¿Musyarqëkiku?

¿Rasumpaku Jesus kawanqan witsan wanupakushqakuna flautata tocatsikuyaq?

▪ Bibliaqa willakunmi unë witsankuna fiestakunachö flautakunata tocayanqanta (1 Reyes 1:40; Isaías 5:12; 30:29). Hina wanupakushqakuna tocatsikuyanqantapis willakunmi, y tsëta willakurqa flautallapaqmi parlan. Mateo qellqanqan librochömi willakun wanïkaq warmi wamranta kachakëkatsipunampaq huk gobernaq judío Jesusta mañakunqanta. Pero tsë nunapa wayinman chärirqa, tsë wamra wanushqana kaptin “nunacuna qaparipa qayaripa waqar caquicayaqta, y flautacunallana waqaquicaqta[m]” Jesus taririrqan (Mateo 9:18, 23).

Pero ¿rasumpaku Mateo willakunqannö tsë costumbre unë witsan karqan? Bibliata huk idiömaman tikratseq William Barclay nunam kënö nin: “Unë witsanqa Römachö, Greciachö, Feniciachö, Asiriachö, Palestïnachö y më tsë markakunachömi flauta waqaqta wiyarqa, pipis wanunqanta o ima mana allipis pasashqa kanqanta musyariyaq”. Talmud nishqan libronam willakun, unë witsankuna waktsalla kaq judïopis majanta oqrarirqa wanushqa warmimpaq waqanampaq huk warmita y ishkë flauta tocaqkunata contratanqanta. Unë witsan pasanqankunata willakoq Flavio Josëfom qellqarqan, Galilëachö Jotapata markaman 67 watachö romänokuna yëkuyanqanta y tsëchö täraqkunata paqwë ushakäratsiyanqanta Jerusalenchö musyarir, “wanushqakunapaq cantayänampaq flauta tocaqkunata mëtsikaq nunakuna contratayanqanta”.

¿Ima mana allitataq rurayarqan Jesuswan wanoq nunakuna?

▪ Tsë nunakunaqa ‘suwa’ kayanqantam Biblia willakun (Mateo 27:38; Marcos 15:27). Wakin diccionariokunachöqa willakun mana allita ruraqkunapaq Bibliachö tukï palabrakunata utilizäyanqantam. Griego idiömachö kleptes neq palabrataqa utilizäyaq pakëllapa suwakoqkunapaq parlarmi. Y tsë palabratam Judas Iscariötepaq parlarnin utilizan, pëqa pakëllapam discïpulokuna qellë churakuyänan cäjapita suwakoq (Juan 12:6). Lestes nishqan palabratanam, maqakur o wanutsikur suwakoqkunapaq, terroristakunapaq y nunakunata autoridadkunapa contran shäritseqkunapaq parlarnin utilizäyaq. Jesuswan paqta wanoq nunakunaqa tsënömi kayarqan. Tsëmi huknin kaqqa kënö nirqan: “Noqantsicqa mana alli rurenintsicpitam quecho jipecantsic” (Lucas 23:41). Këkunam rikätsikun Jesuswan wanoq nunakunaqa lluta suwakoqkunallatsu mana kayanqanta.

Hina lestes nishqan palabrallatam Bibliaqa utilizan Barrabaspaq parlarnin (Juan 18:40). Y rasun kaqchöqa, pëqa manam lluta suwakoqllatsu karqan, Lucas 23:19 textom claro willakun imakunata ruranqanta, kënömi nin: “Gobiernupa contran nunacunata pelyatsiptinmi, y wanutsicushqa captinmi, llawirëcatsiyarqan”.

Tsëmi Jesuswan junto wanoq nunakuna suwa kayanqanta Biblia niptimpis, itsachi pëkunaqa autoridadkunapa contran nunakunata shäritseq y wanutsikoq kayarqan. Tsënö kaptinchi gobernakoq romano Poncio Pilätuqa ishkanta condenarqan qeruman clavar wanutsiyänampaq.