1, 2. ¿Imanirtaq wanupakushqakunata imanö shoqanapaq kaqta musyanantsik? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq fötuta).

SUSI jutiyoq juk cristiänam kënö nirqan: “Ollqu wamräkuna wanuriptinqa, juk watapanömi alläpa llakikuyarqä”. Juk cristiänupis warmin illaqpita wanukïkuptinmi kënö nirqan: “Cuerpüchö alläpam nanatsikurqä”. Mëtsikaq nunakunam tsënö llakikïkunapa pasayan. Diospa sirweqninkunaqa itsa ushakë junaq manaraq chämuptin kuyashqa kastankuna wanuyänantaqa pensayarqantsu. Tsëqa, kuyashqa kastëki wanushqa kaptin o pipis reqinqëki wanupakushqa kaptinqa, itsa kënö tapukunki: “¿Ima yanapakïtaq kan tsëkuna pasakuptin?”.

² Tiempuwanqa imëkatapis qonqantsikmi, neqta itsa wiyarquntsik. Peru ¿rasumpaku tsënö? Juk viudayashqa cristiänam kënö nirqan: “Rasumpa kaqchöqa, tiempïkiwan imata ruranqëkim qonqanëkipaqqa yanapashunki”. Shonquntsikchö llakikïnintsikkunaqa cuerpuntsikchö malograkunqantsiknömi. Shumaq jampipashqaqa ichikllapa ichikllapam alliyanqa. Tsëqa, ¿imataraq rurashwan wanupakushqakunata llakikïninkunachö yanapanapaq?

3, 4. Wanupakur alläpa llakikushqa Jehovä entiendimanqantsikta, ¿imanirtaq següru kantsik?

³ Llakipäkoq Teytantsik Jehovächömi rasumpëpa shoqakïtaqa tarintsik (leyi 2 Corintius 1:3, 4). Pëllam nunakuna imanö sientiyanqanta entiendin. Tsëmi, “noqam shoqëkäyäshoqnikikuna kä” nir sirweqninkunata änin (Is. 51:12; Sal. 119:50, 52, 76).

⁴ “Shonqupita patsë ankupäkoq” Teytantsikpa kuyashqan sirweqninkuna Abrahan, Isaac, Jacob, Moises y rey Davidpis wanuyashqam. Tsëqa alläpachi llakikurqan (Nüm. 12:6-8; Mat. 22:31, 32; Hëch. 13:22). Jinamampis, sirweqninkunata kawaritsimunampaq junaq chämunanta Jehovä alläpa munanqantam Bibliaqa nimantsik (Job 14:14, 15). Tsë tiempu kawarimoqkunaqa alli saloryoq karninmi alläpa kushishqa kayanqa. Jina yarpäshun, Jehoväqa rikarqanmi kuyashqa Tsurinta alläpa sufritsir wanutsiyanqanta (Prov. 8:22, 30). Tsëqa, shonqunchö imanöraq nanatsikïkurqan (Juan 5:20; 10:17).

5, 6. ¿Imanötaq Jehovä shoqamantsik?

⁵ Jehovä yanapamänapaq kaqmanqa chipyëpam markäkunantsik. Tsëmi shonquntsikchö imanö sientikunqantsiktaqa llapanta willanantsik. Imanö sientikunqantsikta Jehovä entiendinqanta y shoqamanqantsikta musyëqa alläpam yanapamantsik. Peru ¿imanötaq shoqamantsik?

⁶ Juknöpaqa santu espïritunwanmi shoqamantsik (Hëch. 9:31). Jesusqa änikurqan ‘ciëluchö këkaq Teytan’, alläpa puëdeq santu espïritunta ‘mañakoqninkunata’ qoykunampaq kaqtam (Lüc. 11:13). Qallananchö parlanqantsik Susi jutiyoq cristiänam kënö nin: “Mëtsika kutim yanapëkayämänampaq qonqurikïkur Jehoväta mañakuyarqä, y rikäyarqömi Diospa yamë kënin shonqükunachö y pensënikikunachö alläpa yanapayämanqanta” (leyi Filipensis 4:6, 7).

7, 8. Jesus shoqamänapaq kaqtaqa, ¿imanirtaq següru kashwan?

⁷ Kë patsachö këkar Jesus ruranqan y parlanqanqa, Teytampa kuyakïninta, entiendikoq këninta y llakipäkoq kënintam rikätsikurqan (Juan 5:19). Jehoväqa Jesusta kë Patsaman mandamurqan, ‘shonqunkunachö llakishqakunata jampi­nampaq’ y “shonqunkunachö nanatsikïkaqkunata” shoqanampaqmi (Is. 61:1, 2; Lüc. 4:17-21). Nunakunaqa rikäyarqanmi Jesusqa llakipäkoq kanqanta, sufriyanqanta entiendinqanta y shonqupita patsë yanapëta munanqanta (Heb. 2:17).

⁸ Jövinllaraq këkarqa, Jesusqa rikarqanmi kastankuna y amïgunkuna wanuyaqta. Mamampa qowan Josëpis, itsa wanukurqan 20 watayoqnöllaraq këkaptin. * Y mamanta, wawqinkunata y paninkunata llakikoqta rikarninqa alläpachi llakikurqan. Tsëqa pënö kuyakoq jövinpaqqa manachi fäciltsu karqan.

9. Läzaru wanuriptin llakipäkoq kanqanta, ¿imanötaq Jesus rikätsikurqan?

⁹ Diospita yachatsikur purinqan witsanqa, Jesusqa rikätsikurqanmi nunakunata entiendinqanta y llakipanqanta.  Kuyashqa amïgun Läzaru wanuriptinqa, musyarqanmi kawaritsimunampaq kaqta. Tsënö kaptimpis, Marïawan Marta alläpa llakikoqta rikärirninqa, pëpis llakikurmi waqarirqan (Juan 11:33-36).

10. ¿Imanirtaq següru kantsik sufreqta rikämarnintsik Jesus kanampis llakipämanqantsikta?

¹⁰ ¿Imanötaq kanan witsan yanapamantsik Jesus ruranqanta rikanqantsik? Bibliachöqa kënömi nimantsik: “Jesucristuqa kanqanllam këkan qanyan, kanan y imëyaqpis” (Heb. 13:8). Pëmi ‘kawëman Precisaq Pushakoqqa’ y sufrimientukunapa pasashqa karmi, “pruëbaman churashqa këkaqkunata” yanapëta puëdin (Hëch. 3:15; Heb. 2:10, 18). Tsëmi següru kantsik kanan sufrinqantsikta rikämarnintsik llakipämänapaq kaqta. Pëqa musyanmi nanënintsikta, y mas wananqantsik höram shoqamäshun (leyi Hebrëus 4:15, 16).

11. ¿Mëqan textukunataq qamta mas yanapashunki?

¹¹ Bibliachöqa manam Läzarupa wanïnin Jesusta alläpa llakitsinqanllatatsu willakun, sinöqa mas shoqakoq textukunapis kanmi. “Porqui puntallapitana llapan qellqashqa kaqkunaqa, yachakunapaqmi qellqashqa kayarqan, tsënöpa alli tsarakur y Diospa Palabran shoqamashqa, shuyäkïyoq kanapaq” (Rom. 15:4). Kuyashqa kastëki wanushqa kaptinqa, qateqnin textukunapis yanapashunkimanmi:

• “Shonqunkunachö nanatsikïkaqkunapa lädunchömi Jehoväqa këkan, y espïritunkunachö pasëpa llakishqa këkaqkunatam salvan” (Sal. 34:18, 19).

• “Imëkapaq yarpachakïnïkuna noqachö alläpa kaptinmi, shoqakïniki almäta shullpapar qallëkurqan” (Sal. 94:19).

• “Kuyamaqnintsik y mana ushakaq shoqakïta qomaqnintsik y alläpa alli këninchö alli shuyäkïta qomaqnintsik Teyta Diosnintsik y kikin Señornintsik Jesucristu, shonqïkikunata shoqayätsun, y imëpis alli kaqta rurayänëkipaq y alli kaqta parlayänëkipaq alli tsarakoqta tikratsiyäshï” (2 Tes. 2:16, 17). *

12. ¿Imanö mastaq wakinkunata shoqëta puëdintsik?

¹² Kuyashqa kastankunata wanupakushqakunataqa, cristiänu mayinkunapis shoqëta puëdiyanmi (leyi 1 Tesalonicensis 5:11). ¿Imanötaq shoqashwan ‘llakishqa këkaqkunata’? (Prov. 17:22). Upälla kanapaq y parlanapaq tiempu kanqantam yarpänantsik (Ecl. 3:7). Rikärishun ishkë cristiänakuna niyanqanta. Viudayashqa Daleni jutiyoq juk cristiänam kënö nin: “Wanupakushqakunaqa wanayan, imanö pensayanqanta y sientiyanqanta parlakuritam. Tsëmi pëkuna parlayanqan höra, alleq wiyarinantsikqa alläpa precisan”. Y Junia jutiyoq cristiänapaqa turinmi wanutsikurinaq. Kënömi nin: “Itsa imanö sientikunqantaqa llapantaqa entiendita puëdishuntsu, peru entiendita munanqantsikmi masqa precisan”.

13. ¿Imatataq cuentaman churanantsik?

¹³ Jina cada nunam imanö sientikunqanta y llakikïnintaqa juknöpa juknöpa rikätsikun. Höraqa, tsëpa pasëkaqkunallam llakikïninkunata alleq entiendiyan, y imanö sientikuyanqanta entienditsikïta itsa puëdiyantsu. Tsëmi Bibliaqa  kënö nin: “Shonquqa musyanmi nanatsikur këkanqantsikta, y shonquntsik kushishqa këkanqantaqa manam pipis musyantsu” (Prov. 14:10). Imanö sientikunqanta parlakuriyaptimpis itsa wakinkunaqa ima nita munëkanqanta entiendita puëdiyanqatsu.

14. ¿Ima mastataq rurashwan sufrikaqkunata shoqanapaq?

¹⁴ Itsa höraqa alläpa llakishqa këkaqkunata ima nïtapis puëdishuntsu. Tsënö kaptimpis Bibliachöqa kënömi nimantsik: “Yachaqkunapa parlakïninqa jampinömi” (Prov. 12:18). Mëtsikaq cristiänukunam, imanö shoqakuyänampaq consëjuta tariyan Cuando muere un ser querido neq follëtuchö. * Tsënö kaptimpis, “waqaq kaqkunawan waqayë” neq consëjum mas yanapamäshun (Rom. 12:15). Viudayashqa Gaby jutiyoq juk cristiänam kënö nin: “Noqaqa waqarninmi imanö sientikunqäta rikätsikö, y yanasäkuna noqawan waqayanqanqa alläpam yanapaman. Tsëmi llakikunqä hörakuna japallä mana kanqäta sientï”.

15. Imatapis nirita mana puëdirninqa, ¿imataraq rurashwan wakinkunata shoqanapaq? (Jina rikäri “ Imataraq nishwan wakinkunata shoqanapaq” neq recuadruta).

¹⁵ Wakinkunata shoqanapaq ima nïta mana puëdishqaqa, itsa mas fäcil kanman juk tarjëtawan, Internetpa, mensäjipa o juk cartawan imallatapis nirinqantsikmi. Juk shoqakoq textuta o wanushqa kastampita imallatapis allita yarpanqantsiktam qellqapushwan. Juniaqa kënömi nin: “Juntu kariyänäpaq invitarayämanqanta o imallatapis qellqarayämanqantaqa alläpam agradecikö. Tsëqa rikätsiman  noqaman yarpachakuyanqanta y kuyayämanqantam”.

16. Juknöpaqa, ¿imanötaq yanapakushwan?

¹⁶ Jinamampis sufreqkunapaq mañakunqantsik y pëkunawan juntu mañakunqantsikqa alläpam yanapakun. Peru tsënö mañakïqa manam fäciltsu, itsa waqanar parlëtapis puëdishuntsu. Peru shonqupita patsë mañakunqantsikqa, sufrikaqkunata alläpam yanapanqa. 12 kaq pärrafuchö parlanqantsik Daleniqa kënömi nin: “Hörataqa cristiäna mayïkuna watukamaqnï shayämuptinqa mañakarayämunampaqmi niri. Mañakamur qallarqa manam parlëta puëdiyantsu. Peru ichikllapa ichikllapam shonqunkunapita patsë mañakur qallëkayämun. Tsënö mañakayämunqan y kuyakïninkunaqa, markäkïnïchö alläpam yanapaman”.

17-19. ¿Imanirtaq cristiänu mayintsikkunata shoqarnin sïguishwan?

¹⁷ Cada nuna jukläya jukläya kashqam, wanupakur llakikïnintsikqa llapantsikpapis igualtsu. Tsëmi, tiempu pasariptimpis lädunkunachö këkänantsik, porqui tsëllaraq wanupakushqakunaqa kastankunawan y amïgunkunawanmi këkäyan, peru tsëpitaqa mananam. Proverbius 17:17 textuqa kënömi nin: “Llapan tiempuchömi rasumpa amïguqa kuyakun. Y llakikï tiempuchö yanapamänapaq yurishqam”. Tsëmi, imëpis wanayanqan hörakunachö shoqanapaq kallpachakunantsik (leyi 1 Tesalonicensis 3:7).

¹⁸ Llakikïqa mana pensanqantsik höram chäramunman. Itsa casakuyanqan junaqta yarpëchö, juk cancionta wiyarinqanchö, juk fötuta rikärinqanchö, o imapis pasakunqanchö. Viuduyashqakunapaqqa asamblëaman, Jesus Wanunqanta Yarpëman kikillankunallana ëwë o juk rurëkunata rurëqa alläpa llakikïpaqmi. Juk viuduyashqa cristiänum kënö nin: “Casakuyanqä junaqta yarpëqa, alläpa llakikïpaq kanampaq kaqtam pensaq kä, y tsënömi karqan. Peru japallälla mana sientikunäpaqmi, wawqikuna, panikuna y mas kuyashqa amïgükuna juk reunionta rurayämurqan”.

¹⁹ Imëpis yarpäshun, wanupakushqakunaqa manam precisaq killakunallachötsu shoqanata wanayan. Juniam kënö nin: “Imëpis yanapayäshunëkipaq lädïkichö këkäyanqanqa alläpam shoqakun. Y tsëtaqa alläpam valorantsik”. Rasumpa kaqchöqa, manam llakikïninkunata ushakätsita, ni wanushqa kastankunanöqa këta puëdishuntsu. Peru shoqanapaqqa mëtsikatam rurëta puëdintsik (1 Juan 3:18). Gabypis kënömi nin: “Alläpam Jehoväta agradecikö anciänukuna kuyakïwan yanapayämanqampita y manam ni juk rätullapis japallätaqa jaqirayämarqantsu. Tsëmi Jehovä noqawan imëpis këkanqanta sientirqä”.

20. ¿Imanirtaq Jehoväpa änikïninkunaqa shoqamantsik?

²⁰ Sepultürakunachö llapan këkaqkunatam Jesucristuqa kawaritsimunqa (Juan 5:28, 29). Tsënöpam, tukïnöpa shoqakoq Jehoväqa llapan sufrimientukunata chipyëpa ushakäratsinqa. ¡Tsëta musyëqa alläpam shoqamantsik! Awmi, ‘wanïta chipyëpa ushakäratsinampaq’ y nunakunapa ‘weqinkunata pitsarapunampaqmi’ Jehoväqa änikushqa (Is. 25:8). Tsë junaq chäramuptinqa, ‘waqaqkunawan waqanapa’ rantinqa, ‘kushikoqkunawanmi kushikushun’ (Rom. 12:15).