1. ¿Ima pruëbapataq Josë pasarqan y imatataq rurarqan?

 JACOBPA tsurin Josëmi juk pruëbapa pasarqan. Juk warmim imëpis kënö neq: “¡Noqawan punushun!”. Patronnin Potifarpa warmin kaptimpis, Josëqa manam tsë warmita cäsoqtsu. Itsa pillapis kënö pensanman: “¿Imanirtan Josëqa tsë warmiwan punurqantsu? Potifarqa manam wayichötsu këkarqan y Josëqa esclävum karqan. Mana munaptinqa, tsë warmiqa imëkatachi ruranman karqan”. Tsënö kaptimpis, kutin kutin punuyänampaq tsë warmi nikaptimpis, Josëqa manam munarqantsu. ¿Imanirtan tsëta rurëta munarqantsu? Kikinmi kënö nirqan: “¿Imanöparaq Teyta Diosta piñatsir jutsata ruräman?” (Gen. 39:7-12).

2. ¿Imanötan Josëqa musyarqan Diospa rikëninchöqa mana majanwan pipis pununqanqa jutsa kanqanta?

² ¿Imanötan Josëqa musyarqan jukpa majanwan punukï o puñukuy Diospa rikëninchö jutsa kanqanta? Tsëpita 200 watakuna pasanqanchöran, israelïtakunaqa kënö neq leyta chaskiyarqan: “Ama casakushqa këkar jukwan kakunkitsu” (Ex. 20:14). Peru Josëqa Jehoväpita yachakushqa karmi, mana casädu këkar piwampis punukuyta Jehovä imanö rikanqanta alli musyarqan. Këllaman pensarishun: Josëqa itsachi juk ollquwan juk warmilla casädu kayänampaq Dios patsätsishqa kanqanta musyarqan. Jina ishkë kutichö ishkë reykuna awilan Särawan punïta munayaptin, Jehovä tsapashqa kanqantapis wiyashqachi karqan. Y Isaacpa warmin Rebëcawan punïta munayaptimpis, Dios mana permitishqa kanqantachi yarparqan (Gen. 2:24; 12:14-20; 20:2-7; 26:6-11). Tsë llapanta yarparchi, Josëqa Diospa rikëninchö ima alli o mana alli kanqanta musyarqan.  Jehoväta alläpa kuyarmi, mandakunqankunatapis kuyaq y tsëkunata wiyakunampaqmi churapakashqa karqan.

3. ¿Imatataq këchö yachakushun?

³ ¿Qamqa Dios alli kaqta ruranqanta kuyankiku? Següru kuyankichi. Llapantsikmi imallachöpis pantareq kantsik y mana cuidakushqaqa, kë munduchö nunakunanömi alli kaqta y mana alli kaqta rikar qallëkushwan (Is. 5:20; Rom. 12:2). Tsëmi, Diospa alli kaq rurënin ima kanqanta y tsëta imanir kuyanapaq kaqta rikäshun. Tsëpitanam Jehovä mandakunqanta mas kuyanapaq kimapita yachakurishun.

4. ¿Juk nuna imanö kanqantan Dios alli kaqta ruraq kanqanta rikätsikunmantsu?

⁴ Patsachö Jesus këkaptinmi, pushakoq religiösukunaqa alli kaqta ruraq kayanqanta niyaq. Peru Jesusqa wakinkunata mana alli tratayanqampita y kikinkunapaq ima alli o mana alli kanqanta välitsiyanqampitam mana allita rurëkäyanqanta cläru nirqan (Ecl. 7:16; Lüc. 16:15). Kanan witsampis, mëtsikaq nunakunam pëkunanö kayan. Kikinkunallapaqqa allita rurëkäyanqantam pensayan. Wakinkunapita mas alli kayanqantam pensayan y jukkunapaqmi mana allita parlayan. Tsënö kayanqantaqa Jehoväqa alläpam chikin.

5. Bibliachö ninqannöpis, ¿ima ninantan alli kaqta ruraq këqa? Juk igualatsikuykunawan willakaramuy.

⁵ Alli kaqta rurëqa, Diospa rikëninchö alli kanqanta rurëmi y tsëqa alläpa allim. ‘Alli kaqta rurë’ nir Bibliachö juk idiömaman tumatsiyanqan palabrakunaqa, Jehovä munanqannö kawë ninanmi. Këllaman pensarishun: Jehoväqa rantikoqkunatam ‘balanzëki y tupïkipis complëtum’ kanan nir mandarqan (Deut. 25:15). Tsëmi, Diospa rikëninchö alli këta munaq cristiänuqa, ima negociuta ruranqanchöpis manam suwakunmantsu. Jina Jehovä alli kaqta ruranqanta kuyaq nunaqa wakinkunata mana allipa trataqkunatam chikin. Y Dios kushishqa kananta munarmi, imata decidinqanchöpis Pëta cuentachö katsin (Col. 1:10).

6. ¿Imanirtan Jehovä ima alli o mana alli kanqanta ninqanman confiakuntsik? (Isaïas 55:8, 9).

⁶ Bibliachöqa, Jehovälla “alli kaqta ruraq” kanqantam nin (Jer. 50:7, TNM). Kamamaqnintsik karmi, ima alli o mana alli kanqanta pëlla nimënintsikta puëdin. Imachöpis pantareq kashqa y jutsata ruraq kashqam, ima alli o mana alli kanqantaqa decidita puëdintsiktsu. Peru ni imachöpis mana pantaq Jehovä Diosqa, musyanmi ima alli o mana alli kanqanta (Prov. 14:12; leyi Isaïas 55:8, 9). Peru ¿Pë ima alli kanqanta ninqanmannö kawëta puëdishwantsuraq? Awmi. Pëqa, ‘pënö kanapaqmi’ kamamarquntsik (Gen. 1:27). Jina imachöpis Pënö kanapaq kallpachakunqantsikpitam kushikuntsik. Teytantsik Jehoväta kuyarmi, llapan puëdinqantsikmannö pënö kanapaq kallpachakuntsik (Efes. 5:1).

7. ¿Imanirtan imapis imanö rurakänampaq kaq patsätsishqa këkan? Juk igualatsikuywan entienditsikaramï.

⁷ Ima alli o mana alli kanqanta Jehovä mandakunqankunata wiyakurqa, mas kushishqam kawakuntsik. ¿Imanirtan tsënö nintsik? Këllaman pensarishun: ¿imaraq pasakunman cada bancu qellënintsik ëka välinqanta nimashqa o wayikunata ruraq emprësakuna leykunata mana wiyakurnin munayanqanmannö wayikunata rurakuyaptinqa? Imëka problëmakunachi kanman. Y juk hospitalchö cada doctor o cada enfermëra qeshyëkaqkunata munayanqanmannö atiendiyaptinqa, itsachi wakinqa wanuyanman. Clärum këkan, imatapis patsätsishqa këkanqanmannö rurëqa, kikintsikpa biennintsikpaqmi. Tsë cuentallam Diosnintsik mandamanqantsikkunapis kikintsikpa biennintsikpaq.

8. ¿Ima bendicionkunatataq chaskiyanqa Dios mandakunqankunata wiyakoqkuna?

 ⁸ Jehoväqa mandakunqankunata respetaqkunatam bendicin. Pëmi kënö änikun: “Allita ruraq nunakunapaqqa kë Patsam herenciankuna kanqa, y tsëchömi imëyaqpis alli kawakuyanqa” (Sal. 37:29, TNM). Kë Patsachö llapan kawaq nunakuna Jehovä mandakunqanta wiyakuyaptinqa kushishqa, yamë y juk familianöllachi kawakushun. Jehoväqa tsë bendicionkunata chaskinëkitam munan. Awmi, Jehovä ima alli o mana alli kanqantaqa, imëkarëkurmi wiyakunantsik. ¿Imatataq rurashwan Jehovä mandamanqantsikkunata wiyakunapaq? Kimallata yachakurishun.

9. ¿Imatan alli kaq rurëkunata kuyanapaq yanapamäshun?

⁹ Puntataqa: Leykunata Patsätseq Jehovätam kuyanantsik. Alli kaq rurëkunata kuyëta munarqa, imapis alli o mana alli kanqanta Patsätseq Jehovätam kuyanantsik. Pëta mas kuyarqa, mandakunqankunata masmi wiyakuyta munashun. Adanman y Ëvaman pensarishun. Jehoväta kuyashqa karqa, llapan mandanqantam wiyakuyanman karqan (Gen. 3:1-6, 16-19).

10. ¿Imatataq Abrahan rurarqan Jehovä imanö kanqampita mas yachakunampaq?

¹⁰ Manam Adanwan Ëvanöqa këta munantsiktsu, ¿aw? Pëkunanö mana ruranapaqqa, Jehoväpita mas yachakunapaqmi kallpachakunantsik, pë imanö kanqampitam kuyanantsik y pë pensanqannö pensanapaqmi kallpachakunantsik. Tsëkunata rurashqaqa, masmi Jehoväta kuyashun. Abrahanqa Jehoväta alläpam kuyarqan. Pë imata ruranqanta rikärishun. Jehovä mandanqankunata mana entiendirpis wiyakurqanmi. Y pëpita mas yachakunampaqmi kallpachakurqan. Këllaman pensarishun: Sodömatawan Gomörra markakunata Jehovä ushakätsinampaq decidishqa kanqanta musyarirqa, mana alli kaqta ruraqkunatawan alli kaqta ruraqkunata ushakätsinampaq kaqtam pensarqan. Dios tsëta mana rurëkunampaq kaqta pensarmi, shumaqllapa tapuparqan. Y Jehoväqa pacienciakurmi llapan tapunqanta contestarqan. Y pëwan parlar usharirqa, nunakunapa shonqunchö ima kanqanta y jutsata ruraqkunatawan jutsannaq nunakunata Jehovä mana castiganqantam entiendirqan (Gen. 18:20-32).

11. ¿Imanötan Abrahanqa Jehoväta kuyanqanta y pëman confiakunqanta rikätsikurqan?

¹¹ Sodömawan Gomörra markakunapaq Jehoväwan parlanqantaqa, Abrahanqa manachi ni imëpis qonqarqantsu. Teytan Jehoväta mas kuyanampaq y respetanampaqchi yanaparqan. Tsëpita tiempuwanqa, wamran Isaacta wanuratsir pëpaq ofrendatanö kayänampaq Jehovä mañaptinmi, pëman markäkunqanta o mana markäkunqanta rikätsikunan karqan. Tsë witsampaqqa, Diospita masna yachakushqa kaptinmi, Abrahanqa imatapis tapuparqannatsu. Fäcil mana këkaptimpis, Jehovä mandanqanta ruranampaqmi alistakurqan. Jehoväpita yachakushqa kanqanmanchi pensarqan. Imatapis mana alli kaqta y sufritsikoqta mana mañanampaq kaqtam musyarqan. Apostol Pablu entienditsikunqannöpis, Abrahanqa segürum këkarqan wamran Isaacta Jehovä kawaritsimïta puëdinqanta (Heb. 11:17-19). Y Abrahanqa tsënö pensarqan, tsurin Isaacpa mirënin juk nacionman tikranampaq kaqta Jehovä änikushqa kaptinmi. Y tsë tiempupaqqa, manam Isaacpa wamrankuna karqanraqtsu. Jehoväta alläpa kuyarmi, Abrahanqa següru këkarqan imëpis alli kaqllata ruranampaq kaqta. Ruranampaq kaq fäcil  mana këkaptimpis, Teytan Jehoväman chipyëpa markäkur o yärakurmi mandanqanta rurarqan (Gen. 22:1-12).

12. ¿Imanötan Abrahan ruranqannölla rurashwan? (Salmus 73:28).

¹² ¿Imata rurartan Abrahannölla kashun? Tsëpaqqa, Jehoväpitam mas yachakunantsik. Y tsëta ruranqantsikqa, pëwan mas amïgu kanapaq y mas kuyanapaqmi yanapamäshun (leyi Salmus 73:28). Jina Dios pensanqannö pensanapaqmi yanapamäshun (Heb. 5:14). Tsënöpam mana alli rurëkunaman ishkitsimënintsikta munayaptinqa, alli tsarakushun. Teytantsik Jehoväta llakitsinampaq kaqta y pëwan amïgu kënintsikta ushakätseqtaqa, manam rurëllatapis pensashuntsu. ¿Ima mastataq rurashwan Jehovä mandamanqantsikkunata kuyanqantsikta rikätsikunapaq?

13. Alli kaqta imëpis ruranapaqqa, ¿imatataq rurashwan? (Proverbius 15:9).

¹³ Ishkë: Alli kaq rurëkunata mas kuyanapaq cada junaq kallpachakushun. Wiyakunapaq seguïdu kallpachakurmi, Jehovä mandamanqantsikkunataqa mas kuyashun. Jehoväqa imanö kanqantsikta musyarmi, rurëta puëdinqantsikpita mastaqa mañamäshuntsu (Sal. 103:14). “Pë munashqannö kawakuq nunataqa” alläpa kuyanqantam nimantsik (leyi Proverbius 15:9). Jehoväta sirwinqantsikchö mas yanapakunapaq churapakarqa, tsëta logranqantsikyaqmi kallpachakuntsik. Tsënöllam alli kaqta ruranapaqpis kallpachakunantsik. Y tsëta rurëchö tiempu pasanqanmannö mas alliyänapaqmi, Jehoväqa pacienciakurnin yanapamäshun (Sal. 84:5, 7).

14. ¿Imatan ‘fiërru chalëcu cuenta alli kaq rurëkuna’, y imanirtan tsëtaqa wanantsik?

¹⁴ Jehoväqa kuyëllapam yarpätsimantsik mandakunqankunata wiyakuyqa mana difïcil kanqanta (1 Juan 5:3). Mandakunqankunaqa kikintsikpa biennintsikpaqmi y llapan junaqkunam yanapamantsik. Diosta sirwinqantsikchö armantsik cuentapaq apostol Pablu parlanqanman pensarishun (Efes. 6:14-18). ¿Mëqantan Diosta sirweq nunapa shonqunta tsapan? Alli kaq rurëkunata rikätsikoq ‘fiërrupita chalëcum’, tsëqa Jehovä mandakunqankunatam  rikätsikun. Fiërrupita chalëcu shonquntsikta tsapanqannöllam, Jehovä mandamanqantsikkunata wiyakuyqa, shonquntsikchö imanö nuna kanqantsikta tsapan. Tsëmi alli kaq rurëkunata fiërrupita chalëcutanö vistishqa imëpis këkänantsik (Prov. 4:23).

15. ¿Imanötan alli kaq rurëkunata rikätsikoq fiërrupita chalëcuwan vistikuntsik?

¹⁵ ¿Imanötan alli kaq rurëkunata rikätsikoq fiërrupita chalëcuwan vistikuntsik? Cada junaq imatapis decidinqantsikchö Dios mandakunqankunata cuentaman churarmi. Imapita parlanapaq kaqta alliraq pensar, imata wiyanapaq, rikänapaq o leyinapaq manaraq akrarmi, kë tapukuykunaman pensashwan: “¿Imatataq shonqüman yëkatsishaq? ¿Jehovä kushishqa kanampaq kaqkunaku kanqa? ¿O Pë chikinqankunaku? Itsa melanëpaq rurëkunata rurëkaqkuna, maqanakuykaqkuna, imëkayoq kayänampaq imëkata ruraqkuna y kikinkunallaman pensaqkuna yurimunman” (Filip. 4:8). Imata rurashqapis Jehovä munanqannö decidishqaqa, mandakunqankunam mana alli munëkunapita shonquntsikta tsapanqa.

16, 17. Isaïas 48:18 ninqannöpis, ¿imanötan musyantsik Jehovä mandakunqankunata imëpis wiyakuyta puëdinqantsikta?

¹⁶ ¿Imataraq rurashwan Jehovä mandakunqannö seguïdu kawëta mana puëdinapaq kaqta pensashqaqa? Isaïas 48:18 (leyi) ninqanchö Jehovä churanqan igualatsikuyman pensashun. Jehoväqa, ‘lamar laqchiqsar qatinallaman ëwaqnö’ alli kaq rurënintsikkuna kanampaq kaqtam änimantsik. Lamar seguïdu laqcheqsëkanqanta rikarqa, manam laqcheqsar dejanampaq kaqta pensantsiktsu. Laqcheqsanqan lamar kuchunman mëtsika watapitana seguïdu chashqa kanqanta y tsënö imëpis sïguinampaq kaqtam següru këkantsik.

¹⁷ Tsëqa alli kaqta ruranqantsikkuna lamar laqcheqsanqannö kanampaqqa, ¿imatataq ruranantsik? Imata ruranapaqpis manaraq decidirnin, puntata Jehovä imata munanqanman pensashun. Imata ruranapaqpis churapakanqantsiknö rurë fäcil mana kaptimpis, kuyamaqnintsik Teytantsik Jehoväqa tsëta rurar sïguinapaq y mandakunqankunata cada junaq imëpis wiyakunapaqmi yanapamäshun (Is. 40:29-31).

18. ¿Imanirtan kikintsik pensanqantsikmannölla wakinkunata juzgashwantsu?

¹⁸ Kima, Jehovällam pitapis juzganqa. Jehovä munanqannö kawanapaq kallpachakurpis, manam wakinkunata juzgashwantsu ni pëkunapita mas alli kaqta ruraq kanqantsikta pensashwantsu. Pensënintsikllapaq Jehovä mandakunqannö wakinkuna mana rurëkäyanqanta ninapaqqa, manam derëchuyoqtsu kantsik. Tsëpa rantinqa, Dioslla “llapan nunakunapa jueznin” kanqantam yarpantsik (Gen. 18:25). Pëqa, manam juez kanapaqtsu churamarquntsik. Tsëmi Jesusqa juk kutichö kënö mandakurqan: “Amana pitapis juzgayënatsu, kikikikunapis mana juzgashqa kayänëkipaq” (Mat. 7:1). b

19. ¿Imanötan Josëqa Jehovä alli kaqta ruraq kanqanman confiakurqan?

¹⁹ Dios munanqannö kawaq Josëpaq yapë parlarishun. Pëqa mana allipa tratëkäyaptimpis, manam wakinkunata juzgarqantsu. Kikimpa wawqinkunam mana alli tratayarqan, esclävu kanampaq rantikuykuyarqan y wanushqa kanqantam teytanta creitsiyarqan. Tsëpita atska watakuna pasanqanchömi, Josëqa pëkunawan yapë tinkurirqan. Juk nacionta  gobernaq karmi, pëkunapita vengakuyta y juzguëta puëdinman karqan. Rantikuyanqampita arrepentikushqa këkarpis, tsëta ruranantam wawqinkunaqa mantsayarqan. Peru pëkunatam Josë kënö nirqan: “Ama mantsayämëtsu. Noqaqa manam Diostsu kä pitapis juzganäpaq” (Gen. 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21). Josëqa humildi karmi, wawqinkunata Jehovälla juzguëta puëdinqanta pensarqan.

20, 21. ¿Imatan yanapamäshun wakinkunapita mas alli kaqta ruraq kanqantsikta mana pensanapaq?

²⁰ Josë ruranqannöllam, pitapis Jehovä juzganampaq kaqta yarpänantsik. Këllata yarpäshun: manam wawqi panintsikkuna imatapis imanir rurayanqanta musyanqantsiktaqa nintsiktsu. Manam shonqunkunachö ima kanqanta rikëta puëdintsiktsu. Teyta Diosllam musyan “alli yarpëwan o mana alli yarpëwan” imata rurayanqantapis (Prov. 16:2). Mëpita kayaptin o ima costumbriyoq kayaptimpis, Jehoväqa llapan nunakunatam kuyan. Y pëmi, “shonqïkikunata chipyëpa kichayë” nir mandamantsik (2 Cor. 6:13). Llapan wawqi panintsikkunata kuyanapaq y mana juzganapaqmi kallpachakunantsik.

²¹ Jina Diosta mana sirweqkunatapis manam juzgantsiktsu (1 Tim. 2:3, 4). Këllaman pensarishun: manam mana Testïgu kaq familiantsikkunata juzgantsiktsu ni imëpis mana Testïgu kayänampaq kaqta nintsiktsu. Tsëta rurashqaqa, orgullösu kanqantsiktam rikätsikushwan y wakinkunapita mas alli kaqta ruraq kanqantsiktam pensashwan. Jehoväqa, ‘më tsëchö’ nunakuna arrepentikuyänantam shuyëkan (Hëch. 17:30). Ama imëpis qonqashuntsu, wakinkunapita mas alli kanqanta pensaqtaqa Jehoväqa chikinmi.

22. ¿Imatan qamta yanapashunki alli kaq rurëkunata kuyanëkipaq?

²² Ima alli kanqanta Jehovä nimanqantsikta kuyashqaqa, mas kushishqam kawakushun. Y wakinqa tsëta rurashqam, Diosta y noqantsikta mas kuyamäshun y noqantsiknö këta munayanqa. Alli kaq rurëkunataqa “mallaqëpanöraq y yakunëpanöraq” rurëta procurashun (Mat. 5:6). Pë mandamanqantsikkunata cada junaq wiyakunapaq kallpachakunqantsikta rikëkamunqanta y tsënö ruraqta rikämarnintsik kushishqa këkanqantaqa segürum këkantsik. Kë munduchö mana alli kaqta ruraqkuna mirayaptimpis, ama qelanäkurishuntsu. ‘Pë munashqannö kawakoqkunataqa TEYTA DIOS kuyanqanta’ ama imëpis qonqashuntsu (Sal. 146:8).