Unë pasakunqanta estudiaqkuna tariyanqanqa, ¿rikätsikunku Biblia ninqan rasumpa kanqanta? 2014 watachömi, juk reqishqa revistachö kënö nirqan: “Unë Kaq Testamentuchö qellqarëkaq nunakunapita, ¿ëkaqpatataq jutinkunata unë pasakunqanta estudiaqkuna tariyashqa?”. Tsë revistallam kënöna willakurqan: “50 nunakunapatam”, peru tsë revistachöqa manam Tatenai juti yurirqantsu. Tsëqa, ¿pitaq karqan Tatenai? Pëpaq Biblia imata willakunqanta musyarishun.

Jerusalenqa juk tiempupam Persia nacionpa makinchö karqan. Tsë markaqa, Eufratis mäyupa inti jeqanan kaq läduchöshi kanaq, persa nunakunaqa, tsë kinrëtash mäyupa washanin nir reqiyaq. Babiloniata ushakäratsirmi, pëkunaqa judïukunata librayarqan y Jerusalen markachö Jehoväpa templunta altsayänanta permitiyarqan (Esdras 1:1-4). Peru chikeqninkunaqa, manash munayaqtsu tsëta rurayänanta, tsëshi “Persiapa contranmi këkäyan” nir acusayänaq (Esdras 4:4-16). Tsëmi gobiernupaq trabajaq Tatenai jutiyoq nunaqa, tsë asuntuta alleq musyapakurqan 522 a 486 Jesus manaraq shamuptin Dariu I gobernanqan witsan. Tatenaipaqqa, “Mayupa washaninchö” gobernaq nirmi Bibliaqa willakun (Esdras 5:3-7).

Unë qellqayanqanchömi Tatenai juti yurin, tsë qellqayanqanqa itsa karqan juk familia ruranqan documentu. Tsëchö Tatenai juti yurirqa, tsë familiapita kanqantanömi musyatsikun. Tsë documentuqa 20 watapana Dariu I gobernëkaptinnam rurakarqan (502 J.m.sh.). Tsë documentuchöqa tsë cäsuta rikaq testïgupaqmi willakun, pëqa karqan, “Mayupa washaninchö” gobernaq Tattannupa sirweqninmi. Esdras libruchöqa Tatenai nishpam tsë juti yurin.

¿Ima carguyoqtaq Tatenai karqan? Jesus manaraq shamuptin, 535 watachömi, gobernaq Cïru jutiyoq nuna, gobernanqan markakunata yapë patsätsirqan, tsëmi juk kaq markapata “Babilonia y mäyupa washanin läduchö” nishpa jutin churarqan. Tiempuwannam, tsë markallata ishkëmanna rakirirqan, juk kaq markapa jutintaqa ‘Mayupa washanin’ nirmi churarqan. Tsëchöqa këkarqan, Celesiria, Fenicia, Samaria y Judä markakunam, tsë markakunataqa itsa Damascupita patsë gobernayarqan. Tatenaiqa Jesus manaraq shamuptinmi, 520 watapita 502 watayaq tsë kinrëchö gobernarqan.

Tatenaiqa, judïukunata acusayanqanta musyapakoqmi Jerusalenyaq ëwarqan. Tsëpitanam Dariuta willarqan, Jehoväpa templunta judïukuna altsayänampaq Cïru permïsuta qonqanta. Tsë cortichö documentukunam rikätsikurqan, tsë permïsuqa rasumpa kanqanta (Esdras 5:6, 7, 11-13; 6:1-3). Tsëmi, Tatenaita niyarqan manana tsë asuntuman mëtikunampaq, y tsëtam rurarqan (Esdras 6:6, 7, 13).

Awmi, Bibliaqa ‘Mayupa washaninchö gobernaq’ Tatenaipaqqa, manam alläpaqa willakuntsu. Peru jutintaqa willakunmi y mayupa washaninchö gobernaq kanqantapis. Tsë llapankuna y unë pasakunqanta estudiaqkuna tariyanqanmi, Bibliapa willakïninkunaqa rasumpa kanqanta musyatsimantsik.