1, 2. ¿Imatataq tapukunanchik casado vidanchikpi sasachakuspaqa?

 ITALIA nacionmanta Luciam 1988 watapi llumpay hukmanyasqa tarikurqa. * 10 wataña casarasqa kasqanmantam rakinakuypa patanpiña kachkarqa. Achka kutitam qosanwan amistayta munarqa ichaqa yanqapaqmi karqa. Mana entiendenakusqanraykum sapallanña iskaynin warmi wawankunata uywananpaq piensaspan rakikururqa. Chayna pasasqanta yuyarispanmi, Lucia nin: “Segurom karqani imapas casada vidayta manaña allichay atisqanta”, nispa.

² Casado vidapi sasachakuspaqa entiendenchikmi Luciata. Ichapas tapukuchwan: “Casado vidaypi sasachakuyniyta allichaymanraqchu”, nispa. Chayna kaptinqa piensarinanchikmi kayna niq tapukuypi: ¿Kasukunichu Diospa qosqan lliw consejokunata casado vidaypi allinta kawsakunaypaq?, nispa (Salmo 119:105).

3. Divorcianakuy astawan yapakuptinpas, ¿imaynatam kikinku chaynataq familiankupas sientekunku?

³ Casado vidapi llumpay sasachakuykuna kaptinmi wakinpiqa rakinakuyta allinpaq hina qawanku. Achka nacionkunapim casarasqakunapa rakinakuynin admirakuypaq yapakurun ichaqa warmipas chaynataq qaripas divorcianakusqankumantam pesapakunku.  Achkaqmi rakinakusqankurayku onqonku otaq hukmanyasqa tarikunku casarasqalla kaqkunamantaqa. Tayta-mama divorcianakuptinqa warmakunapas unay watam ñakarinku. Ñakarinkutaqmi divorcianakuqpa tayta-mamanpas chaynataq amistadninkunapas. Casado vidata qallarichiq Jehová Diosqa, ¿imaynatataq qawan divorcianakuyta?

4. ¿Casado vidapi sasachakuy kaptinqa imaynatam allichana?

⁴ Kay libropi yachamusqanchikman hinam Diosqa munarqa casado vidaqa wiñaypaq kananta (Genesis 2:24). Chaynaqa ¿imanasqataq casarasqakuna divorcianakunku? Manam qonqayllamantachu rakinakuyqa kan. Sutillatam qawakun sasachakuykuna qallarisqanqa. Casado vidapi sasachakuyqa pisi-pisimantam qallarin mana allichay atinakama. Bibliapa yanapakuyninwan tiempollanpi allichaspaqa manam rakinakuymanqa chayasunchu.

5. ¿Imakunawanmi casarasqakunaqa mana engañachikunankuchu?

⁵ Manaraq casarakuchkaspa piensasqanchikkuna munasqanchikman hina mana cumplikusqanmi casado vidataqa sasachan. Novelakunapi, revistakunapi, peliculakunapi casado vidata qawachisqankum engañawachwan mana kaqpi piensanapaq. Chayna piensasqanchikkuna mana cumplikuptinmi mana contentakuspa piñasqallaña engañasqa hina sientekuchwan. Hinaptinqa ¿imaynatataq pantaq warmi-qariqa kusisqa kawsanmanku casado vidankupi? Kallpanchakunam kusisqa kawsakunapaqqa.

6. a) ¿Imanintaq Bibliaqa casado vidamanta? b) ¿Imakunataq sasachan casado vidata?

⁶ Bibliaqa sutillatam yachachin casado vidaqa kusikunapaq kasqanta ichaqa ninmi ‘casarakuqkuna kawsakuyninkupi sasachakunankumanta’ (1 Corintios 7:28). Yachamusqanchikman hinam casarasqa warmi-qaripas pantaq kanchik. Sapakamam piensayninchikpi, sentimientonchikpi hinaspa imayna uywasqa kasqanchikpipas diferente kanchik. Wakin kutipim qollqemanta, wawa-churinkumanta, hinaspa huk kaqnin familiankumanta piñachinakunku. Sasachakunkutaqmi imatapas ruranankupaq mana tiempochakuspanku otaq casado vidapi puñuyninkuta neganakuspankupas. * Kayna sasachakuykunataqa unaypipaschá allichachwan ichaqa manam hukmanyanachu. Achkam casado vidapi kayna sasachakuyninkuta allichanku sapakamapi interesakuspanku.

7, 8. Casado vidapi sientechinakuspa otaq yanqamanta piñanakuruspaqa, ¿imayna allichanapaqtaq Biblia consejan?

⁷ Achkam chaylla piñakunku sientechinakusqankumanta  otaq imayna kayninkumanta rimaspa. “Manachusmi entiendewankichu”, nispa sonqonmanta rimanan kachkaptinpas piñakuspanmi masyarichistin riman. Hinaspam ninku: “Kikillaykipi piensaqmi kanki”, “manam kuyawankichu” nispa. Qosaqa otaq warmiqa manapaschá contestanqachu mana piñanakunanrayku.

⁸ Bibliapa nisqan ruraymi aswan allinqa: “Piñakuspaqa amataqyá huchallikuychikchu, amayá inti seqaykunankamaqa piñakuruychikchu” (Efesios 4:26). Soqta chunka wataña casado vidanpi kusisqa kawsakuq runata tapuptinkum nirqa: “Puñuq manaraq richkaspaykum piñachinakusqaykuta allichaniku”, nispa.

9. a) Casarasqakuna, ¿imayna rimanakunankupaqtaq Biblia nin? b) Qosapas otaq warmipas, ¿ima ninankupaqtaq sapa kuti humilde kananku?

⁹ Qosa otaq warmi imayna sientekusqanmanta rimaptinqa ‘chaylla uyariqmi kana, rimanapas allinta tanteaspam, manataqmi piñakuqllañaqa kanachu’ (Santiago 1:19). Sumaqllata rimanakuspaqa cuentatachá qokunqaku pantasqankuta pampachanakunankupaq (Santiago 5:16). Sonqonchikmanta ‘pampachaykuway’ ninapaqqa humildem kana. Kayna rurasqankuqa manam sasachakuyllankutachu allichanqa aswanqa yanapanqam huk sonqolla allinta kawsakunankupaq.

10. ¿Corinto llaqtapi cristianokunaman apostol Pablopa ima consejasqantataq kay tiempopi cristianokunapas servichikunmanku?

¹⁰ Corinto llaqtapi cristianokuna ‘mana huchapakunankupaqmi’ apostol Pablo consejarqa casarakunankupaq (1 Corintios 7:2). Corintopi mana allinkunamantaqa kay tiempom astawan mana allinqa kachkan. Qariwan otaq warmiwan puñuymanta mana  penqakuspa rimasqanku, penqaypaq imaymana pachakusqanku, revistakunapi, librokunapi, televisionpi, videokunapi qalalla warmi-qarikuna qawasqankum tanqan huchapakuykunaman. Corintopi yachaqkunapas tiemponchikpi hinam kawsarqaku chaymi Pablo nirqa: “Casarakuymi allinqa huknin-huknin munapayaymantaqa”, nispa (1 Corintios 7:9).

11, 12. a) ¿Imatam Biblia kamachin casarasqakunaman hinaspa imanasqataq kikillankupiqa mana piensanankuchu? b) Ima sasachakuypas kaptin huk tiempo mana puñunankupaq, ¿imaynatam tanteanmanku?

¹¹ Chaymi Biblia kamachin casarasqa cristianokunata: “Qosaqa debernintam cumplinan warminwan chaynataqmi warmipas deberninta cumplinan qosanwan”, nispa (1 Corintios 7:3). Kaywanqa manam obliganakuymantachu rimachkan. Casado vidapi puñuspa contentakuyqa kanqa sapakamapi interesanakuptillankum. Ejemplopaq, Bibliam qosakunata kamachin warminkuta entiendespa kawsanankupaq (1 Pedro 3:7). Casarasqakunaqa puñusqankupi deberninkutaqa kuyanakuspam cumplinanku. Sichum warminwan qosa puñuspan mana kuyakuyniyoq kaptinqa manam mayqanninkupas contentakunqachu.

¹² Wakin kutipiqa ichapas tanteanmanku deberninkuta mana ruranankupaq. Ejemplopaq, warmi killanwan onqoptin otaq llumpay pisipasqa kaptin (tupachiy Levitico 18:19). Otaq llamkayninpi sasachakusqanwan qosa hukmanyasqa sientekuptin. Ima asuntopas kasqanrayku mana puñunankupaq ‘tanteaspankuqa’ sonqonkumantam allinta parlanakunanku (1 Corintios 7:5). Chaymi mayqanninkupas mana yanqakunataqa piensanqachu. Sichum deberninta qosanwan warmi mana cumpliyta munaptinqa otaq qosa deberninta kuyakuywan mana cumpliptinqa ima huchapakuymanpas wichiykunmankum. Kaykunawanmi casado vidankupi wakinqa sasachakunku.

13. ¿Imaynatam cristianoqa pensamientonta waqaychanman chuya kananpaq?

 ¹³ Jehová Diosta serviqqa solteropas otaq casarasqapas manam qawanankuchu qalalla kaqkunataqa chaykunaqa millakuypaq kaq ruraykunamanmi apanman (Colosenses 3:5). Cuidakunankutaqmi huk qariwan otaq warmiwan ima asuntomantapas rimaspankuqa imayna piensasqankuta chaynataq rurasqankutapas. Jesusmi nin: “Pipas warmita munapayaspan qawaqqa sonqonpim hukwan pierdekuy huchata rurarunña”, nispa (Mateo 5:28). Bibliapa consejasqanman hina casarasqakuna deberninkuta cumplispankuqa manapaschá ima tentacionmanpas urmanqakuchu nitaq huchapakunqakuchu. Chaymantapas casado vidapi deberninkuta ruraspankuqa kusikunkum hinaspam casado vidata qallarichiq Diospa regalonta hina qawanku (Proverbios 5:15-19).

14. Wakin kutipiqa, ¿imam pasachkan casado vidapi hinaspa imanasqa?

¹⁴ Kusikunapaqmi, yaqa llapan casarasqa cristianokunam casado vidankupi sasachakuyninkuta atipanku. Wakin kutipim ichaqa mana chaynachu. Runaqa lliwmi pantaq kanchik chaynataq Satanaspa munaychakusqan runakunapa kasqanpim kawsanchik chaymi wakin casarasqakunaqa divorcianakuyman chayanku (1 Juan 5:19). ¿Imaynatam kayna sasachakuykunata cristianokuna atipanmanku?

15. a) Bibliapa nisqanman hina, ¿ima kaptillantaq divorciakunmanku hinaspa yapamanta casarakunmanku? b) ¿Imanasqataq wakinqa mana divorciakunkuchu qosan otaq warmin hukwan pierdekuchkaptinpas?

¹⁵ Kay libropa 2 kaq yachachikuyninpim yachamurqanchik qosa otaq warmi hukwan pierdekuptillan divorciakuymanta chayna casollapi hukwan casarakuy  atinankumantapas * (Mateo 19:9). Qosanchik otaq warminchik engañawasqanchikmanta seguro kaspaqa manam imayna tanteakuytapas atinchikchu. ¿Hinallachu casarasqa kasun icha divorciakusunchu? Chaypaqqa manam kanchu kamachikuy. Wakin cristianoqa pampachaykunmi huchapakuq qosanta otaq warminta sonqonmanta wanakuptinqa hinaspam casado vidankupiqa hawkalla kawsakunku. Wakinqa manam divorciakunkuchu wawa-churinkurayku.

16. a) ¿Imanasqataq wakinqa divorciakunmanku hukwan pierdekuq qosankumanta otaq warminkumanta? b) Mana huchallikuq qosa otaq warmi imayna tanteakusqanpiqa, ¿imanasqataq pipas mana chaqrukunanchu?

¹⁶ Wakinpiqa huchapakusqankuraykum wiksayakurunku, ima onqoywanpas hapirachikunku. Otaq warmakunataqa cuidananpaschá kanqa abusaq taytanmanta. Chaymi manaraq imatapas tanteachkaspanku allinta piensananku. Sichum qosan otaq warmin pierdekusqanmanta yachasqan qepata paywan puñuspanqa pampachasqantam qawachichkan chaynataq hinalla casarasqa kay munasqantapas. Chaynaqa manam divorciakunmanñachu hukwan casarakunanpaqqa. Hukwan mana pierdekuq warmi otaq qari imayna tanteakusqanpiqa manam pipas chaqrukunanchu. Tanteakusqanman hinachá kawsanqa. “Rurasqanchikmantaqa sapakamam Diosman cuentata qosunchik” (Galatas 6:5).

17. Mayqenpas mana pierdekuchkaptin rakikuspaqa, ¿imatam mana rurayta atinmanchu Bibliapa nisqanman hina?

¹⁷ ¿Qosan otaq warmin hukwan mana pierdekuchkaptin  pipas rakikunmanchu otaq divorciakunmanchu? Arí, rakikunmanmi otaq divorciakunmanmi, ichaqa cristianoqa manam librechu hukwan casarakunanpaq (Mateo 5:32). Bibliam nin: ‘Rakinakuspaqa amayá hukwanqa casarakuchunchu, manachayqa qosanwanyá amistachun’, nispa (1 Corintios 7:11). ¿Ima llumpay sasachakuy kaptintaq pipas rakikunman?

18, 19. ¿Imakuna kaptintaq cristianoqa rakikunman otaq divorciakunman yapamanta manaña casarakunanpaq kaptinpas?

¹⁸ Familiaqa wakchayarunmanmi qosa qella kaptin otaq llumpay ima vicioyoqpas kaqtinqa. * Qosaqa yaqapaschá familianta mantienenanpaq qollqeta gastanman pukllaykunapi, trago tomaykunapi otaq drogakunapipas. Bibliam nin: “Pipas [...] wasinpi yachaqkunata mana mantienespanqa qepanchakurunñam iñisqantapas, payqa Diosman mana iñiq runakunamantapas peorraqmi rikurirun”, nispa (1 Timoteo 5:8). Sichum qosa mana cambiayta munaspan vicionkunapaq, warminpa qollqenta qechuptinqa warmiqa kikinta chaynataq wawankunata amparananpaqmi tanteakunman rakikunanpaq otaq divorciakunanpaqpas.

¹⁹ Qosa otaq warmi llumpay maqakuq kasqanwan vidanta peligropi churaptinqa mayqenpas rakikunmanpaschá autoridadpa qayllanpi. Chaymantapas sichum qosa otaq warmi Diospa contranpi imatapas rurananpaq sapa kuti obligaptinqa hinaspa Dioswan amistadnin peligropi kaptinqa tanteakunmanpaschá rakikunanpaq. Dioswan amistadnin peligropi kasqanraykum qosaqa otaq warmiqa tanteanman ‘runakunamanta  puntataqa Diosta kasukuspan’ autoridadkunapa qayllanpi rakikuyta (Hechos 5:29).

20. a) Rakinakuy otaq divorcianakuy kaptinqa, ¿imaynatam yanapanmanku iñiyninkupi allin takyasqa otaq congregacionpi ancianokuna ichaqa imatataq mana ruranankuchu? b) ¿Imanasqataq mana allinchu kanman yanqa-yanqa sasachakuywan warmipas otaq qosapas divorciakuyta otaq rakinakuyta munaptinqa?

²⁰ Maynataña ñakarichisqa kaptinpas manam pipas hikutananchu rakikunanpaq nitaq hinalla kuska kananpaqpas. Iñiyninpi allin takyasqa iñiqmasinchik otaq congregacionpi ancianokunapas yanapanmanmi Bibliapa nisqanwan, ichaqa manam yachankuchu sasachakuqpa vidantaqa. Chaytaqa Jehová Diosllam yachan. Sichum qosanpa yanqa faltankunata servichikuspa rakikuyta munaspanqa qawachichkan Diospa qallarichisqan casado vidata mana respetasqantam. Qosan llumpayta ñakarichiptin vidanpas peligropi kasqanwan rakikuyta munaptinqa manam pipas juzgananchu. Chaynallataqmi rakikuy munaq cristianopaqpas, “lliwchanchikmi Diospa qayllanman rikurisunchik juzgawananchikpaq” (Romanos 14:10).

21. ¿Ima willakuytaq qawachiwanchik Bibliapa consejonkuna casado vidapi yanapaq kasqanta?

²¹ Qallariypi rimasqanchik Lucia sutiyoq warmim qosanmanta kimsa killaña rakikusqan qepata Jehová Diospa testigonkunawan Biblia estudiayta qallaykurqa. Luciam willakun: “Bibliaqa admirakuypaqmi casada vidaypi sasachakuyniykunata allichanaypaq yanapawarqa. Semanallaraq Bibliata estudiasqaywanmi qosaywan chaylla allinyanakuyta munarqani. Chaymi seguropuni kani Jehová Diosqa casado vidapi imaymana sasachakuytapas allichay atisqanta, yachachikuyninkunaqa yanapanmi casado vidapi kuyanakuspa  kawsakunapaq. Jehová Diospa testigonkunaqa casarasqa warmi-qaritam rakinachinku nispa huk runakunapa nisqankuqa manam cheqapchu. Ñoqataqa allintam paykunaqa yanaparuwanku”, nispa. Luciaqa yacharurqam Bibliapa consejasqanta casada vidanpi kasukuyta.

22. ¿Imapitaq confiananku casarasqakunaqa?

²² Manam Luciallatachu yanaparqa. Casado vidaqa kusikunapaqmi manam ñakarinapaqchu. Chayraykum Diosqa casado vidapaq admirakuypaq consejokunata qorqa Palabranpi. Bibliaqa ‘mana yachaqman yachay qoykuqmi’ (Salmo 19:7-11). Rakinakunankupaqña otaq divorciakunankupaqña kaqkunatam yanaparqa, hinaspapas yanapantaqmi imaymana sasachakuyniyoqkunatapas. Casarasqakunaqa confianankum Jehová Diospa qosqan consejokunapi. Chayqa yanapanqapunimá.