1, 2. (1) Efesius 6:16 textuchö ninqannö, ¿imanirtaq ‘jatun escüdu’ cuenta markäkïyoq kanantsik? (2) ¿Ima tapukïkunapitataq yachakushun?

¿‘JATUN escüdu’ cuenta markäkïyoqku o yärakuyyoqku kantsik? (Leyi Efesius 6:16). Llapantsikchi Diosmanqa markäkuntsik. Imanömi juk jatun escüduqa cäsi llapan cuerpuntsikta tsapan, tsë cuentallam Diosman markäkunqantsikqa kë munduchö melanëpaq rurëkunapita, maqakoq këpita o Diospa contranchö këkaq rurëkunapita tsapämantsik.

² Tsënö kaptimpis, ‘ushanan junaqkunachömi’ kawantsik, tsëmi Diosman markäkunqantsikqa tukï pruëbakunaman churakanqa (2 Tim. 3:1). Tsëqa, ¿imanötaq musyashun escüdu cuenta markäkïnintsikchö alli këkanqantsikta? Y ¿imatataq rurashwan markäkïnintsikta chachaq tsarashqa cuenta këkänapaq? Tsë tapukïkunapa respuestanta rikärishun.

3. ¿Imanötaq escüdunkunata soldädukuna cuidayaq, y imanir?

³ Unë witsankunaqa, escüdukunapa jananmanmi animalkunapa qaranta laqayaq. Tsë qara alli kanampaq y fiërrunkuna mana oxidanampaqmi, soldädukunaqa wirawan llushiyaq. Juk soldädu escüdumpa imanllapis mana alli këkanqanta rikarqa, jinan höram altsaq, tsënöpam pelyaq ëwanampaq listu këkaq. Peru Diosman markäkunqantsikqa, ¿imachötaq juk escüduwan igualan?

4. (1) ¿Imanirtaq escüdu cuenta Diosman markäkunqantsik imanö këkanqanta alli rikänantsik? (2) ¿Imanötaq alli o mana alli këkanqanta musyashwan?

⁴ Unë witsan soldädukuna escüdunkunata rikapäyanqannöllam, noqantsikpis escüdu cuenta Diosman markäkunqantsik imanö këkanqanta rikänantsik y altsapaq cuenta alli kanampaq kallpachakunantsik. Tsëtaqa manam jukqa noqantsikpaq rurëta puëdintsu. Markäkïnintsikchö alli këkashqaqa, mana alli espïritukunapa contran pelyanapaqmi imëpis listu këkäshun (Efes. 6: 10-12). ¿Imanötaq listu kashun imëka problëmakunachö alli tsarakunapaq? Puntataqa, yanapamänapaq Diosman mañakurninmi. Tsëpitanam, Pë rikämanqantsiknö rikäkunapaq Palabranta leyinantsik (Heb. 4:12). Bibliachömi kënö nin: “Llapan shonqïkiwan Jehoväman markäkï, y kikikipa yachënikillamanqa ama markäkïtsu” (Prov. 3:5, 6). Tsë textu ninqanman yarpëkur, ¿imanirtaq tsëllaraq decidinqantsikkunaman pensarintsiktsu? Këllaman pensarishun: qellëta alläpa pishipakushqa karqa, ¿Hebrëus 13:5 textuchö Jehovä änikunqanmanku yarparqantsik? Tsëchöqa kënömi nin: “Manam ni imëpis jaqirishqëkitsu, y manam ni imëpis qampita witikurishaqtsu”. ¿Jehovä yanapamänampaq kaqmanku kë änikï yarpätsimarqantsik? Tsënö kashqa kaptinqa, escüdu cuenta Diosman markäkunqantsikqa allim këkan.

5. Diosman markäkunqantsikchö imanö këkanqantsikta rikarqa, ¿imataraq itsapis cuentata qokurishun?

⁵ Diosman markäkunqantsikchö imanö këkanqantsikta rikashqaqa, itsapis mantsakashwan. Itsa imachöpis alliyänantsik pishipanqantsikta cuentata qokurishwan. Këllaman pensarishun: itsa alläpa yarpachakur, mana rasumpa kaq yachatsikïkunarëkur o llakikur qelanäkurinqantsikrëkur unënönatsu Diosman markäkunqantsikta cuentata qokurishwan. Tsënö kaptinqa, ¿imatataq rurashwan markäkïnintsik mana ushakäkurinampaq?

6. ¿Imakunapaq yarpachakunqantsiktaq allilla?

⁶ Jehoväta y Jesusta kushitsinapaq y juk precisaq asuntukunapaq yarpachakunantsikqa allillam (1 Cor. 7:32). Alläpa jatun jutsata rurashqa karqa, alläpam yarpachakuntsik Dioswan yapë amïgu kanapaq (Sal. 38:18). Jina casädu kaqkuna majankunata kushitsiyänampaq yarpachakuyanqanqa allillam, y llapantsikmi familiantsik y creikoq mayintsikkuna alli kayänampaq yarpachakuntsik (1 Cor. 7:33; 2 Cor. 11:28).

7. (1) Alläpa yarpachakunqantsikqa, ¿imanötaq Diosman markäkunqantsikta ushakätsir qallëkunman? (2) ¿Proverbius 29:25 textuchö ninqannö, ¿imanirtaq nunakunata mantsashwantsu?

⁷ Peru imapaqpis alläpa yarpachakunqantsikqa, Diosman markäkunqantsiktam ushakätsir qallëkunman. Juk asuntuqa kanman röpapaq y mikïpaq alläpa yarpachakunqantsikmi (Mat. 6:31, 32). Tsëllaman pensanqantsikqa, imëkayoq kë munëman y hasta qellë kuyëmanmi chäratsimashwan. Y tsëqa Diosman markäkunqantsiktam ushakätsir qallëkunman y mana allikunamanmi chätsimashwan (Mar. 4:19; 1 Tim. 6:10). Jina wakinkunapa rikëninchö alli kanapaqmi alläpa yarpachakushwan. Tsënö kaptinqa, Diosta llakitsipitapis noqantsikpita burlakuyänanta o chikir sufritsimänatam masqa mantsashun. ¿Imatataq rurashwan tsëkunaman mana ishkinapaq? Mas markäkoq kanapaq y mana mantsakoq kanapaqmi Jehoväta rogakunantsik (leyi Proverbius 29:25; * Lüc. 17:5).

8. ¿Imatataq rurashwan Jehoväpita y creikoq mayintsikpita mana rasumpa kaqta parlayaptin?

⁸ ‘Ulikoqkunapa teytan’ Satanasqa, makinchö këkaqkunatam Jehoväpita y creikoq mayintsikkunapita mana rasumpa kaqta parlayänampaq utilizan (Juan 8:44). Këllaman pensarishun: Diospa contran churakashqa nunakunaqa Internetpa, televisionpa y juk cösaskunawanmi Jehoväpa sirweqninkunapaq mana rasumpa kaqta parlayan o niyanqankunata juknöpa tumatsiyan. Tsëkunata rurayanqanqa Satanaspa ‘rawrëkaq flëchankunam’ kayan (Efes. 6:16). ¿Imatataq rurashwan  tsëkunapita pillapis parlapämashqaqa? Manam wiyashwantsu. ¿Imanir mana? Jehoväman y creikoq mayintsikkunaman markäkurmi. Diospa contran tikrashqakunawanqa manam ni imata parlashwantsu. Manam ni ima ni pï pëkunawan parlëman chätsimänataqa dejanantsiktsu, manam imata niyanqanllatapis musyëta munashwantsu.

9. Llakikur qelanäkurinqantsikqa, ¿imamantaq chäratsimashwan?

⁹ Llakikur qelanäkurinqantsikqa, Diosman markäkunqantsiktam ushakätsir qallëkunman. Höraqa imëka problëmakunam qelanäratsimashwan. Y tsëkunataqa manam juk kuchumantsu churarishwan. Tsëta rurashqaqa mana allichi kanman. Peru imam sïqa, manam tsëkunamanqa imëpis yarparäkïkashwantsu, tsëta rurashqaqa shamoq tiempupaq Jehovä änimanqantsikkunatam qonqarishwan (Rev. 21:3, 4). Llakikur qelanäkurinqantsikqa, Diosta sirwir sïguitam dejaratsimashwan (Prov. 24:10). Peru tsë pasamänataqa manam dejanantsiktsu.

10. ¿Imatataq yachakuntsik juk pani cartakunqampita?

¹⁰ Alläpa qeshyëkaq qowanta cuidaq Estädus Unïdus nacionpita pani, Diosman markäkunqanchö alli kanampaq imata ruranqanta rikärishun. Jehoväpa testïgunkunapa principal oficïnanmanmi kënö neq cartata apatsirqan: “Höraqa, kë mana alli tiempupa pasëkäyanqämi alläpa yarpakachätsiyäman y qelanäratsiyäman, peru shamoq tiempupaq änikïta shuyaräyanqämi alläpa yanapayäman. Diosman mas markäkuyänäpaq y mana qelanäkuriyänäpaq chaskiyanqä publicacionkunaqa, alläpam kushitsiyäman. Tsë consëjukunataqa alläpam wanayä. Mana qelanäkuriyänäpaq y Satanas churamunqan pruëbakunachö alli tsarakuyänäpaqmi yanapayäman”. Kë pani tsënö ninqanqa, llakikur qelanëta vencita puëdinqantsiktam rikätsimantsik. ¿Imanötaq vencishun? Imapis pasamanqantsik Satanas churamunqan pruëbatanö rikar, Jehovä yanapamänapaq kaqman confiakur y publicacionnintsikkuna yachatsikunqanta alläpa valorarninmi.

11. Markäkïnintsik alli këkanqanta musyanapaqqa, ¿ima tapukïkunatataq rurakunantsik?

¹¹ ¿Escüdu cuenta markäkïnintsikchö imallachöpis alliyëta wanantsikku? Pasaq killakunachö imata ruranqantsikman yarpärishun:  “¿Imapaqpis alläpa mana yarpachakunäpaqku kallpachakurqö?, ¿manaku ni ichikllapis Diospa contran tikrashqakunata wiyarqö y ni pëkunawan parlarqö? y ¿llakikur qelanëchö alliku tsarakurqö?”. Tsëkunata rurashqa karqa, Diosman markäkïnintsikchöqa allim këkantsik. Tsënö kaptimpis, Satanaspaqa juk armankunapis kapunmi, tsëmi mäkoq mäkoqlla këkänantsik. Juk arman cuenta ima kanqanta rikärishun.

12. Imëkayoq kë munëqa, ¿imamantaq chäratsimashwan?

¹² Imëkayoq kë munëqa pantaratsimashwanmi y escüdu cuenta Diosman markäkïnintsiktam juk kuchuman churaratsimashwan. Apostol Pablum kënö nirqan: “Manam ni pï nunapis soldädunö sirwikarqa, kawë vïdachö ima negociumampis mëtikuntsu, tsënöpa soldädu kanampaq qayatseqnimpa rikëninchö alli rikashqa kanampaq” (2 Tim. 2:4). Röma nacion soldädukunaqa, manam ima negociuyoq këta puëdiyaqtsu. ¿Imataq pasaq tsë mandakïta mana wiyakoq soldädutaqa?

13. ¿Imanirtaq soldädukunaqa ni ima negociuyoqpis kayaqtsu?

¹³ Këman pensarishun: juk tröpa soldädukuna pullan junaqyaq espädankunata utilicëta yachakïkäyanman, peru juk soldäduqa mikïta rantikunan negociunta kichar wakin soldädukunawan mana yachakïkanmantsu. Y tsë tardilla, wakin soldädukunaqa armankuna imanö këkanqanta rikäyanman y espädankunata afilayanman. Peru mikïta rantikoq soldäduqa, waränin junaq rantikunampaq mikïta rurar kakunman. Waränin qoyana (wärëna), chikeqnin tröpakunaqa illaqpita pëkunawan pelyar qallëkuyanman. ¿Mëqan soldädukunaraq alli pelyayanqa y tröpa mandaq nunapa rikëninchö alli kayanqa? Y tsë soldädukunapita kashqaqa, ¿läduntsikchö mëqan pelyanantaraq munashwan? ¿Pelyanampaq yachakur alistakushqa kaqtatsuraq o mikï qatukuna negociunchö kakushqa kaqtatsuraq?

14. Cristupa soldädunkunaqa, ¿imatataq mas precisaqpaq churantsik?

¹⁴ Juk alli soldädu ruranqannöpis, noqantsikqa Jehoväpa y Jesuspa rikëninchö alli kanapaq imapis pantatsimänataqa manam dejantsiktsu.  Pëkunapa rikëninchö alli këkanqantsikqa, imatapis Satanas munapätsimanqantsikwanqa manam ni ichikllapis igualantsu. Jehoväta sirwinapaq y escüdu cuenta Diosman markäkïnintsik y Diospa kaqchö armantsik cuenta kaqkuna alli këkanqanta rikänapaqmi, tiempuntsikta y kallpantsikta jorqanantsik.

15. ¿Imatataq Pablu consejamarqantsik, y imanir?

¹⁵ Imëpis mäkoq mäkoqllam këkänantsik. ¿Imanir? “Kapoqyoq kayänampaq churapakashqa kaqkunaqa” “creikïninkunapita waqtsakätsishqa” kayänampaq kaqtam apostol Pabluqa nirqan (1 Tim. 6:9, 10). “Waqtsakätsishqa” neq palabraqa, mana wananqantsikkunata tarinapaq mas kallpachakur qallëkunapaq kaqtam rikätsikun. Shonquntsikchöqa “alläpa mana allita rurakoq y imapaqpis mana sirweq munëkuna[ta]” munaparmi qallëkushwan. Shonquntsikchö tsë munëkuna yurinantaqa ama dejashuntsu. Diosman markäkunqantsikta ushakätseq armakunatanömi rikänantsik.

16. Marcus 10:17 a 22 textuta leyirir, ¿ima tapukïkunamantaq yarpachakushwan?

¹⁶ Imëkata munanqantsikta rantinapaq qellënintsik kapamanqantsikman pensarishun. ¿Mana allitsuraq kanman munanqantsik peru mana wananqantsik cösaskunata rantiqa? Rasumpa kaqchöqa manam. Tsënö kaptimpis, kikintsiktam kënö tapukunantsik: imata rantita puëdishqapis, ¿kanqatsuraq tiempuntsik y  kallpantsik rantinqantsikkunata utilizänapaq y cuidanapaq? Jina, ¿kapamanqantsikkunatatsuraq alläpa kuyakurkushwan? ¿Diosta mas sirwinampaq Jesus invitanqanta mana munaq jövinnötsuraq tikrakurishwan? (Leyi Marcus 10:17-22). Mas alliqa kanqa, kapamanqantsikllawan kushishqa kawakunqantsikmi y Jehoväpa voluntäninta ruranapaq tiempuntsikta y kallpantsikta utilizanqantsikmi.

17. ¿Imatataq mana qonqashwantsu?

¹⁷ Ama imëpis qonqashuntsu juk guërrachönö këkanqantsikta y llapan junaqkuna pelyanapaq listu këkänapaq kaqta (Rev. 12:17). Creikoq mayintsikkunaqa, manam Diosman markäkunqantsiktaqa noqantsikrëkur escüdu cuentata tsarëta puëdiyanmantsu. Noqantsikmi alli tsarashqa cuenta këkänantsik.

18. ¿Imanirtaq unë witsan soldädukunaqa escüdunkunata chachaq tsararäyaq?

¹⁸ Unë witsankunaqa, guërrachö alli valienti kashqa soldädutaqa, alläpam respetayaq. Peru alläpa penqakïpaqmi kaq, juk soldädu escüdunnaq kutiptinqa. Unë pasakunqankunata willakoq Täcitu jutiyoq nunam kënö escribirqan: “Escüduta dejarir kutiqa alläpa penqakïpaqmi kaq”. Tsëmi tsë witsan soldädukunaqa escüdunkunata chachaq tsararäyaq.

19. Markäkïnintsikta escüdutanö alli tsarashqa cuenta këkänapaqqa, ¿imatataq ruranantsik?

¹⁹ Diosman markäkïnintsikta escüdutanö alli tsarashqa cuenta kanapaqqa, reunionkunamanmi imëpis ëwanantsik y Jehoväpa jutimpita y Gobiernumpitam nunakunata parlapänantsik (Heb. 10:23-25). Jina Bibliatam cada junaq leyinantsik y llapan ruranqantsikkunachö consejamanqantsiknö kawanapaqmi Jehoväta yanapëkamänapaq mañakunantsik (2 Tim. 3:16, 17). Tsëta rurashqaqa, Satanaspa armankuna imata ruramanqantsikpis manam mëtsika tiempupatsu duranqa (Is. 54:17). ‘Markäkïyoq kë jatun escüdum’ tsapämäshun. Alli tsarakurmi, wawqi panintsikkunawan juntu Jehoväta sirwikäshun. Y manam cada junaq pelyallatatsu ganashun, sinöqa Satanasta y pëpa kaqkunata Jesus ushakäratsiptinmi, Jesuspa lädunchö cuenta shëkäshun (Rev. 17:14; 20:10).