1-3. (1) ¿Imaman mastaq creintsik? (2) ¿Imanirtaq precisan tsëman creinantsik? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta).

“QAMKUNAQA, ¿imakunamantaq creiyanki?” nir pipis tapuramashqaqa, ¿ima nishwanraq? Itsa nirishwan Jehovä kamakoq kanqanman, Jesusman, jutsantsikrëkur wanunqanman y juk shumaq Patsa kanampaq kaqman creinqantsikta. Peru ¿nirishwantsuraq wanushqakuna kawariyämunampaq kaqman creinqantsiktaqa?

² Noqantsikpaqqa wanushqakuna kawariyämunampaq kaqman creiqa alläpam precisan. Tsëmi apostol Pablupis kënö nirqan: “Sitsun wanushqakuna mana kawariyämunqatsu, tsëqa Cristupis manam sharkatsimushqatsu kashqa” nishpa. Noqantsikqa segürum kantsik Cristu kawarimushqa kanqanta, manaqa manam kanan gobernëkanmantsu karqan, y Gobiernumpita yachatsikunqantsikpis ardëllam kanman (leyi 1 Corintius 15:12-19). Saduceukunallam wanushqakuna kawariyämunampaq kaqmanqa creiyaqtsu. Peru noqantsikqa, nunakuna burlakïkäyaptimpis tsëman creinqantsiktaqa clärum rikätsikuntsik (Mar. 12:18; Hëch. 4:2, 3; 17:32; 23:6-8).

 ³ Apostol Pablum nirqan “wanushqakuna kawariyämunampaq” kaqman creiqa, cristiänukunapa “qallanan kaq” yachatsikïnin kanqanta (Heb. 6:1, 2). Y kikimpis tsëman creinqantam rikätsikurqan (Hëch. 24:10, 15, 24, 25). Peru “qallanan kaq” yachatsikï ninqanrëkurqa manam mana precisaqtanöqa rikashwantsu (Heb. 5:12). ¿Imanirtaq tsënö nintsik?

4. Wanushqakuna kawariyämunampaq kaqpita, ¿imataraq itsa tapukïkantsik?

⁴ Bibliapita yachakur qallarninqa wanushqakuna kawariyanqampitam yachakurquntsik. Jina yachakurqantsikmi, Jehoväman alläpa confiakoq Abrahan, Job, Daniel y mas nunakunapis wanushqakuna shamoq tiempuchö kawariyämunampaq kaqman creiyanqanta. Peru itsa kënö nir tapukïkantsik: “Wanushqakunata kawaritsimunampaq Diosnintsik unëna änikunqanqa, ¿cumplikanqatsuraq? Bibliaqa willakunku, ¿imë kawariyämunampaq kaqta?”. Tsëta musyanqantsikqa Jehovä änikunqanman mas confiakunapaqmi yanapamäshun. Rikärishun.

5. ¿Puntataqa imapitataq yachakurishun?

⁵ Juk ishkë junaqkunallata pipis kawarkunqantaqa itsa fäcil-lla creirishwan (Juan 11:11; Hëch. 20:9, 10). Peru ¿creishwantsuraq shamoq tiempuchöraq kawariyämunampaq kaqta Dios änikunqanman? ¿Kawarimïta puëdiyanmantsuraq mëtsika tiempupa pamparashqakuna? Jehoväqa unëpitanam änikurqan Jesusta kawaritsinampaq, y kawaritsirqanmi. Tsëmanqa llapantsikmi creintsik. Tsëtam puntata yachakurishun. Porqui imanö cumplikanqanta yachakunqantsikmi yanapamäshun, wanushqakuna kawariyämunampaq kaq änikïman mas confiakunapaq.

6. ¿Imanötaq Salmus 118 textu willakunqan Jesuschö cumplikashqa?

⁶ Jesus kawarinampaq kaq willakïtaqa Salmus 118 textuchömi tarintsik. Itsa tsë salmutaqa David qellqarqan, y kënömi nin: “¡Jehovä Dioslläkuna, salvëkallayämë! [...] Bendecishqam Jehoväpa jutinchö shamoq kaqqa”. Jesus wanunampaq ichikllana pishikaptinmi, kë salmupitaqa parlayarqan 9 de nisan junaqchö Jerusalenman yëkunqanta rikaq nunakuna (Sal. 118:25, 26; Mat. 21:7-9). Peru ¿imanirtaq nintsik kë salmuqa Jesus kawarimunampaq kaqta unëpitana willakïkanqanta? Porqui kë salmullam nin, ‘perqaqkuna mana alli rumim nir jitariyanqanqa, esquïnachö precisaq rumi tikrashqa’ kanqanta (Sal. 118:22).

7. ¿Imatataq judïukunaqa Jesusta rurayarqan?

⁷ Rumita despreciaq perqaqkunaqa, Jesusta o Mesïasta despreciaq autoridäyoq judïukunam kayarqan. Manam despreciayarqanllatsu, sinöqa Cristu kanqantam negayarqan. Y mëtsikaqmi wanutsiyänampaq exigikuyarqan (Lüc. 23:18-23). Tsëmi wanunqampita culpayoq kayarqan.

8. ¿Imanöraq Jesusqa precisaq rumi këman tikranman karqan?

⁸ Judïukuna Jesusta despreciëkäyaptin y wanïkätsiyaptinqa, ¿imanöraq precisaq rumi këman chanman karqan? Wanunqampita kawarimurninllam. Tsëtaqa kikinmi entienditsikurqan juk nunapaq willakurnin. Juk nunam willakoqninkunata mandarqan chakranta muroq nunakunaman, y pëkunaqa maqarmi ushayarqan. Y ultimutanam respetayänanta pensarnin wamranta mandarqan, peru wanuratsiyarqanmi. Jina tsënöllam israelïtakunapis Jehovä mandanqan profëtakunata maqar ushayarqan, y hasta wamran Jesustapis wanuratsiyarqanmi. Y tsënö willakurirmi Jesusqa Salmus 118:22 textupita parlarirqan (Lüc. 20:9-17). Jina apostol Pëdrupis Jerusalenchö  autoridäkunawan, respetashqa nunakunawan y Ley qellqaqkunawan parlarninmi tsë versïculullapita parlarqan. Pëkunataqa parlapëkarqan qeruchö wanutsiyanqan y Dios kawaritsimunqan Jesuspaqmi. Y tsëpitanam kënö nirqan: “Pëmi, ‘qamkuna perqaq kaqkuna mana sirweqpaq churayanqëki rumi, pëmi esquïnachö ëwaq mas precisaq kaq rumi tikrashqa’” (Hëch. 3:15; 4:5-11; 1 Pëd. 2:5-7).

9. ¿Ima pasakunampaq kaqtataq Salmus 118:22 textu willakurqan?

⁹ Rikanqantsiknöpis, Salmus 118:22 textuqa unëpitanam willakurqan Jesus despreciashqa kanampaq kaqta, wanunampaq kaqta y kawarkamurnin precisaq tikranampaq kaqta. Diospa Tsurin Jesusqa, kawarkamurninmi alläpa precisaq tikrarirqan, porqui përëkurllam nunakuna salvacionta tariyänan karqan. Awmi, ¡alläpa precisaqmi tikrarirqan! (Hëch. 4:12; Efes. 1:20).

10. (1) ¿Imatataq Salmus 16:10 textu willakurqan? (2) ¿Imanötaq musyantsik Davidpaq mana parlëkanqanta?

¹⁰ Jesus kawarimunampaq kaqtaqa juk versïculu maspis willakurqannam. Këqa qellqakarqan kë Patsaman Jesus shamunampaq waranqa watapitapis masraq pishïkaptinmi. Tsë änikï cumplikanqanmi yanapamantsik wanushqakuna kawariyämunampaq kaqman mas confiakunapaq. 16 kaq salmuchömi David kënö nirqan: “Manam sepultürachöqa jaqiramankitsu, ni manam permitinkitsu shonqupita patsë sirwishoqniki ismur ushakänantaqa” (Salmus 16:10). Këchöqa manam Davidpaqtsu parlëkan. Porqui Bibliaqa clärum nin Davidqa awkinyanqanta, wanunqanta y unë kastankuna pamparäyanqanman pampayanqanta (1 Rëy. 2:1, 10).

11. ¿Imanötaq Pëdru entienditsikurqan Salmus 16:10 textuta?

¹¹ Tsë palabrakunata David qellqanqampita waranqa watakunapitapis mas pasariptinmi, apostol Pëdruqa entienditsikurqan pipaq parlëkanqanta. Jesus wanurirnin kawarimunqampita semänakuna pasarishqanchömi, judïukuna y judïuman tikrashqa nunakuna wiyayänampaq Salmus 16:10 textupita yachatsikurqan (leyi Hëchus 2:29-32). Wiyaqninkunatam cläru nirqan David wanunqanta y pampashqa kanqantaqa alleq musyayanqanta. Y tsëpitanam nirqan Mesïaswan pasakunampaq kaqta puntallapitana David parlashqa kanqanta. Y tsënö niptin pipis contran yarqunqantaqa manam Biblia nintsu.

12. (1) ¿Imanötaq Salmus 16:10 textu cumplikarqan? (2) Tsë cumplikanqanqa, ¿imanötaq yanapamantsik?

¹² Y maslla entienditsikunampaqmi Pëdruqa Salmus 110:1 textuchö David ninqampita parlarirqan (leyi Hëchus 2:33-36). Diospa Palabranwan tsënö entienditsikuptinmi nunakunaqa creiriyarqan Jesusqa Señor y Cristu kanqanta. Llapankunam acuerdu kayarqan Salmus 16:10 textuqa Jesus kawaririptin cumplikärinqanta. Jina tiempu pasariptinnam apostol Pablupis tsënölla entienditsirqan Antioquïachö këkaq judïukunata. Y entiendirirmi alläpa kushikuyarqan y maskunatapis entienditsinampaq mañakuyarqan (leyi Hëchus 13:32-37, 42). Rikärinqantsiknömi, Jesusta kawaritsinampaq kaqta Diosnintsik änikunqampita mëtsika watakuna pasashqa këkaptimpis, änikunqannöllam cumplikarqan. ¿Manaku tsëqa noqantsiktapis yanapamantsik wanushqakuna kawariyämunampaq kaqta Diosnintsik änikunqanman confiakunapaq?

13. ¿Ima tapukïkunataraq itsa tapukïkantsik?

¹³ Diosnintsik änikunqampita mëtsika tiempu pasashqa këkaptimpis cumplikanqanta musyarirqa, alläpam kushikuntsik. Peru itsa  kënö tapukïkantsik: “¿Tsëqa mëtsika watakunaraqtsuraq shuyaräshaq wanushqa kastäkuna kawariyämoqta rikänäpaq? ¿Rasumpaqa imëraq kawariyämunqa?”. Yarpäshun, Jesusqa apostolninkunata nirqan wakin cösaskuna imë pasakunampaq kaqta mana musyayanqantam. Tsëmi Diosnintsik ruramunampaq kaqkunataqa, llapantaqa musyëta puëdintsiktsu (Hëch. 1:6, 7; Juan 16:12). Peru llapanta mana musyarpis, wanushqakuna kawariyämunampaq kaqpitaqa wakinllatapis musyëta puëdintsikmi.

14. ¿Jesus kawarimunqanqa igualanku Elïaspa y Eliseupa tiempunchö kawarimoqkunawan?

¹⁴ Kawarimoqkunapaq Biblia willakunqampita mas precisaq kaqqa, Jesus kawarimunqanmi. Mana kawarimushqa kaptinqa, manachi wanushqa kastantsikkuna kawariyämunanta shuyarashwantsu. Elïaspa y Eliseupa tiempunchö kawarimoqkunaqa yapëmi wanuyarqan, pampashqam kayarqan, y allpamanmi tikrayarqan. Peru Jesusqa mananam yapëqa wanunqanatsu, porqui wanïqa manam pëta dominëta puëdinnatsu. Pëqa ciëluchönam imëyaqpis kawakunqa (Rom. 6:9; Rev. 1:5, 18; Col. 1:18; 1 Pëd. 3:18).

15. ¿Imanirtaq Bibliaqa nin Jesusqa “punta kaq kawarimoq” kanqanta?

¹⁵ Jesusqa ciëluchö juk espïritunö kanampaqmi kawarimurqan. Pëmi tsënö alläpa precisaq kawarimïtaqa puntata chaskirqan. Peru manam pëllatsu tsënö kawarimunan karqan (Hëch. 26:23). Apostolninkunatam änirqan gobernayänampaq ciëluta ëwayänampaq (Lüc. 22:28-30). Peru ciëluta ëwayänampaqqa puntataqa wanuyänanraqmi karqan y tsëpitanam Jesusnöpis juk espïritunö kawariyänan karqan. Apostol Pablupis tsëta entienditsikurmi kënö nirqan: “Cristuqa wanushqakunapitam sharkatsimushqa kashqa, pëmi wanïchö punukashqa kaqkunapita punta kaq kawarimoq”. Tsëpitanam wakinkunapis kawariramurnin ciëluta ëwayänampaq kaqta kënö nirqan: “Cada ünum dispunishqa këkanqanmannö sharkayämunqa: puntata Cristu, y tsëpitana Cristupa kaqkuna, pë këkämunqan witsan” (1 Cor. 15:20, 23).

16. ¿Imanötaq musyantsik ciëlupaq ëwaqkuna imë kawariyämunampaq kaqta?

¹⁶ “Pë këkämunqan witsan” ninqanwanmi musyarintsik ciëluta ëwaqpaq kaqkuna imë kawariyämunampaq kaqta. Jehoväpa testïgunkunaqa unëpitanam Bibliawan entienditsikurquntsik, Cristu ‘këkämunqan witsanqa’ 1914 watachö qallanqanta. Y tsë tiempullachöraqmi kawëkantsik, y ichikllachönam mana alli nunakunapa ushakëninqa kanqa.

17, 18. Jatun sufrimientu witsanyaq kawëkaq ciëlupaq akrashqakunawanqa, ¿imataq pasanqa?

¹⁷ Jina ciëlupaq kaqkuna kawariyänampaq  kaqpitaqa, Bibliaqa maskunatam musyatsimantsik. Apostol Pabluqa munarqan wanushqakunawan ima pasakunampaq kaqta musyayänantam. Jesus wanunqanta y Dios sharkatsimunqanta creirqa, wanushqakunata Dios sharkatsimunampaq kaqta creiyänampis precisanqantam nirqan. Tsëpitanam kënö nirqan: “Noqantsik kawëkaqkunapita Señor këkämunqanyaq kawëkaqkunaqa, manam ni imanöpapis wanïchö punushqakunata puntäshuntsu; porqui kikin Señormi ciëlupita urämunqa mandakïpa qayakur”. Y tsëpitanam kënö entienditsikurqan: “Tsënam Cristuwan juknölla këkaq wanushqakuna puntata sharkuyanqa. Tsëpitanam, kawëkaq[kunapis] [...] apashqa kashun, pëkunawan juntu [...] Señorwan janachö tarinakunapaq; y tsënömi Señorwan imëpis këkäshun” (1 Tes. 4:13-17).

¹⁸ Ciëlupaq akrashqa kaqkunaqa Cristu ‘këkämunqan witsanmi’ kawarir qallayänan karqan. Peru jatun sufrimientu witsanyaq kawëkaqkunaqa apashqam kayanqa. Pëkunapaqqa Biblia nin, wanïchö manana punuyänampaq kaqtam. Tsënö nirqa nikan wanurirnin unëpa mana kakuyänampaqmi, sinöqa ultimu kaq trompëta waqariptin wanuriyanqan hörallana espïrituman cambiashqa kayänampaqmi (1 Cor. 15:51, 52; Mat. 24:31).

19. Shamoq tiempuchö kawariyämunampaq kaqtaqa, ¿imanirtaq Biblia nin ‘mas alli kaq kawarimï’ kanqanta?

¹⁹ Peru Diospa wakin sirweqninkunaqa manam ciëluta ëwayänampaqtsu akrashqa kayashqa. Pëkunaqa kë Patsachömi kawakuyanqa, tsëmi mana alli nunakunata Dios ushakäratsimunanta shuyarëkäyan. Manam pipis musyantsu imë kanampaq kaqta, peru ichikllana pishinqanqa clärum këkan (1 Tes. 5:1-3). Tsëpitaqa mëtsika wanushqakunam kawariyämunqa kë Patsachö kawakuyänampaq. Unë witsan kawarimoqkunaqa yapëmi wanuyarqan, peru shamoq tiempuchö kawarimoqkunaqa jutsannaq këman chëta y mana wanushpana kawakïtam puëdiyanqa. Tsëmi Bibliaqa nin ‘mas alli kaq kawarimï’ kanqanta (Heb. 11:35).

20. ¿Imanirtaq musyantsik Patsachö kawariyämunampaq kaqkunapis ordimpa kawariyämunampaq kaqta?

²⁰ Bibliaqa nin, ciëlupaq kaqkunaqa shumaq ordimpa kawariyänampaq kaqtam (1 Cor. 15:23). Tsëmi musyantsik Patsachö kawariyämunampaq kaqkunapis shumaq ordimpa kawariyämunampaq kaqta. Tsënö kaptinqa itsa kënö nir tapukïkantsik: “¿Imëraq kawariyämunqa kë tiempuchö wanushqakunaqa? ¿Waranqa watapa Jesus gobernar qallëkamuptinllatsuraq kawarkayämunqa familiankuna y amïgunkuna chaskiyänampaq? Y Diosta sirwishqa precisaq carguyoq unë nunakunaqa, ¿puntatatsuraq kawarkayämunqa imëka rurëkunachö yanapakuyänampaq? Y Jehoväta mana sirwishqa kaqkunaqa, ¿kawariyämunqatsuraq? ¿Mëchöraq y imëraq kawariyämunqa?”. Mëtsikatam musyëta munantsik, peru manam precisantsu kananllana musyanantsikqa. Mas alliqa kanqa shuyärinqantsikmi. ¡Jehovä imanö ruramunqanta rikëqa alläpa shumaqchi kanqa!

21. ¿Imatataq shuyarëkantsik?

²¹ Peru tsë tiempu chämunqanyaqqa, Jehoväman mas confiakïtam yachakunantsik. Pëqa änimantsik yarpëninchö këkaq llapan wanushqakunata kawaritsimunampaq kaqtam (Juan 5:28, 29; 11:23). Jesusqa clärum rikätsikurqan Jehoväpaqqa Abrahanpis, Isaacpis y Jacobpis kawëkäyanqanta. Tsëmi rikätsimantsik llapan wanushqakunata Jehovä yarpëkanqanta y kawaritsimunampaq kaqta (Lüc. 20:37, 38). Tsëmi apostol Pablunöpis, wanushqakuna ‘kawariyämunampaq kaqtaqa Diosman’ confiakur shuyarëkantsik (Hëch. 24:15).