʼ kraj kqaloqʼoqʼej nikʼaj chi jastaq. Chqilaʼ kebʼ jastaq che kkunik kusach ri qachomanik. Nabʼe, kubʼano che kqaj kqariq qʼinomal. Ukabʼ, kraj kubʼano che utz ta kqabʼan che uchaʼik ri e jalajoj taq etzʼanem.
4 Ri Itzel ktaqan pa uwiʼ wajun uwach Ulew riʼ xuqujeʼ kraj kukoj ri e jastaq riʼ rech ktaqan pa uwiʼ ri qarayinik xuqujeʼ ri e jastaq che qas ta kojkun che ubʼanik (CHQACHAJIJ QIBʼ RECH KQALOQʼOQʼEJ TA RI PWAQ
5. ¿Jasche rajawaxik kqachajij qibʼ rech kqaloqʼoqʼej ta ri pwaq?
5 Qonojel kqaj kʼo kʼi jastaq qe kqatijo, utz qatzʼyaq kqakojo xuqujeʼ kʼo jun utz qachoch. Are kʼu rajawaxik che kqachajij qibʼ rech kqaloqʼoqʼej ta ri pwaq. Kimik, e kʼi winaq «kkiloqʼoqʼej ri pwaq» xuqujeʼ ri e jastaq kkunik kuloqʼ ri pwaq (2 Tim. 3:2). Jesús retaʼm che ri utijoxelabʼ weneʼ kkimajij urayixik wajun loqʼoqʼebʼal riʼ, rumal laʼ xubʼij: «Man kʼo ta jachin jun kkunik keʼupatanij kebʼ ajawibʼ, rumal rech chi kretzelaj na uwach ri jun, kuloqʼoqʼej kʼu na ri jun chik, o krukʼaj ribʼ rukʼ ri jun, man nim ta kʼu kril wi ri jun chik. Man kixkun taj kipatanij ri Dios xuqujeʼ ri qʼinomal» (Mat. 6:24). Ri winaq che kuqʼijilaj ri Dios are kʼu xuqujeʼ kukoj nim utiempo xuqujeʼ uchuqʼabʼ che utzukuxik uqʼinomal xa tajin kraj keʼuqʼijilaj e kebʼ ajawibʼ. Xaq xiw ta che ri Jehová tajin kuya wi ri uqʼijilanik.
6. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri xubʼij Jesús chke ri e kʼo pa ri congregación re Laodicea?
6 Chukʼisbʼal ri nabʼe siglo, ri cristianos re ri congregación re ri tinamit Laodicea kkinimarisaj kibʼ rumal ri kiqʼinomal xuqujeʼ kʼo ronojel uwach jastaq kukʼ. Are kʼu chuwach Apoc. 3:14-17). We kqilo che pa qanimaʼ tajin kkʼiy ri rayinik rech kqaj kqariq qaqʼinomal, aninaq chqasukʼumaj ri qachomanik (1 Tim. 6:7, 8). We kqasukʼumaj ta ri qachomanik, xaq xiw ta kojchoman riʼ chrij jun jastaq, wariʼ kubʼano che ri Jehová kukʼam ta ri qaqʼijilanik, rumal che areʼ are jun «Dios achixomanel» o kraj che xaq xiw areʼ kqaqʼijilaj (Deut. 4:24). ¿Jas weneʼ kbʼanow chqe che sibʼalaj kojok il che utzukuxik ri pwaq?
ri Jehová xuqujeʼ ri Jesús are e winaq che kekikot taj, toqʼobʼ kiwach, e mebʼaʼ, e moyabʼ, xuqujeʼ e chʼanalik. Jesús xeʼupixbʼej rumal taj che kʼo kiqʼinomal, xaneʼ rumal che ri kiloqʼoqʼebʼal che ri pwaq tajin kubʼan kʼax che ri kachilanik rukʼ ri Jehová (7-9. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri xukʼulmaj jun qachalal kʼamal bʼe ubʼiʼ David?
7 Chqilaʼ ri xukʼulmaj jun qachalal kʼamal bʼe re Estados Unidos ubʼiʼ David. Areʼ kubʼij che sibʼalaj utz pa ri uchak. Pa ri empresa che xchakun wi, xnimarisax ri uchak, xuqujeʼ xbʼixik che pa ri tinamit are jun chke ri más kkun che ri chak. Kubʼij: «Xinchomaj che pa ri tiempo riʼ xinriq wariʼ rumal ri utewchibʼal ri Jehová». Are kʼu ¿la qastzij ri xuchomaj?
8 David xrilo che ri uchak xa tajin kubʼan kʼax che ri rachilanik rukʼ Jehová. Xuqujeʼ xubʼij: «Pa ri e riqbʼal ibʼ xuqujeʼ are chiʼ tajin kqatzijoj ri utzij ri Dios, kinchoman chrij ri utz ta tajin kel pa ri nuchak. Nim pwaq kinchʼako, are kʼu amaqʼel kinnaʼo che sibʼalaj in kosinaq xuqujeʼ utz ta chi tajin kel ri e jastaq pa ri nukʼulanem».
9 Rumal laʼ, David xrilo che rajawaxik kunikʼoj ri e jastaq xuqujeʼ kubʼan ri más nim ubʼanik. Kubʼij: «Qas xwaj xinsukʼumaj ri tajin Mat. 6:31-33).
kinkʼulmaj». Rumal laʼ xeʼukʼex jujun jastaq re ri horas che kukoj che ri uchak xuqujeʼ xubʼij wariʼ che ri ujefe. Ri xkʼulmatajik are che xesax kan pa ri uchak. Are kʼu ¿jas xubʼano? Kubʼij: «Chukabʼ qʼij, xinya ri solicitud rech xinux precursor auxiliar». Rech kʼo ri jastaq che kajwataj chke, areʼ xuqujeʼ ri rixoqil xkimajij ubʼanik chak re limpieza. Are chiʼ qʼaxinaq chi ri tiempo, David xumajij ri precursorado regular tekʼuriʼ ri rixoqil xuqujeʼ xux precursora. Xkitzukuj jun chak che konojel taj kkaj kkibʼano, are kʼu are ta wariʼ ri más nim ubʼanik chkiwach e areʼ. Paneʼ ri kkichʼak rukʼ ri kʼakʼ kichak junam ta rukʼ ri kkichʼak nabʼe, ronojel taq ikʼ kkiriq ri kajwataj chke. Kkaj che xaq xiw che ri Jehová kkiya wi ronojel ri kʼo kukʼ, xuqujeʼ qas kilom che ri Jehová keʼutewchiʼj ri nabʼe kkibʼan pa kikʼaslemal ri urayibʼal (10. ¿Jas kqabʼano rech kqachajij ri qachomanik xuqujeʼ ri qanimaʼ?
10 We kʼo kʼi jastaq qe o kʼo taj, rajawaxik che kqachajij ri qachomanik xuqujeʼ ri qanimaʼ. ¿Jas kqabʼan che ubʼanik? Kqaxutuj uloqʼoqʼexik ri qʼinomal xuqujeʼ kqaya ta bʼe che are ri qachak más nim ubʼanik chuwach ri qaqʼijilanik che ri Jehová. Rech kqetaʼmaj we tajin kqabʼan wariʼ, chqabʼanaʼ ri preguntas riʼ: «¿La amaqʼel kinchoman chrij ri nuchak are chiʼ in kʼo pa ri riqbʼal ibʼ o chiʼ tajin kintzijoj ri utzij ri Dios? ¿La amaqʼel kinchoman chrij ri kinbʼan na che uriqik nurajil pa ri petinaq? ¿La e kʼo kʼax pa ri nukʼulanem rumal ri pwaq xuqujeʼ nikʼaj chi jastaq? ¿La kwaj kinkʼam jun chak che konojel taj utz kkilo rech kinpatanij más ri Jehová?» (1 Tim. 6:9-12). Are chiʼ kqabʼan ri preguntas riʼ, chnaʼtaj chqe che ri Jehová kojuloqʼoqʼej xuqujeʼ kutzujuj wariʼ chke ri kepatanin che rukʼ ronojel kanimaʼ: «Man katintzoqopij ta kanoq mawi katinyaʼ kanoq». Rumal wariʼ, ri apóstol Pablo xuya wajun pixabʼ riʼ: «Miloqʼoqʼej ri pwaq, chubʼanaʼ chiwe ri kʼo iwukʼ» (Heb. 13:5, 6).
UTZ CHQABʼANAʼ CHE UCHAʼIK RI E JALAJOJ TAQ ETZʼANEM
11. ¿Jas kubʼan ri etzʼanem chqe?
11 Jehová kraj che kojkikot pa ri qakʼaslemal, ri etzʼanem kojuto che uriqik wariʼ. Rumal laʼ, ri Biblia kubʼij che «ri utz na ri kuya kubʼan ri winaq chwoq xuqujeʼ chukiʼanoq, chutijaʼ chukojoʼ ri uwachinik ri uchak» (Ecl. 2:24). Are kʼu, kʼi chke ri etzʼanem che kutzujuj ri uwach Ulew xa kubʼan kʼax chqe, rumal che kretzelaj ri utz taq bʼantajik xuqujeʼ kubʼano che ri e winaq kkiloqʼoqʼej ri jastaq che ri Biblia kubʼij che e utz taj.
12. Junam rukʼ ri kubʼij 1 Corintios 10:21, 22, ¿jasche rajawaxik qas kqachaʼ ri etzʼanem kqabʼano?
12 Xaq xiw ri Jehová kqaj kqaqʼijilaj, rumal laʼ kojwaʼ ta «pa ri umexa ri Ajawaxel» xuqujeʼ «pa ri kimexa ri itzel taq uxlabʼal» (chasikʼij uwach 1 Corintios 10:21, 22). Are chiʼ katwaʼ rukʼ jun winaq kukʼutu che awachiʼl. Ubʼanik etzʼanem che rukʼam lo chʼoj, uchak ajqʼij, inmoralidad sexual o nikʼaj chi jastaq o bʼantajik che utz taj, junam rukʼ ubʼanik jun waʼim kukʼ ri e ukʼulel ri Dios xuqujeʼ utijik ri wa che e areʼ xebʼanowik. We kqabʼan wariʼ, xa kqetzelaj ri qakʼaslemal xuqujeʼ kqetzelaj ri qachilanik rukʼ ri Jehová.
13, 14. a) ¿Jas kjunamataj wi ri kqatijo rukʼ ri etzʼanem? b) Junam rukʼ ri kubʼij Santiago 1:14, 15, ¿jasche rajawaxik kqachajij ri qachomanik che itzel taq jastaq?
13 ¿Jas kjunamataj wi ri etzʼanem rukʼ ri rikil? Are chiʼ kojwaʼik, kqachaʼ ri kqatijo. Are kʼu, chiʼ kqaj bʼi chqapam, ri kqatijo kʼo kubʼan pa ri qabʼaqil. Utijik utz taq jastaq kojuto rech utz qawach, are kʼu ri utijik jastaq che utz taj kubʼano che kojyawajik. Paneʼ chanim ta kilitaj ri kʼax o ri utz kubʼan chqe, are kʼu chiʼ kqʼax ri tiempo kilitajik.
14 Junam rukʼ, are chiʼ qas kqachaʼ ri etzʼanem kqabʼano, kqachajij ri kqaya pa ri qachomanik. Tekʼuriʼ ri etzʼanem che kqabʼano kʼo kubʼan rukʼ ri kqachomaj xuqujeʼ ri kqanaʼo. Ri utz etzʼanem utz kubʼan chqe, are kʼu ri etzʼanem che utz taj kuya kʼaxkʼolil chqe (chasikʼij uwach Santiago 1:14, 15). Weneʼ chanim ta kilitaj ri kubʼan chqe are kʼu kilitajik chiʼ kqʼax ri tiempo. Rumal laʼ, ri Biblia kubʼij chqe: «Misubʼ iwibʼ, ri Dios man kuyaʼ taj ketzʼebʼex uwach. Jas ri utikoʼn ri winaq, are jeʼ uwachinik kuyak na. Ri jun kutik ri kraj ri urayibʼal aj winaq re mak, kuyak na che ri rayibʼal re mak ri kamikal. Are kʼu ri jun ri kutik ri kraj ri Uxlabʼaxel, kuyak na che ri Uxlabʼaxel ri junalik kʼaslemal» (Gál. 6:7, 8). Rumal laʼ rajawaxik kqaxutuj ronojel ri etzʼanem che kʼo jastaq chupam che itzel kril ri Jehová (Sal. 97:10).
15. ¿Jas sipanik uyaʼom ri Jehová chqe?
15 E kʼi upatanelabʼ ri Jehová utz kkil ri JW Broadcasting®, ri qacanal re televisión pa Internet. Jun qachalal ubʼiʼ Marilyn xubʼij: «Wajun canal riʼ inutoʼm rech kʼo utz nuchomanik xuqujeʼ rajawaxik taj kinchajij wibʼ che ri kwilo. Are chiʼ kinnaʼ che xaq nutukel in kʼolik o kinbʼisonik, amaqʼel kwil jun chʼabʼal o jun adoración matutina che kuya nuchuqʼabʼ. Wariʼ kinuqebʼsaj más rukʼ ri Jehová xuqujeʼ rukʼ ri utinamit. JW Broadcasting ukʼexom ri nukʼaslemal». ¿La tajin kqakoj wajun usipanik ri Jehová riʼ? Rukʼ ri programa che kyaʼ ronojel ikʼ, kʼo kʼi videos che kojkunik kqilo, utatabʼexik programas re audio xuqujeʼ utatabʼexik jeʼlik taq bʼixonem.
16, 17. ¿Jasche rajawaxik che qas kqilo jampaʼ tiempo kqakoj che ri etzʼanem, xuqujeʼ jas kqabʼan che ubʼanik?
16 Xaq xiw ta rajawaxik kqachajij qibʼ chuwach ri jalajoj etzʼanem kqabʼano. Xuqujeʼ rajawaxik kqachajij ri tiempo kqakoj che, rumal che we kqabʼan taj, kresaj qatiempo che rajawaxik kqakoj che upatanexik ri Jehová. E kʼi kekun taj utz kkibʼan che ukojik ri tiempo. Jun kʼutbʼal, jun qachalal che kʼo 18 ujunabʼ ubʼiʼ Abigail kubʼij: «Are chiʼ kintoʼtaj che ri nuchak sibʼalaj kinkosik, rumal laʼ kintʼuyiʼ che rilik ri televisión.
Are kʼu we kinchajij ta wibʼ, kinnaʼ taj kinkanaj kʼi horas che rilik». Xuqujeʼ jun ala ubʼiʼ Samuel kubʼij: «Jujun taq mul kwil alaj taq videos pa Internet kinnaʼ ta ri tiempo kqʼaxik. Kkʼis jun, kwil chi jun chik tekʼuriʼ kwilo che qʼaxinaq chi oxibʼ o kajibʼ horas».17 ¿Jas kqabʼano rech nim ta tiempo kqakoj che ri jalajoj taq etzʼanem? Nabʼe, chqilaʼ jampaʼ tiempo kqakojo. Rech kqabʼan wariʼ, kojkunik kqatzʼibʼaj pa jun calendario ri horas che kqakoj che rilik ri televisión pa jun semana, ri kqakojo are chi kojok pa Internet xuqujeʼ are chiʼ kojetzʼan pa ri qadispositivo. We kqilo che sibʼalaj nim tiempo tajin kqakoj che ri e jastaq riʼ, chqabʼanaʼ jun qahorario. Nabʼe chqatzʼibʼaj ri e jastaq che más nim kibʼanik tekʼuriʼ chqilaʼ ri tiempo che kqakoj che ri etzʼanem. Tekʼuriʼ, chqataʼ che Jehová che kojutoʼ che ubʼanik ri xqatzʼibʼaj pa ri horario. Jeriʼ kkʼojiʼ qatiempo xuqujeʼ qachuqʼabʼ che ubʼanik ri qetaʼmanik pa qajujunal chrij ri Biblia, ri qʼijilanik pa ri familia, ri e riqbʼal ibʼ, kqatzijoj ri utzalaj taq tzij xuqujeʼ keqatoʼ ri e winaq rech keʼux tijoxelabʼ. Xuqujeʼ, wariʼ kubʼano che kqanaʼ utzilal pa qanimaʼ rumal che xa jubʼiqʼ tiempo kqakoj che ri etzʼanem.
MAQAYAʼ KAN UYAʼIK QʼIJILANIK XAQ XIW CHE RI JEHOVÁ
18, 19. ¿Jas kqabʼan che ukʼutik che xaq xiw Jehová kqaqʼijilaj?
18 Are chiʼ utzʼibʼam chi chrij ri usachisaxik uwach ri uqʼatoj tzij ri Satanás xuqujeʼ ri kʼakʼ uwach Ulew che kpe na, ri apóstol Pedro xubʼij: «Loqʼalaj taq wachalal, iweyeʼm we jastaq riʼ, chikojoʼ apan ichuqʼabʼ, rech kixuluriqaʼ ri Dios pa jamaril, man ix tzʼajtajinaq ta apanoq, ix chʼajchʼoj» (2 Ped. 3:14). Are chiʼ kqabʼan wajun pixabʼ riʼ xuqujeʼ kqakoj qachuqʼabʼ rech kojux chʼajchʼoj pa ri qakʼaslemal xuqujeʼ pa ri qakojonik, kqakʼutu che xaq xiw che ri Jehová kqaya wi qʼijilanik.
19 Satanás xuqujeʼ ri e jastaq che e kʼo pa uqʼabʼ kojkitaqchiʼj na che kikʼexik ri e jastaq che más nim ubʼanik pa ri qakʼaslemal (Luc. 4:13). Are kʼu, apastaneʼ ri kʼax kqariqo, kqaya ta bʼe che jun jastaq o jun winaq kojuqʼatej che uqʼijilaxik ri Jehová rukʼ ronojel qanimaʼ. Qas kqaj xaq xiw che areʼ kqaya wi ri taqal che: xaq xiw areʼ kqaqʼijilaj.
BʼIXONEM 30 Ri wachiʼl, nuTat y nuDios
^ párr. 5 Qajachom ri qakʼaslemal che upatanexik ri Jehová. Are kʼu ¿la xaq xiw are kqapatanij? Ri jastaq kqachaʼ ubʼanik kuya urespuesta ri pregunta. Chqilaʼ kebʼ jastaq che kojutoʼ che rilik we xaq xiw ri Jehová kqaqʼijilaj.
^ párr. 53 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Kʼo ta jun winaq utz kril utijik jastaq che bʼanom lo pa jun tzʼilalaj cocina. Rumal laʼ, ¿la kqaj kqil o kqabʼan etzʼanem che kʼo ubʼanik rukʼ chʼoj, kichak ajqʼijabʼ o inmoralidad sexual?