Jesus shamushqanchöna punta pachak watakunachö pasakoqkunata qellqaq Flavio Josefo jutiyoq nunam, Antigüedades Judías nishqampa XX kaq libronchö Jesuspa wawqin Santiagu wanunqampita qellqarqan, kënömi nirqan: “Jesuspa o Cristupa wawqintam juiciota [rurayarqan]; jutinqa karqan Jacobom [o Santiagum]”. Atskaq yachaq nunakunam kë libro rasumpa kanqanta creiyan. Pero wakinkunaqa, tsë librochö Jesuspaq juk willakïtam mana rasumpa kanqanta niyan. Tsë librochö këkaq Testimonium Flavianum nishqanmi kënö nin:

“Tsë witsankunam juk alläpa yachaq nuna kawarqan, jutinmi karqan Jesus, manam wakin nunakunanötsu karqan, porque jatusaq milagrokunatam rurarqan y rasumpa kaqta chaskikoqkunapa yachatseqninmi karqan. Atskaq judïokuna y mana judío kaqkunam pëman creiyarqan. Cristum karqan. Judïokunapa pushaqninkuna mana kaqpita acusayaptinmi, crucificashqa kanampaq Pilatos condenarirqan. Kuyaqninkunaqa manam kuyëta jaqiyarqantsu, porque wanutsiyanqampita kima junaqta kawariramurmi pëkunata yuripurqan; kë pasakunampaq kaqta y mëtsika shumaq rurëninkunapitaqa, profëtakunam willakushqana kayarqan. Tsëpita patsëmi Cristuman creeqkunaqa mëtsikaq kayan.” (Antigüedades Judías nishqampita Luis Farré traducinqan.)

1500 watakuna ushëpitam tsë textochö Josefo ninqanta, wakin nunakuna rasumpa kanqanta niyashqa, y wakinkunanam mana rasumpa kanqanta niyashqa. Tsënöqa niyashqa 400 watakunapanam, tsëmi Francia nacionpita pasakunqankunata qellqaq y literatura clásica nishqampita yachatsikoq Surge Bardet jutiyoq nuna, rasumpa kanqanta o mana rasumpa kanqanta rikätsikïta procurashqa. Investiganqampita qellqanqantaqa tïtulon churarqan Le Testimonium Flavianum —Examen historie considératenos historiographiques (Testimonium Flavianum. Examen histórico y factores historiográficos) nirmi.

Josëfoqa manam cristiänokunata pasanqantatsu qellqaq, sinöqa judïokunata pasanqantam. Tsëmi Jesuspaq parlar “Cristum karqan” neq palabrakunata utilizarqan, tsërëkurmi wakin nunakuna mana rasumpa kanqanta niyashqa. Investiganqanchömi Bardetqa nin, “[Cristu tïtuloqa] griego idiömawan igualanqanta, porque jutikunata manaraq churarmi puntata churan artículo [el] nishqanta”. Jina Bardetqa nin judeocristiänokunapa pensënimpitaqa, “Josëfoqa Christos tïtulota utilizanqanta”, tsënö utilizanqanqa, rikätsikun “casi llapan mana creeq yachaq nunakunaqa, pasëpa pantashqa kayanqantam”.

¿Josefo qellqanqantatsuraq pantatsikuyänanrëkur pillapis altsapärirqan? Unë pasakunqan pruëbakunata rikar y tsë qellqarëkaqkunata alli investigarmi Bardetqa nirqan, Josefo qellqanqantanölla pipis qellqashqa kaptinqa juk milagro kanqanta. Tsë textota altsapaq nunaqa “unë witsanchö más yachaq nunachi kanman karqan”. Juk parlakïchöqa, “kikin Josefo qellqanqannö qellqaq nunachi kanman karqan”.

Tsënö këkaptinqa, ¿imanirtaq wakinkuna mana rasumpa kanqanta niyashqa? Imanöpa niyanqampitam Bardet kënö nin: “Testimonium nishqampaq mana rasumpa kanqantaqa niyan, tukï tapukïkuna yurishqa kaptinllam”. Jina ninmi atska pachak watakunapa rasumpa kanqanta o mana rasumpa kanqanta niyanqanqa mana alleq investigayanqampita y ‘mana rasumpa kaq pruëbakunarëkur’ kanqampitam.

Manam musyanqantsiktsu Bardet investiganqan Testimonium Flavianum nishqanta wakinkuna allipana rikäyanampaq imanö yanapakunampaq kaqta. Judaísmo helenista y unë cristiänokuna imanö kayanqampita alli estudiaq Pierre Geoltrain nishqan nunam sïqa pensëninta cambiashqana. Pëqa imëpis pensaq Testimonium nishqan textoqa yapakashqa kanqantam, y rasumpa kanqanta creeqkunapitaqa burlakoqmi. Pero kananqa nin Bardet investiganqan juknöpana pensanampaq yanapanqantam. Kënömi nin: “Manam, mana rasumpa kanqanta pipis ninantsu Josefo qellqanqampaqqa”.

Rasumpa kaqchöqa, Jesus, Cristu kanqanman creinapaqqa, Jehoväpa testïgonkunapaqa más alli kaq pruëbakunam kapamantsik; tsë pruëbakunaqa Bibliachömi këkan (2 Tim. 3:16).