1, 2. (1) ¿Imayna kawsakuytam munanku chayllaraq casarasqakunaqa? (2) ¿Ima tapukuykunamantam yachasunchik kay yachachikuypi?

 CASARAKUSQANKU punchawmi warmiwan qariqa ancha kusisqa tarikunku, paykunaqa piensankum wañukunankukama iskayninku kusisqalla kawsakunankumanta.

² Ichaqa achka casarakuqkunam manapas unaymanta sasachakuykunapi tarikunku. Chaymi casarasqakuna mana rakinakuspanku kusisqa kawsakunankupaqqa, Jehova Diosta kasukunanku. Kay yachachikuypim kay tapukuykunamanta yachasunchik: ¿Imaynanpitaq casarakuyqa allin? ¿Imaynatam warma yanaykita allinta akllawaq? ¿Imaynatam allin qusa utaq allin warmi kawaq? Hinaspa, ¿imatam ruwana chaylla mana rakinakurunapaq? (Qaway Proverbios 3:5, 6).

3. ¿Casarakunaraqchu kusisqa kanapaq? Willarimuy.

³ Wakin runakunam ninku kusisqa kanapaqqa casarakunamanta. Ichaqa manam casarakuspallachu kusisqaqa kachwan. Jesuspas nirqam wakinkuqa soltero kayta atisqankumanta, chayqa sumaq regalom (Mateo 19: 10-12).  Apostol Pablopas nirqam solterolla kayqa allin kasqanmanta (1 Corintios 7:32-38). Chayna kaptinpas, sapakamam tantiakunanchik casarakunanchikpaq utaq manapas. Manam riqsinakusqanchikkuna, ayllunchikkuna hinaspa llaqtamasinchikkuna hikutawasqanchikraykullachu casarakurunaqa.

4. ¿Imanasqam casarakuyqa allin kanman?

⁴ Bibliaqa nintaqmi casarakuytaqa Dios qallarichisqanmanta, hinaspa chayrayku allin kasqanmantapas. Jehova Diosmi Adanta sapallanta qawaspan kaynata nirqa: “Qaripa sapallan kayninqa manam allinchu, yanapaqnintayá paypaq hina ruwapusaq”, nispa (Genesis 2:18). Chaymi Jehova Diosqa Evata unancharqa Adanpa warmin kananpaq, chaynapim Adanwan Evaqa punta kaq ayllu karqaku. Kunanpas casarakuyqa allinmi churi-wawakuna allin uywasqa kanankupaq. Ichaqa manam churi-wawayuq kayta munaspallanchu pipas casarakunanqa (Salmo 127:3; Efesios 6:1-4).

5, 6. ¿Imata ruwaspam casarasqakunaqa ‘kimsa patawan kawchusqa waska’ hina kanmanku?

⁵ Israel nacionta kamachiq Salomonmi nirqa: ‘Chullalla runamantaqa iskay runam aswan allinqa, iskayninkuqa achkatam ganakunqakupas. Huknin wichiptinpas hukninmi hatarichinqa. Ichaqa ¡mayna llakikuypaqmi chullalla runaqa! Wichiykuptinpas manam pipas hatarichiqnin kanqachu. Iskayqa puñuspapas qunichinakunqakum, chullallaqa ¿imaynatataq qunirinman? Chullallaqa vencerachikunmanmi, iskaymi ichaqa allinta sayanqaku, kimsa patawan kawchusqa waskaqa sasa tipiymi’, nispa (Eclesiastes 4:9-12).

⁶ Warmi-qari yanapanakuspankuqa, kallpanchanakunkum hinaspapas astawanmi kuyanakunqaku.  Kuyanakusqanku allin kaptinpas, Diosta iskayninku yupaychasqankum casarasqakunataqa astawan yanapanqa. Iskayninku Diosta yupaychaspankuqa ‘kimsa patawan kawchusqa waska’ hinam kanqaku. Chayna waskaqa sasa tipiymi iskay patalla waskamantaqa. Chaynallataqmi Dioswan yanapachikuq casarasqakunapas mana chayllaqa rakinakurunqakuchu.

7, 8. ¿Imatam Pabloqa casarakuymanta nirqa?

⁷ Casarakuruspankuqa warmi-qari puñuyninkupipas kusisqam kanmanku (Proverbios 5:18). Ichaqa pipas warmi-qari puñuyta munaspallan casarakuqqa, manapaschá allintachu qusantaqa utaq warmintaqa akllanqa. Chaymi Pablo nirqa ‘musu-sipasyasqan waytariy tiempo’ utaq warmi-qari puñuyta anchata munasqan tiempo pasaruptinña pipas casarakunanmanta (1 Corintios 7:36). Chaymanta qipamanqa, allinta yuyaymanaspanñam yanantaqa akllanqa (1 Corintios 7:9; Santiago 1:15).

⁸ Casarakuyta piensaspaykiqa, yuyaymananaykim casado vidapi sasachakuykuna kananmanta. Chaymi Pablo nirqa: “Casarakuqkunam ichaqa aychankupi ñakarinqaku”, nispa (1 Corintios 7:28). Llumpayta kuyanakuq casarasqakunapas wakinpiqa sasachakuypim tarikunku. Chayraykum casarakuyta munaspaykiqa warma yanaykita allinta akllanayki.

9, 10. ¿Imaynam kachwan Diosta mana yupaychaqwan casarakuruspaqa?

⁹ Warma yanaykita akllaspaykiqa yuyarinaykim 2 Corintios 6:14 nisqanta, chaypim nin: “Amayá mana iñiqkunawanqa hukllawakuychikchu yuguman  mana tupaqnintinta watarusqa hinaqa”, nispa. Manam pipas yapunanpaqqa torotawan asnotaqa yugumanqa watarunmanchu, ¿aw? Chayna kaptinqa iskayninkum ñakarinmanku. Chaynallataqmi Jehova Diosta yupaychaqkunapas Diosta mana yupaychaqwan casarakuspankuqa sasachakuykunapi tarikunqaku. Chaymi bibliaqa nin ‘señorpi iñiqllawan casarakunapaq’ (1 Corintios 7:39).

¹⁰ Wakin iñiqmasinchikkunaqa piensankum sapallanku qiparunankumantaqa Diosta mana yupaychaqwan casarakuyninku allin kasqanta, chayqa llakikuypaqmi. Bibliapa nisqanta mana kasukuspaqa, manam kusisqachu kawsakusun, aswanqa ñakarisunmi. Chayraykum aswan allinqa Jehova Diospa munayninta ruwayninchik. Mayna llakisqach tarikuchwan yananchikwan kuska Jehova Diospa munayninta mana ruwaspaqa. Chayraykum Jehova Diosta mana kuyaq runawan casarakunankumantaqa, achka iñiqmasinchikkuna tantiakurunku sapallankuraq kanankupaq (qaway Salmo 32:8).

11. ¿Imataq yanapasunki warma yanaykita allinta akllanaykipaq?

¹¹ Kaywanqa manam nichkanchikchu Jehova Diosta yupaychaqkunamanta mayqanpas qampaq allin kasqanmantachu. Casarakuyta munaspaykiqa sunqumanta kuyasqaykitam hinaspa allin apanakusqaykitam maskanayki. Suyaykuyraq qam hina imapas ruway munaqta hinaspa puntapi Diospa munayninta churaqta tarinaykikama. Chaymantapas qillqanchikkunapim sumaq yanapakuykuna kachkan casarakuyta munaqkunapaq. Chaymi tiempochakunayki ñawinchaspa yuyaymananaykipaq (qaway Salmo 119:105).

12. ¿Imatam biblia niwanchik churi-wawankupaq warma yananta tayta-mamakuna akllasqanmanta?

 ¹² Wakin llaqtakunapiqa tayta-mamakunam churi-wawankupaq warma yananta akllanku. Chaynatam ruwaqku ñawpaq tiempopi Diosta yupaychaqkunapas. Sichu aylluyki kunankamaraq chayta ruwaptinqa, bibliam yanapanqa allin qusata utaq allin warmita akllapusunaykipaq. Rimarisun Abrahanmanta, payqa manam qullqisapatachu nitaq kapuqniyuqtachu churin Isaacpaq warmitaqa maskarqa, aswanqa Jehova Dios kuyaqtam (Genesis 24:3, 67; qaway 25 kaq willakuyta).

13-15. (1) ¿Imaynatam huk qari qawachinman allin qusa kananpaq kallpanchakusqanta? (2) ¿Imaynatam pipas allin warmi kananpaq kallpanchakusqanta qawachinman?

¹³ Casarakuyta piensaspaykiqa puntatam yachanayki chaypaq imakunata ruwanaykimanta. Ichapas piensawaq casarakunaykipaqña kasqaykita, ichaqa yachanaykim casarakunaykipaq imakuna ruwanaykita. Chayñam musyakunki casarakunaykipaqña kasqaykita utaq manaraqpas.

¹⁴ Bibliam willawanchik qusakunawan warmikunaqa mana chayna ruwayniyuqlla kasqankuta. Chaymi casarakuy munaqkunaqa sapakama imam ruwayninkuta yachananku. Qarikunaqa tapukunankum: “¿Aylluymanta nanachikunaypaq hinañachu kachkani?”, nispa. Jehova Diosqa munanmi qusakuna ayllunkuta allinta uywananta hinaspa warmintawan churinkunata kuyananta. Astawanqa qusakunaqa ayllunkutam yanapananku Diosta yupaychanankupaq. Bibliam nin ayllunta qunqaruq runaqa ‘Diosman mana iñiq runakunamantapas aswan mana allinraq’ rikurirusqanta (1 Timoteo 5:8). Casarakuyta munaq qariqa yuyaymanananmi bibliapa kayna nisqanpipas: “Hawapi ruwanaykikunataraq ruwamuy, chakra llamkanaykitaraq llamkamuy, chaymantaña wasikitaqa ruway”, nispa. Huk rimaypiqa nichkanmi, manaraq casarakuchkaspa Jehova Diospa munasqanman hina allin qusa kananpaq kallpanchakunanmanta (Proverbios 24:27).

¹⁵ Casarakuyta munaq warmipas tapukunanmi: “Casada warmipa ruwayninkunata ruwayta atisaqchu, waway karuptinpas uywayta atisaqchu”, nispa. Bibliam nin imakunata ruwaspa qusanta yanapananmanta hinaspa  warmanta allinta uywananmantapas (Proverbios 31:10-31). Kunan tiempopi casarasqakunaqa warmillankumantaraqmi utaq qusallankumantaraqmi imatapas suyanku. Ichaqa Jehova Diosmi munan qusanchikpaq utaq warminchikpaq ñuqanchik imatapas ruwananchikta.

16, 17. ¿Imapim pipas yuyaymananan manaraq casarakuchkaspan?

¹⁶ Manaraq casarakuchkaspayki yuyaymanay casarasqakunamanta Jehova Diospa ima nisqanpi. Ayllunmanta nanachikuspanpas qusaqa manam warmichantaqa nitaq churinkunatapas maqananchu nitaq sunqunkutaqa nanachinanchu. Allin qusakunaqa Jesustam qatipakunku, Jesusqa kuyakuywanmi qatiqninkunataqa yanaparqa (Efesios 5:23). Warmikunapas yuyaymananankum qusankupa tantiasqanman hina ruwanankupaq hinaspa yanapanankupaqpas (Romanos 7:2). Tapukunankum: “¿Kusisqachu kawsakusaq pantaq runapa kamachiwasqanta kasukuspay?”, nispa. “Manachusmi” nispankuqa, manaraqmi casarakunankupaq hinaraqchu kachkanku.

¹⁷ Casarasqakunaqa kikillanku kusisqa kayta munanankumantaqa yananku kusisqa kanankutam munananku (qaway Filipenses 2:4). Pablom qillqarqa: “Kikikichikta hinayá warmikichikta sapakama kuyaychik, warmiñataqyá qusanta anchata respetachun”, nispa (Efesios 5:21-33). Arí, casarasqakuna kusisqa kawsakunanpaqqa, qusam warminpa respetasqan kanan, warmiñataqmi qusanpa kuyasqan kanan.

18. ¿Imaman mana wichiykunankupaqmi kallpanchakunanku casarakunankupaq riqsinakuqkunaqa?

¹⁸ Warmi-qari riqsinakusqanku tiempoqa kusikuypaqmi, chay tiempopiqa sumaqtam riqsinakunanku. Chaypaqqa imam kaqtam imamantapas willanakunanku,  chaynapim yachanqaku chay riqsisqan qari utaq warmi paypaq hina kasqanta utaq manapas. Warmi-qari riqsinakuspankuqa sumaqtam rimananku, chaynapi sapakamapa sunqun imayna kasqanta yachanankupaq. Astawan riqsinakuspankuqa astawanraqmi kuyanakunqaku. Ichaqa kuyanakusqankuta qawachinakuspankuqa manam imapas mana allintaqa ruwanankuchu, chaynapi huchapakuyman mana wichiykunankupaq. Sunqumanta kuyanakuspankuqa manam ima huchamanpas wichiykunqakuchu, hinaspapas hinallam Jehova Dioswan kuyachikunqaku (1 Tesalonicenses 4:6).

19, 20. ¿Imaynatam Diosta yupaychaqkunaqa casado vidata qawananku?

¹⁹ Televisionpi qawasqanchikqa tukun kusisqallaña casarakusqankupim. Ichaqa casarakuy punchawqa casado vidapa qallariyllanraqmi. ¿Imanasqataq chaynata ninchik? Qariwan warmi wiñaypaq kuska kanankupaq Jehova Dios casado vidata qallarichisqanraykum (Genesis 2:24).

²⁰ Kay tiempopi runakunaqa manam unaypaqchu casarakunku. Chayllam casarakurunku, chayllataqmi rakinakurunkupas. Wakin runakunaqa sasachakuyninku kaptinmi munanku warminkumanta utaq qusankumanta rakikuruyta. Ichaqa yuyariy bibliapi kimsa pata waskamanta rimasqanta, chayna waskaqa sasa tipiymi. Chaynallataqmi Jehova Diospa yanapakuyninta mañakuptinchikqa casado vidanchikpas wañukunanchikkama kanqa. Jesusmi nirqa: “Diospa kuskanchasqantaqa amayá pipas rakichunchu”, nispa (Mateo 19:6).

21. ¿Imam casarasqakunata yanapanqa hinalla kuyanakunankupaq?

²¹ Llapanchikmi allinkunata ruwanchik chaynataq pantanchikpas. Wakinpiqa pipapas pantasqallantam qawaruchwan, astawanraqmi warminchikpata utaq qusanchikpataqa. Sichum chayta ruwaspaqa manam kusisqachu kasun. Ichaqa warma yananchikpa allinkuna ruwasqanta qawaspanchikqa kusisqam casado vidanchikpi kasunchik. ¿Atichwanchu allinkuna ruwasqankuta astawan qawayta? Arí atichwanmi. Jehova Diosqa yachanmi pantaq runakuna kasqanchikta, chaywanpas  allinkuna ruwasqanchiktam astawanqa qawan. ¿Imataq kanman pantasqallanchikta Dios qawaptinqa? Bibliam nin: “Dios taytalláy, huchaykuta hinalla yuyaptikiqa, ¿piraq qayllaykipi takyanman?”, nispa (Salmo 130:3). Casarasqakunaqa Jehova Diostam qatipakunmanku qusankupa utaq warminkupa allin ruwasqankuta astawan qawaspanku hinaspa pampachakuykuq kaspanku (qaway Colosenses 3:13).

22, 23. ¿Imaynatam casarasqakunaqa Abrahantawan Sarata qatipakunmanku?

 ²² Casarasqakunaqa watakunapa risqanman hinam astawan kuyanakunmanku. Rimarisun Abrahanmanta hinaspa warmin Saramanta, paykunaqa achka watakunam kusisqa kawsakurqaku. Ur llaqtata saqinanpaq Abrahanta Jehova Dios kamachiptinqa, Saraqa yaqapaschá 60 wata masninpiña karqa. Paypaqqa sasachá karqa tukuy imanta chaynataq wasinta saqiyqa hinaspa carpakunallapiña yachayqa. Ichaqa qusanta kuyaspanmi kasukurqa. Hinaspam qusanpa tantiasqanman hina tukuy imapi yanaparqa, chaynapi imapas allin lluqsinanpaq (Genesis 18:12; 1 Pedro 3:6).

²³ Casarasqakuna iskayninku mana chaynallata tantiaspankupas kusisqam kawsakunmanku. Huk kutipim, Abrahanpas mana warmin Sara hinachu piensarqa, ichaqa Jehova Diosmi nirqa: ‘Sarapa nisusqaykita ruway’, nispa. Abrahanpa kasukusqanqa allinpim tukurqa (Genesis 21:9-13). Qusaykiwan utaq warmikiwan mana chaynallata tantiaspaykiqa ama hukmanyaruychu. Aswan allinqa kuyanakuynikichikmi hinaspa respetanakuynikichikmi.

24. ¿Imatam ruwananchik casado vidanchikwan Jehova Diosta hatunchananchikpaq?

²⁴ Jehova Diospa waranqantin testigonkunam casado vidankupi kusisqa kawsakunku. Casarakuyta munaspaykiqa yuyarinaykim warma yanaykita akllayqa mana pukllay hinalla kasqanta, paywanmi wañukunayki punchawkama kuska kawsakunki. Chaymi Jehova Diospa yanapakuyninta mañakunayki. Mañakuspaykiqa kuyay yanaykitam allinta akllanki, kallpanchakunkim casarakunaykipaq hina kanaykipaqpas, hinaspam yanaykita tukuy sunquykiwan wiñaypaq kuyanki. Chaykunata ruwaspaykim casado vidaykiwan Diosta hatunchanki.